Frón - 01.01.1944, Blaðsíða 29

Aldarfjórðungs sjálfstæði
23
MeS árinu 1940 gerbreyttist fjárhagsástandiS. StríSiS og
hertaka Englendinga á íslandi margfaldaSi verSmagn útflutnings-
ins, og eySsla erlendra hermanna á íslandi og vinnulaun her-
stjórnarinnar, greidd fslendingum, gerSu þaS aS verkum aS
»ósýnilegu« greiSslurnar urSu fslendingum í hag. Verzlunarjöfn-
uSur áranna 1940—41 var hagstæSur um nálega 120 milj. kr., og
þó aS hann væri óhagstæSur á árinu 1942 um 48 milj. kr., hafa
innieignir fslendinga erlendis frekar vaxiS en minnkaS á árinu,
sakir »ósýnilegu« greiSslnanna.
Fjárhagur landsins út á viS stendur því nú meS meiri blóma
en nokkru sinni fyrr. Hins vegar hefur dýrtiS og almenn verS-
hækkun skapaS þjóSinni mikil vandræSi, sem enn eru óleyst.
Vonandi hefur íslenzka þjóSin aS striSinu loknu boriS gæfu til
aS hafa eignazt þá varasjóSi sem geti staSiS af sér þann fjár-
hagslega afturkipp sem stríSslokin hafa eflaust í eftirdragi. Ef
fjárhagurinn nú er borinn saman viS ástandiS í lok stríSsins
síSasta, virSist þó ekki vera ástæSa til verulegrar svartsýni. Og
ummæli margra íslenzkra stjórnmálamanna, sem borizt hafa
hingaS, sýna ótvírætt aS þeim eru Ijós þau vandamál sem fram-
undan eru.
Menningarmál.
Breytingarnar á atvinnulífi þjóSarinnar og skiptingu hennar
i sveitamenn og bæjabúa hafa vitanlega engu siSur sett mark
sitt á íslenzkt menningarlíf en á íslenzk stjórnmál. ErfSamenning
íslendinga var öll tengd viS bændastéttina. Hinar nýju stéttir,
borgarastétt og verkalýSur, áttu engan annan menningargrund-
völl, sem hægt væri aS byggja ofan á án nýsköpunar. íslenzk
bæjamcnning var engin til.
MeSan langmestur hluti bæjabúa var aSfluttur úr sveitum
olli þetta ekki verulegum árekstrum. En á síSasta aldarfjórS-
ungi hefur vaxiS upp í bæjum og kauptúnum ný kynslóS sem
er ekki lengur í neinu lifrænu sambandi viS íslenzka sveitamenn-
ingu, hefur ekki drukkiS hana í sig meS móSurmjólkinni, ef
til vill aSeins fengiS einhverja nasasjón af henni í barnaskóla.
I3ar aS auki hefur lífsbaráttan harSnaS, ekki sízt hjá hinni vaxandi
verklýSsstétt bæjanna, en af því hefur leitt minni tómstundir
og tækifæri afgangs til menningarþarfa. Enda væri synd aS segja
aS of mikiS hafi veriS gert af hálfu yfirvalda til þess aS veita
uppvaxandi æskulýS bæjanna fullnægjandi menningarskilyrSi.