Fréttablaðið - 29.10.2016, Blaðsíða 36

Útgefandi
365 miðlar ehf. | Skaftahlíð 24 | s. 512 5000 | fax 512 5301
UmSjónarmaðUr aUglýSinga
Jóhann Waage| johannwaage@365.is | s. 512-5439
ÁbyrgðarmaðUr
Svanur Valgeirsson
Veffang
visir.is
Rögnvaldur Ágúst Ólafsson hefur
verið kallaður fyrsti íslenski arki-
tektinn en er þrátt fyrir það á
vissan hátt huldumaður íslenskr-
ar listasögu. Hann fæddist í Dýra-
firði árið 1874 og ólst upp á Ísa-
firði. Árið 1901 lauk hann prófi
frá Lærða skólanum og hélt sama
ár til Kaupmannahafnar þar sem
hann hóf nám Det Tekniske Sel-
skabs Skole. Honum tókst ekki að
ljúka námi í húsagerð vegna veik-
inda en varð engu að síður fyrsti
Íslendingurinn sem starfaði hér á
landi við að teikna hús.
Björn G. Björnsson, leikmynda-
og sýningahönnuður, hefur á
undan förnum árum rannsakað
sögu og verk Rögnvaldar. Þessa
dagana sendir hann frá sér bók-
ina Fyrsti arkitektinn, Rögnvald-
ur Ágúst Ólafsson og verk hans, en
hún inniheldur um 400 ljósmyndir,
100 teikningar, ítarlegan texta og
útdrátt á ensku. Björn segir sögu
Rögnvalds að mörgu leyti einstaka.
„Það að sigla til Kaupmannahafn-
ar á þessum tíma og hefja nám af
þessu tagi var mjög óvenjulegt.
Mér vitanlega höfðu bara tveir Ís-
lendingar lært arkitektúr á undan
honum; annar bjó og starfaði í
Noregi en hinn í Bandaríkjunum
og Kanada. Rögnvaldur er því sá
fyrsti sem starfar á Íslandi.“
Ríkti framfarahugur
Rögnvaldur kom heim árið 1904
og tveimur árum síðar varð hann
ráðunautur Heimastjórnarinnar
um opinberar byggingar. Hann
starfaði þó aðeins í tólf ár en Rögn-
valdur lést úr berklum 42 ára gam-
all. Á þessum tólf árum náði hann
þó að verða höfundur og ábyrgðar-
maður um 150 húsa. Þannig teikn-
aði hann 30 kirkjur, 30 hús í
Reykjavík og um 70 barnaskólahús.
Hann lést í einu húsa sinna, Vífils-
staðahæli, árið 1917, sem hann
hafði sjálfur teiknað og byggt.
„Þegar Rögnvaldur kemur heim
1904 ríkir hér mikil timburhúsa-
öld. En þetta var Heimastjórnar-
tíminn og það var framfarahugur
í mönnum. Strax árið 1905 teiknar
hann kirkju úr steinsteypu á Bíldu-
dal og er mikill stuðingsmaður
þessa nýja byggingarefnis. Þegar
miðbær Reykjavíkur brennur árið
1915 er hætt að byggja timbur-
hús í þéttbýli en vegna þess hve
Rögnvaldur deyr ungur, árið 1917,
nær hann ekki að taka þátt í þeirri
miklu uppbyggingu í steinsteypu
sem fram undan var nema að tak-
mörkuðu leyti. Hann teiknar þó
stærstu steinsteyptu hús þess tíma,
m.a. Vífilsstaðahæli og Pósthúsið í
Reykjavík.“
Þótt Rögnvaldur væri ráðunaut-
ur um opinberar byggingar þá
teiknaði hann einnig mörg íbúðar-
hús fyrir einstaklinga, bæði úr
timbri og steinsteypu. „Hann
hafði frekar einfaldan stíl, án
mikils skrauts, en hús hans voru
vel hugsuð og skipulögð. Þekktust
þeirra eru t.d. Húsavíkurkirkja,
Vífilsstaðir, Pósthúsið í Reykjavík,
Hafnarfjarðarkirkja, Búnaðar-
skólarnir á Hvanneyri og Hólum,
Sóleyjargata 1, Skólabrú 2, Turn-
inn á Amtmannsstíg 1 og Edin-
borgarhúsið á Ísafirði, að ógleymd-
um Söluturninum á Lækjartorgi.“
Kom víða við
En Rögnvaldur lét sér ekki nægja
að teikna hús, hann kom að
kennslu og ýmsum félagsstörfum.
Hann gekk m.a. í Iðnaðarmanna-
félag Reykjavíkur og sat sem
fulltrúi þess í byggingar nefnd
Reykjavíkur frá 1908 í tvö kjör-
tímabil að sögn Björns. „Hann
samdi að líkindum lög um bygg-
ingareglugerðir sem samþykkt
voru á Alþingi 1905 og samdi
merka byggingasamþykkt fyrir
Borgarnes árið 1914. Auk þess
kenndi hann húsateikningu við
Iðnskólann frá 1906 og sat í skóla-
nefnd hans 1909-1916 og hann var
einn af stofnendum Verkfræð-
ingafélags Íslands árið 1911 og
ritari þess til dauðadags.“
En hvernig stendur á því að slík-
ur frumherji hefur fengið jafn litla
athygli í sögunni? Björn segir erf-
itt að segja til um það en ljóst sé að
sagnfræðingar hafi meiri áhuga á
fólkinu sem bjó í húsunum en þeim
sem teiknuðu þau eða mótuðu hið
manngerða umhverfi á annan hátt,
svo og verklegum framkvæmdum
og tækniþróun almennt. „Hluti af
því er sú staðreynd að hér er ekki
til almennt tæknisafn, eins og víða
má finna erlendis. En það er óhætt
að segja að áhugi á íslenskum arki-
tektúr hefur aukist talsvert eftir
að farið var að kenna fagið hér
heima.“
Huldumaðurinn í
íslenskri listasögu
Fyrsti íslenski arkitektinn var Rögnvaldur Ágúst Ólafsson. Hann nam í
Kaupmannahöfn og flutti til Íslands árið 1904. Á einungis tólf ára starfsferli náði
hann að verða höfundur og ábyrgðarmaður um 150 húsa, þ. á m. 30 kirkna, 30 húsa
í Reykjavík og um 70 barnaskólahúsa. Nýlega kom út bók um ævistarf Rögnvaldar.
Pósthúsið í reykjavík er glæsilegt hús en það var byggt árið 1915.Húsavíkurkirkja er glæsileg en hún var byggð árið 1907.
rögnvaldur Ágúst ólafsson, fyrsti íslenski arkitektinn sem starfaði hér á landi.
nýlega kom út bók um ævistarf rögn-
valdar Ágústs ólafssonar. björn g.
björnsson er höfundur bókarinnar.
arkitektar ehf.
ALARK
Verkfræði og arkitektÚr kynningarblað
29. október 20162
2
9
-1
0
-2
0
1
6

0
4
:3
9
F
B
1
1
2
s
_
P
0
7
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
7
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
4
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
1
C
-8
6
3
0
1
B
1
C
-8
4
F
4
1
B
1
C
-8
3
B
8
1
B
1
C
-8
2
7
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
1
1
2
s
_
2
8
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K