Félagsbréf - 01.12.1963, Síða 24

r
Ó L A F U R j Ö N S S O N
Skilgreining mannsins
Skáldskapur er ekki ímynd mann-
legrar reynslu, ekki lýsing hlutstæðra
ytri atvika: skáldskapur er nýsköpun
úr sundurlausum efnivið mannlegrar
reynslu og þroska, hlutgerving hans.
Hvert fullgilt skáldskaparverk, allur
mikilsháttar skáldskapur er einsdæmi
og fullkomin nýjung, eins og að sínu
leyti hver maður sem við kynnumst.
Það kann að villa, auk ásækinnar hug-
arleti okkar við lestur, að skáld gríp-
ur sér stundum efnivið úr daglegum
veruleik, kunnuglegri reynslu, tekur
u])]> sannsöguleg viðfangsefni, setur
verki sínu stað á kunnugum slóðum:
við þykjumst þekkja í skáldskapnum
„raunverulegt“ umhverfi eða atburði
eða fólk og metum frásögnina eftir
mælikvarða kunnugleikans. En skáld-
skapur er aldrei raunsannur, hversu
nákominn sem hann kann að vera ytri
tilefnum; slík efni eru í fullgildum
skáldskap jafnan sveigð undir lögmál
sjálfs verksins, háð sjálfstæðum veru-
leik þess sem þau eiga að vísu sjálf
þátt í að skapa. Allur góður skáldskap-
ur er liins vegar lífsannur: heimur
verksins í heild sinni er lesanda þess
lifandi líf, veruleiki, reynsla.
f Svartfugli tekur Gunnar Gunnars-
son sem kunnugt er upp sögulegt efni,
20 FÉLAGSBRÉF
Sjöundármálin, sakamálasögu frá önd-
verðri 19du öld. Skáldsagan er skrif-
uð að undangenginni ýtarlegri könnun
frumheimilda úr dönskum og íslenzk-
um skjalasöfnum; væntanlega dygði
ckki minna en nákvæmur samanburður
við málskjölin sjálf og aðrar heimildir
til að ganga í einu og öllu úr skugga
um hversu nákvæmlega sögulegum at-
vikum sé fylgt í frásögninni. En ýmsir
hafa sagt sögu Sjöundármála eftir til-
tækum heimildum, og samanburður
við slíka sannfræðilega frásögn bendir
til að málsatvik séu mjög nákvæmlega
rakin í skáldsögunni: sögufólk er
sannsögulegt, engu er hallað né undan
dregið sem máli skiptir í ytri at-
burðarás Sjöundármála, tímasetning
atvika, yfirheyrslur og framburður
vitna í skáldsögunni virðist koma vel
heim við heimildir, og að sjálfsögðu
málalyktir; veðráttufari árin, og ein-
staka daga, sem sagan gerist er aukin-
heldur haldið til haga. Þar fyrir væri
ærinn vanskilningur á Svartfugli að
telja verkið einungis ástar- og harm-
sögu Bjarna og Steinunnar á Sjöundá,
spunna um „rétta“ sögulega beina-
grind. Frásagnarháttur verksins sker
úr um það: sagan er öll lögð í munn
Eyjólfi Kolbeinssyni kapellán að