Fréttablaðið - 29.10.2016, Blaðsíða 96

Joan Jonas er frumkvöðull á sviði vídeó- og gjörningalistar og einn þekktasti myndlistar-maður samtímans. Jonas, sem er fædd árið 1936 í New York, þar sem hún hefur búið
og starfað alla tíð, hefur haft
víðtæk áhrifa á fjölda sam-
ferðamanna sinna í listinni enda
hafa verk hennar verið sýnd á öllum
helstu listasöfnum heims. Þrátt fyrir
langan og glæstan feril er Jonas enn
afar virk í listsköpun sinni enda var
hún fulltrúi Bandaríkjanna á Fen-
eyjatvíæringnum árið 2015.
Á fimmtudagskvöldið var opnuð
sýningin Reanimation í Listasafni
Íslands en í dag verður hins vegar
opnuð í Listasafninu á Akureyri
sýning á verkinu Volcano Saga. Bæði
þessi verk eru hluti af Íslandstengd-
um verkum listakonunnar og mikill
hvalreki fyrir íslenska listunnendur,
ekki síst þar sem þessi verk hafa aldr-
ei verið sýnd áður á Íslandi.
Opnaði á möguleika
Joan Jonas er meðal þeirra lista-
manna sem fyrstir tóku vídeóvélina
í sína þágu. Hún segir að upphaf þess
megi rekja til þess að bakgrunnur
hennar liggi í raun fyrst og fremst í
höggmyndalistinni. „En svo fór ég
líka á námskeið í danslist hjá Trishu
Brown í New York. Ég get alls ekki
kallað mig dansara en það varð þó
til þess að ég hef notað hreyfingu
mjög mikið í mínum verkum. Ég
var áhugasöm um danslistina og
hrærðist að auki í listamannaum-
hverfi borgarinnar á sínum tíma.
Ég þekkti kvikmyndagerðarfólk og
fólk úr ólíkum listgreinum og svona
í gegnum þann hóp fór ég að kynnast
myndbandstækninni. Þegar ég svo
fór til Japans árið 1970 þá ákvað ég
að taka skrefið og keypti mér tökuvél
þar. Þetta var fyrsta handhæga víd-
eókameran fyrir almenning og með
tilkomu hennar opnaðist fyrir ýmsa
möguleika.“
Jonas segir að hún hafi strax
heillast af þessum nýja miðli og
möguleikum hans. „Ég hef alltaf haft
áhuga á kvikmyndalistinni og var þá
þegar búin að gera tvær kvikmyndir,
það var 1968, en þá vann ég að sjálf-
sögðu með tökumanni. En með til-
komu vídeótækninnar opnaðist fyrir
þann möguleika að taka sjálf eins og
ég hef gert síðan þá.“
Grundvöllur Jonas hefur ætíð
Þetta er mín aðferð við að segja sögur
Íslandsverk vídeólistakonunnar Joan Jonas hafa aldrei verið sýnd áður hér á landi. Nú gefst
listunnendum hins vegar, bæði sunnan og norðan heiða, að kynna sér verk þessarar merku listakonu.
Joan Jonas, myndlistarkona, segir að vinur hennar í NY hafi kveikt áhuga hennar á Íslendingasögunum. Fréttablaðið/GVa
Joan Jonas, reanimation (innsetning), 2012. light time tales, Malmo Konsthall,
Sweden, 2015-2016. MYNd/HeleNe tOreSdOtter
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
verið einfaldur þótt útkoman sé
margslungin og marglaga. Meðan
hún skundar um myrkvað sviðið sem
hún byggir gjarnan upp með tjaldi
fyrir vídeóvörpun, teiknar myndir
beint á vegg, fremur ýmis hljóð með
bjöllum, pappírsskrjáfi eða ásláttar-
brestum, líður verkið áfram eins og
fljót sem kvíslast að ósi. Áhorfandinn
þarf að hafa sig allan við til að fylgjast
með atburðarásinni sem á sér stað
víðsvegar um sviðið.
„Fyrir mér er þetta náttúrulegt ferli
sem kom í framhaldi af kvikmynda-
áhuganum. Einhvers konar eðlilegt
framhald innan kvikmyndalistarinn-
ar. Aðeins önnur tækni. Þetta er var
ekki ósvipað því og þegar ég fór úr
höggmyndinni og yfir í hreyfinguna
á sjöunda áratugnum, ég leit á það
sem eðlilegt ferli. Næsta skref ef svo
mætti segja. Hreyfingin er svo líka
hluti af teikningunni þannig að þetta
er allt ferli fremur en stökk.
Á ferð um Ísland
Fyrir Jonas er listsköpunin ekki síst
ákveðin leið til þess að segja sögur og
að ákveðnu leyti segist hún líta á sig
sem sögumann. Það hafði líka víðtæk
áhrif á það að hún ákvað að fara til
Íslands á sínum tíma. „Vinur minn
sagði mér frá Íslendingasögunum og
að þær væru einstaklega fallegar. Það
varð til þess að ég las eins margar og
ég gat komist í, svona þær sem voru
til í enskri þýðingu, og það kveikti
með mér löngun til þess að gera eitt-
hvað við þetta.
