Félagsbréf - 01.12.1963, Blaðsíða 58

handtekinn innan 24ra klukkustunda
og horfið síðan umyrðalaust. Gjörræð-
isstjórnir okkar tíma leyfa ekki and-
stæðingum sínum að deyja mikilfeng-
legum, dramatískum píslarvættisdauða
fyrir sannfæringu sína. Sumir okkar
kynnu að hafa tekið slíkum dauða.
Gjörræðisríkið lætur fjandmenn sína
hverfa hljóðlega og nafnlaust. Eitt
er víst, að sérhver só, sem hefði vogað
sér að bíða dauða í stað þess að um-
bera glæpinn í hljóði, hefði fórnað
lífi sínu til einskis.
Þetta táknar ekki, að slík fórn
hefði verið siðferðilega fánýt. Hún
hefði bara verið til einskis gagns.
Enginn okkar átti sér svo ríka sann-
færingu, að við gætum lagt á okkur
gagnslausa fórn í þágu háleitrar, sið-
ferðilegrar hugsjónar.“
En innantómur sómakærleikur var
ekki það, sem blasti við augum
í fordæmi Antons Schmidts liðþjálfa.
Þetta var öllu fremur meinlokan í
sjálfri röksemdinni, sem í fyrstu
hljómar svo ósegjanlega sannfærandi.
Satt er það, að gjörræðisvaldið reyndi
að skapa þetta ginnungagap gleymsk-
unnar sem gleypti öll mannanna verk,
góð jafnt sem ill. En á sama hátt og
felmtursfullar tilraunir nazista frá
júní 1942 og síðan til þess að afmá
öll merki fjöldamorðanna — með lík-
brennslu, með því að brenna lík í
opnum gryfjum, nota sprengiefni,
slöngva eldi, brytja bein í vélum —
hlutu að mistakast, þannig var öll
viðleitni þeirra í þá átt að láta and-
stæðingana „hverfa hljóðlega og nafn-
Iaust'1 til einskis.
Ginnungagapið er ekki til. Ekkert
mannlegt er svo fullkomið, og það
er einfaldlega allt of margt fólk í
þessum heimi, til þess að slík gleymska
sé hugsanleg. Einn maður mun ávallt
lifa til frásagnar. Þess vegna getur
ekkert nokkurn tíma, orðið „gagns-
laust í reynd“; að minnsta kosti ekki
þegar til lengdar lætur. Það væri afar
gagnlegt í reynd Þýzkalandi í dag,
ef einhver gæti sagt fleiri slíkar sög-
ur, ekki aðeins vegna orðstírs lands-
ins erlendis, heldur einnig vegna
hinnar hryggilegu ringulreiðar innan-
lands.
Því að lexían, sem læra má af slík-
um sögum, er einföld og öllum skilj-
anleg. f stjórnmálum er hún sú, að
þegar fólk býr við ógnarstjórn muni
flestallir lúta henni, en sumt fólk þó
ekki, alveg eins og lexía þeirra landa.
sem bauðst hin „Endanlega Lausn“
nazista, er, að „þetta gæti gerzt“ víð-
ast hvar, en þa'ð gerist ekki alls staðar.
í mannlegum skilningi er ekki farið
fram á annað, og með réttu er ekki
hægt að fara fram á annað, til að
þessi jarðarkringla sé eftirleiðis hæf-
ur mannabústaður.
G Hvers vegna hengja varS
Eichmann.
Meðal þess sem í húfi var í réttar-
haldinu bar hæst þá staðhæfingu, sem
fram kemur í öllum lagakerfum nú-
tímans, að illur ásetningur sé nauð-
synleg forsenda þess, að glæpur sé
drýgður. Sé slíkum ásetningi ekki til
að dreifa, og ef hæfileikinn til að
greina rétt frá röngu er skertur ein-
hverra hluta vegna, jafnvel siðferði-
legrar vitfirringar, teljum við, að
54 FÉLAGSBRÉF