Ljóðormur - 01.06.1989, Blaðsíða 50

48 T. S. Eliot
um. Og fólk hneigist þeim mun frekar til að segja að þetta
sé ekki skáldskapur ef því geðjast ekki að viðkomandi við-
horfum. A sama hátt finnst öðrum að um sé að ræða góðan
skáldskap vegna þess að svo vill til að kvæðið tjáir viðhorf
sem fellur þeim í geð. Að mínu áliti skiptir það ekki máli
hvort skáld notar ljóð sín til að halda fram félagslegum
viðhorfum eða til að ráðast gegn þeim. Slæmt kvæði getur
átt skammvinna tískuævi ef skáldið er að viðra vinsæl við-
horf líðandi stundar; en sönn ljóðlist lifir ekki einungis af
sviptingar í almennum skoðunum, heldur lifir hún einnig
áfram þótt gjörsamlega slokkni áhuginn á því efni sem
skáldið var að fást við af ástríðu. Kvæði Lúkretíusar [De
rerum natura] heldur mikilleik sínum þótt hugmyndir hans
um eðlisfiæði og stjörnufræði hafi glatað gildi sínu. Sama er
að segja um kvæði Drydens þó að pólitísk þrætuefni sautj-
ándu aldar snerti okkur ekki lengur, rétt eins og markvert
kvæði frá fyrri tíð getur veitt mikla ánægju þótt yrkisefni
þess sé þannig vaxið að því yrðu núna gerð skil í lausu máli.
Þegar svipast er um eftir félagslegu meginhlutverki ljóð-
listar verður fyrst að líta á augljósaii hlutverk hennar, þau
sem hún verður að gegna ef hún hefur eitthvert hlutverk á
annað borð. Hið fyrsta, sem enginn vafi leikur á, er að ljóð
verða að veita ánægju. Ef spurt er, hverskonar ánægju, get
ég einungis svai'að: þesskonar ánægju sem fæst af ljóðum;
einfaldlega vegna þess að sérhvert annað svai' myndi leiða
okkur inn á vettvang fagurfræði og hinna almennu hugleið-
inga um eöli listar.
Ég geri ráð fyrir að fallist sé á að sérhvert gott skáld, hvort
sem um er að ræða stórskáld eða ekki, veiti okkur eitthvað
umfram ánægjuna, því að ef það væri einungis ánægjan,
gæti hún ein ekki verið af æðstu gerð. Hver sem hin sérstaka
ætlun kann að vera sem býr að baki ljóði, svo sem ég hef
nefnt dæmi um í ýmsum tegundum kveðskapar, er alltaf um
að íæða miðlun einhverrar nýrrai' reynslu, nýs skilnings á
því sem kunnuglegt er eða tjáningu einhvers sem við höfum
orðið fyrir, og allt þetta stækkar vitundarsvið okkar eða fág-
ar skynjunina. En hér er ekki ætlunin að fást við þann
ávinning sem hver og einn hefur af ljóðlist né heldur um
það í hverju einstaklingsbundin ánægja sé fólgin. Ég hygg
að allir þekki hverskonai' ánægju er hægt að hafa af ljóðlist
og einnig hitt, hvemig hún setur svip sinn á líf okkar auk
ánægjunar sem hún veitir. Ef ljóðin hafa ekki þessi tvíþættu
áhrif, er hreinlega ekki um skáldskap að ræða. En þótt við