Félagsbréf - 01.03.1961, Blaðsíða 46

36
FÉLAGSBRÉF
maður og glataður hafði gefið út bók. að svo mikils þótti við þurfa, að
ritdómur við kommúnistískt hæfi var tilbúinn, áður en bókin var komin út!
Sannarlega hafði svo þessi skipulagði áróður sín miklu áhrif — og það
langt út fyrir raðir hinna ákveðnu kommúnista. Maður, sem heyrði á
kaffihúsi, á matsölustað, á vinnustað tvo, þrjá menn ljúka upp eitium og
sama munni um bók eða höfund, hugsaði ekki sem svo, að þar væri um
skipulagða undirróðursstarfsemi að ræða. Honum varð auðvitað að álykta:
Bókin lilýtur að vera léleg, — já, honum hefur mistekizt, þessum -r— eða
honum er farið að fara aftur, manninum — jafnvel: það er satt, það hefur
aldrei verið neitt verulegt í hann spunnið, þennan! ... Og áður en varði
voru þær skoðanir, sem kommúnistar komu á framfæri um bækur og
höfunda, sem þeim var í nöp við, fluttar af mönnum, sem alls ekki voru
kommúnistar, já, og langt inn í innsta hóp andstæðra borgara komust þær.
Hvort mundi þá ekki ungt fólk og lítið reynt, saklaust fólk, sem kunni
engin skil á rógi eða áróðri, hafa legið ærið flatt fyrir þeim skoðunum,
sem kommúnistar komu á þennan hátt á framfæri?
Skyldi það svo vera nokkuð að undrast, þótt ungum skáldum og rit-
höfundum yrði fyrir að fleygja sér í náðarfaðm Fjölnismanna hinna
nýju, þar sem þeir gátu átt von á klappi, ef . . en annars — vei, vei! —
í faðminn, þar sem þeir vissu sig í samræmi við stefnu tímans, þar sem
þeir sáu sig í anda borna til vegs og gengis af hinni voldugu bókmennta-
hreyfingu, sem hafin var og ekkert skáld, sem ætlaði sér einhverja framtíð
gat staðið utan við? .. . Ekki þurftu þeir svo sem að vænta sér vegs frá
andstæðingum kommúnista, sem létu helzt eins og bókmenntir væru ekki til.
hvað þá þeir virtust þekkja mátt þeirra — nema hvað þeir sumir hverjir
brugðu á leik og dönsuðu ofurlítið kringum hina kommúnistísku gull-
kálfa — ef vera kynni, að einhver ofurlítill gullinbjarmi kvnni að falla
á þá sjálfa!
5.'
En Tómas Guðmundsson, sá var ekki að taka sig til og yrkja lofgerðar-
rollur um þá, sem mestir yoru í heimi, sá var ekki að yrkja níð um hina og
þessa vonda borgara, hvað þá um ógnarbílda veraldar! Hann hafði kynnzt
góðu og glöðu fólki í bernsku í hinu kapítalíska þjóðfélagi, — hafði
jafnvel séð yfir því húmanistíska birtu. Hann hafði og þegar í bernsku
lært að meta fegurðina, jafnvel allt að því fallið fram og tilbeðið fegurð