Ég valdi, af ýmsum ástæðum, að
vinna með Laxdælu. Það er afar falleg
saga og svo er hún líka með konu í
forgrunni og það skipti mig miklu
máli. Ég fékk styrk til þess að vinna
að þessu og í framhaldinu fór ég til
Íslands til þess að vinna rannsóknar-
vinnuna. Steinunn Vasulka var góð
vinkona mín svo ég hringdi í hana og
það vildi svo vel til að hún var líka á
leiðinni til Íslands. Þannig að í minni
fyrstu ferð hingað þá keyrðum við
saman um landið. Þessi ferð snerist í
raun ekki mikið um vídeóið, heldur
fyrst og fremst þessa ferð um landið,
það sem fyrir augu bar og allt sem
hún hafði að segja.
Við keyrðum aðallega um Suður-
landið og margt af því sem ég sá og
kynntist í þessari ferð nýttist mér
svo í tökunum seinna meir. En ég fór
líka ein m.a. vestur á Snæfellsnes og
víðar og það var líka ákveðin upp-
lifun að vera ein á ferð. Ég kom svo
aftur seinna um sumarið og þá var ég
með kvikmyndagerðarfólk með mér
og leitaðist við að fanga það sem ég
hafði séð, lesið og upplifað."
laxdæla og laxness
Jonas segir að þessi hluti, verkið
sem kallast Volcano Saga og er sýnt
í Listasafninu á Akureyri, hafi alfarið
snúið að Laxdælu. Verkið er frásagn-
armyndband. Tilda Swinton fer með
hlutverk Guðrúnar Ósvífursdóttur í
heitri laug umluktri hrjóstrugu eld-
fjallalandslagi. Þessi nána vísun í
Laxdælu og drauma Guðrúnar, sem
rekur sig eftir verkinu eins og rauður
þráður, var forleikur að frekari verk-
um Jonas byggðum á íslenskum bók-
menntum, fornum og nýjum.
„Þegar ég var að vinna að þessu
verki þá las ég verk Halldórs Laxness
í fyrsta sinn. Það tók mig svo nokkur
ár að koma aftur að þeim verkum.
Hugmyndin var þó til staðar en þetta
var eitthvað sem ég þurfti að melta.
Það var því talsvert seinna sem ég
vann að Reanimation sem er sprottið
af lestri mínum á Kristnihaldi undir
Jökli. Áherslan er á örstutta tilvísun
skáldsins í Eyrbyggju sem er lögð í
munn sögumanns og fjallar um það
þegar Þórgunna gengur aftur og finn-
ur mjölið í búrinu til að baka brauð
ofan í svanga líkflutningamenn sína.
Þetta er mögnuð saga og það sem ég
er að takast á við er að segja þetta
með mínum hætti. Því fyrir mér er
vídeólistin ekki síst leið til þess að
segja sögur.“
Ég valdi, af ýmsum
ástæðum, að viNNa
með laxdælu. Það er afar
falleg saga og svo er húN
lÍka með koNu Í forgruNNi
og Það skipti mig miklu
máli.
Ásdís Sif Gunnarsdóttir opnar í dag sýn-
inguna Sýn í þokunni í Listasafninu á Akur-
eyri samhliða opnun sýningar bandarísku
myndlistarkonunnar Joan Jonas, Volcano
Saga, 1985.
Ásdís Sif hefur vakið athygli fyrir vídeó-
innsetningar, ljósmyndaverk og gjörninga.
Auk þess að sýna á Íslandi hefur hún sýnt
víða erlendis, tekið þátt í fjölda samsýninga
og unnið vídeóverk á internetinu. Það er
því engin tilviljun að hún setji upp sýningu
á nýjum verkum í Listasafninu á Akureyri á
sama tíma og frumkvöðullinn Joan Jonas.
Líkt og í verkum Jonas er sterkur kvenlegur
undirtónn í verkum Ásdísar Sifjar sem oft
er settur fram á ljóðrænan hátt og af tilfinn-
inganæmi. Frásagnir, lífsreynsla og ferðalög
konu eru í forgrunni.
Ásdís Sif útskrifaðist með BFA-gráðu frá
School of Visual Arts í New York árið 2000 og
MA-gráðu frá University of California í Los
Angeles 2004. Hún heldur Þriðjudagsfyrir-
lestur í Listasafninu, Ketilhúsi, þriðjudaginn
25. október kl. 17-17.40, undir yfirskriftinni
Innsetningar og útsetningar í rauntíma, úti
og inni og í gegnum net. Ókeypis aðgangur.
Sterkur kvenlegur undirtónn
Ásdís Sif Gunnars-
dóttir við verk sitt
í listasafninu á
akureyri.
ásdÍs
heldur
fyrirlestur Í
listasafNiNu,
ketilhúsi,
ÞriðJudagiNN
25. október
kl. 17-17.40,
uNdir yfir-
skriftiNNi
iNNsetNiNgar
og útsetN-
iNgar Í
rauNtÍma.
2 9 . o k t ó b e r 2 0 1 6 L A U G A r D A G U r52 M e n n i n G ∙ F r É t t A b L A ð i ð
2
9
-1
0
-2
0
1
6
0
4
:3
9
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
8
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
B
1
C
-2
8
6
0
1
B
1
C
-2
7
2
4
1
B
1
C
-2
5
E
8
1
B
1
C
-2
4
A
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
1
2
s
_
2
8
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K