Ljóðormur - 01.06.1989, Blaðsíða 55

T. S. Eliot 53
skálda eða ekki. Það er mjög erfitt að henda reiður á áhrif-
um ljóðlistar í víðtækasta skilningi; þau eru mjög óbein og
erfitt að sannreyna þau. Það er líkt og að fylgjast með
sveimi fugls eða flugvélar á heiðum himni: hafi maður séð
fyrirbærið þegar það var mjög nálægt og ekki sleppt af því
auga þegar það flaug lengra og lengra burt, þá er enn hægt
að sjá það í mikilli fjarlægð. En í þehri fjarlægð getur annar
maður ekki komið auga á hlutinn þótt reynt sé að benda
honum á hann. Ef fylgst er með áhrifum ljóðlistar allt frá
því fólki sem hún orkar mest á og til þeirra sem aldrei lesa
neitt, þá er þau áhrif hvarvetna að finna. Að minnsta kosti
munu þau ftnnanleg svo fremi hin þjóðlega menning sé lif-
andi og við góða heilsu því að í heilbrigðu þjóðfélagi eru
stöðugt að verki gagnkvæm áhrif og víxlverkun hinna ýmsu
þátta. Og það er þetta sem ég á við með félagslegu hlutverki
ljóðlistar í víðasta skilningi: í hlutfalli við glæsibrag sinn og
mátt hefur hún áhrif á tungutak og á skynjun allrar þjóðar-
innar.
Nú má enginn skilja orð mín svo að ég áh'ti að málið sem
við tölum sé einvörðungu ákvai'ðað af skáldum okkar.
Formgerð menningar er miklu flóknai'i en svo. I rauninni er
það jafnsatt að gæði ljóðagerðar okkai' em undir því komin
hvemig fólk notar tungumál sitt því að efnið, sem ljóða-
smiður verður að nota, er tungumál hans eins og það er
talað í kringum hann. Ef það er á framþróunarskeiði nýtur
hann góðs af því; fari því hnignandi verður hann að nýta
það sem best hann má. Ljóð geta að vissu marki varðveitt
og jafnvel endurreist fegurð tungumáls. Þau geta stuðlað að
þróun þess svo að það verði jafnblæbrigðaríkt og nákvæmt
við flóknari aðstæður og breytilegan tilgang nútímalífs og
það var fyrrnm á fábrotnari tímum. En í þeirri dulaifullu
félagslegu skapgerð, sem við köllum „menningu“ okkar,
hlýtur ljóðlist, eins og aðrir einstakir menningarþættir, að
vera háð margvíslegum kringumstæðum sem hún hefur
enga stjóm á.
Þetta vekur með mér nokkra eftirþanka almennai'a eðlis.
Eg hef hér að framan beint athyglinni að þjóðlegu og stað-
bundnu hlutverki ljóðlistar; þetta kallar á nánaii útskýringu.
Eg vil ekki að neinn sitji eftir með þá hugmynd að hlutverk
ljóðlistar sé að greina sundur þjóðh' því að ég hef enga trú á
því að menning hverrar einstakrar Evrópuþjóðar geti þrifist
í einangmn. Enginn vafi er á því að fyrr á tímum hefur
háþróuð menning skapað mikla list, háleitar hugmyndir og