Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.10.2015, Blaðsíða 38

38 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4.10. 2015
Þ
egar slegist er á markaði gilda ákveð-
in lögmál, sum þeirra eru skrifuð, þá
einkum í lög, reglugerðir eða tilskip-
anir. Önnur byggjast á gömlum
hefðum. Sumar eru hluti af víðtæk-
ari reglum sem gilda almennt í
mannlegum samskiptum. Iðulega gæta menn þó að-
eins lágmarksskilyrða þegar þær reglur flytjast yfir
á átökin á mörkuðunum.
Ólíkir vellir en líkar leikreglur
Fyrir löngu er sannað að gamla spakmælið um að
kurteisi kosti ekki peninga heldur stundum illa. Það
breytir þó ekki því, að dálítil kurteisi er flestum til
framdráttar, rétt eins og lágmarks sanngirni og til-
burðir til að umgangast ekki sannleikann af ófyrir-
gefanlegri léttúð. Kunn dæmi eru þó til um einstaka
menn, sem náð hafa sínum mesta árangri, mælt á
vogarskálum velgengni, þegar þeir hunsuðu viljugir
öll skilyrði af þessu tagi í einu og brutu mörg önnur
gild lögmál í leiðinni.
En verðum við ekki samt að líta svo á, að þau dæmi
séu undantekningin sem sanni regluna. Stjórn-
málamenn vilja gjarnan mála myndina þannig, að
þeir séu á höttunum eftir háleitum markmiðum, leiti
sífellt lausna sem séu umbjóðendum þeirra til heilla
og farsældar og þeir hljóti því jafnan að horfa til þess
besta í hverjum manni, líka þeim manni sem breytist
í kjósanda á fárra ára fresti. En aðrir segja að stjórn-
málamenn búi við áþekk skilyrði og gildi á hinum
almenna markaði og nánast sömu lögmálin gildi. Þeir
sanni þetta best sjálfir í aðdraganda kosninga. Þá séu
rándýrar auglýsingastofur sóttar og settar á flokks-
skrifstofurnar. Könnunarfyrirtæki séu látin mæla
hvaða loforðategund virki best þessi misserin. Þau
séu svo hönnuð með hliðsjón af því og auglýsinga-
fræðingar búi þau í búning. Þá loks fái frambjóðend-
urnir pakkann í hendur, þó ekki fyrr en hver og einn
hefur gengið í gegnum litgreiningu og förðun, þar til
hinn „fjölbreytti“ framboðslisti er orðinn jafn eins-
leitur að hænsnabúin á bestu búum.
Er eitthvað til í þessu?
Ekki virðist mikil sanngirni í þessari lýsingu, en er
hún ekki að hluta til rétt? Sumir ganga raunar enn
lengra og halda því fram að almenni markaðurinn sé
mun fágaðri en stjórnmálamarkaðurinn. Lög, sem
eftirlitsstofnanir framfylgja, banna til að mynda að á
þeim markaði sé gengið svo langt að fullyrða að vara
eða þjónusta eins sé best. Engar takmarkanir séu í
slíkum efnum á stjórnmálamarkaði. Auðvitað finna
snillingar leið til að sniðganga slíkar reglur. Rétt eins
og bjórframleiðendur sem auglýsa bjór, þótt bannað
sé, í glæstum auglýsingum, en hvísla svo eða skjóta
inn í auglýsinguna orðinu „léttöl“. Allir vita þó, og eru
„yfirvöld“ ekki undanskilin, að ekki er verið að aug-
lýsa léttöl, enda veitir sú vara ekki þann unað sem
auglýsingin lofar.
Í manninn fyrst, svo í boltann
Á stjórnmálamarkaðnum er töluverð áhersla lögð á
að ófrægja andstæðinginn og gera hann tortryggileg-
an í stóru og smáu. Hann er sýndur sem keyptur eða
gleyptur fulltrúi hagsmuna, jafnvel annarlegra hags-
muna og gefið í skyn að honum gangi ekkert annað til
en eigin frami, hvað sem fagurgala og fyrirheitum
líði.
Með þessu er jarðvegurinn undirbúinn og gengur
undirbúningurinn fyrir baráttunni um málstaðinn.
Það heyrir til þessa kafla að taka reglubundið fram
að sjálfir krefjist menn þess ákveðið, að eingöngu
málefnalegar skylmingar eigi sér stað á velli stjórn-
málanna.
Ísland er blessunarlega svo fámennt að neikvæðar
auglýsingar falla enn illa í kramið hér. Þótt níð sé
víða viðtekið og þá ekki síst þar sem „virkir í
Það er svo hin
hliðin á búpeningnum
sem undirstrikar að
margt sé skrítið
í kýrhausnum
* Þegar loforð og fyrirheit erurædd hlýtur það að vera mál-efnalegt að fara yfir hversu orðheld-
inn og trúr sá, sem þau gefur, hefur
verið hingað til.
Sé ástæða til er sjálfsagt að rekja
hversu naumt hann hefur efnt sín
loforð.
Reykjavíkurbréf 02.10.15