Morgunblaðið - 23.05.2016, Blaðsíða 18

18 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. MAÍ 2016
✝ VilhjálmurÞorsteinsson
fæddist 9. sept-
ember 1943 að
Stóra-Fljóti, Bisk-
upstungnahreppi,
Árnessýslu. Hann
lést á Hjúkr-
unarheimilinu
Sunnuhlíð 12. maí
2016.
Foreldrar hans
voru hjónin Þor-
steinn Bergmann Loftsson,
garðyrkjubóndi að Stóra-Fljóti,
f. 17.2. 1911 í Gröf, Mið-
dalahreppi, Dal., d. 20.5. 1946,
og Vilhelmína Theodora Lofts-
son (f. Tijmstra), náttúrufræð-
ingur og húsfreyja, f. 26.1. 1912
í Tjimahi á Jövu, Indónesíu, d.
28.11. 1998. Albræður Vilhjálms
eru: Geirharður Jakob, arki-
tekt, f. 1934, maki Guðný Helga-
dóttir, leikkona, f. 1938. Berg-
hreinn Guðni, flugvirki, f. 1936,
maki Randý Sigurðardóttir, f.
1940. Hálfbróðir Vilhjálms er
Helgi Skúta, listfræðingur, f.
1953. Maki, Sharoun Helgason
Gallagher, heimspekingur og
útgefandi, f. 1959. Vilhjálmur
kvæntist Hörpu J. Möller dag-
móður, f. 23.1. 1943. Þau slitu
samvistum. Börn þeirra: 1) Iða
Brá, mælingamaður, f. 1964,
fyrri maki Baldur Baldursson, f.
1961, d. 2000, barn þeirra:
Bergný Theodóra, f. 1984, sam-
býlismaður Hjalti Parelius
Fróðason, f. 1979, barn þeirra
Harpa Kristín. Synir Hjalta af
fyrra hjónabandi eru Eyþór Atli
og Benedikt Eysteinn. Sonur
skóla, tók stúdentspróf frá ML
1965, BS í dýrafræði frá Aber-
deen-háskóla, MA-próf 1983 í
líffræði frá SUNY, Stony Brook.
Á námsárunum í Aberdeen öðl-
aðist Vilhjálmur atvinnukafara-
réttindi.Vilhjálmur vann öll
sveitastörf á Ljótsstöðum. Hann
fór ungur til sjós og vann einnig
hjá Hafrannsóknastofnun á
sumrin með námi. Að námi
loknu gerðist hann kennari í líf-
fræði við MR og stundakennari
við HÍ. Árið 1974 setti hann á
fót og var útibússtjóri fyrsta
útibús Hafrannsóknastofnunar
sem var á Húsavík. Jafnframt
stundaði hann rannsóknir á
hrognkelsi. Síðar fluttist starfs-
vettvangur Vilhjálms til höf-
uðstöðva Hafrannsóknastofn-
unar í Reykjavík. Hann vann
samhliða vinnu sinni við þróun-
arstörf á vegum Íslensku þróun-
arsamvinnustofnunarinnar á
Grænhöfðaeyjum og í Malaví og
á vegum Norsku þróunarsam-
vinnustofnunarinnar í Simbabve
og Sambíu. Á tíunda áratugnum
þróaði Vilhjálmur aðferð við
merkingar á fiski með rafeinda-
merkjum og hefðbundnum
merkjum. Jafnframt stýrði
hann merkingum á hrygnandi
þorski á hrygningarslóð. Eftir
Vilhjálm liggur mikið gagna-
safn um atferli þorskfiska sem
mun nýtast við rannsóknir á at-
ferli þorsks um ókomna tíð. Á
fjölþjóðavettvangi tók Vil-
hjálmur þátt í samstarfi m.a. um
hrognkelsarannsóknir og fisk-
merkingar. Vilhjálmur var fé-
lagi í Þjóðdansafélagi Reykja-
víkur og tók þátt í margs konar
dansi í Kramhúsinu yfir vetr-
armánuðina og stundaði fjall-
göngur á sumrin. Útför Vil-
hjálms fer fram frá
Kópavogskirkju í dag, 23. maí
2016, klukkan 15.
Iðu Brár og Krist-
ins Arnarsonar er
Börkur, f. 2003.
Núverandi sam-
býlismaður Andrés
Jónsson bygginga-
tæknifræðingur. 2)
Loftur Kristinn,
matsveinn, f. 1967,
fyrri maki Lan Mei,
f. 1969. Þau slitu
samvistum. Sonur
Lan Mei og uppeld-
issonur Lofts er Lien, dóttir
hans er Emilía Lind Lidóttir Ol-
sen. Sonur Lofts og Lan Mei er
Along Alexander. Núverandi
sambýliskona Lofts er Björg Al-
freðsdóttir, f. 1976, sonur
þeirra er Vilhjálmur Dan. 3)
Árni, símsmiður og rafvirki, f.
1968, fyrrverandi maki Mari-
anne Maul, f. 1973. Börn þeirra
eru Benedikte Maul og André
Maul. Þau slitu samvistum. Maki
2: Stefanía Júlíusdóttir, bóka-
safns- og upplýsingafræðingur,
f. 2.7. 1944. Dætur hennar, kjör-
dætur Vilhjálms: 1) Þóra list-
fræðingur, f. 1966, börn hennar
Júlíus Þór, sambýliskona Maj
Britt Kolbrún Snorradóttir, Vil-
hjálmur Þór og Stefanía Katrín
Sól, sambýlismaður Arnar
Freyr Hrólfsson. 2) Eva, f. 1970.
Fyrstu árin ólst Vilhjálmur
upp á Stóra-Fljóti. Eftir fráfall
föður fluttist hann ásamt móður
sinni til Reykjavíkur. Árið 1951
fluttu þau að Ljótsstöðum í Lax-
árdal, Suður-Þingeyjarsýslu, og
Vilhelmína tók upp sambúð með
Helga Skútu Hjálmarssyni. Vil-
hjálmur lauk námi frá Lauga-
Nú þegar afi minn Vilhjálmur
Þorsteinn Þorsteinsson er látinn
verður mér hugsað aftur. Alveg
frá því að ég var lítill strákur hef
ég velt því fyrir mér af hverju ég
er skírður í höfuðið á afa og hvaða
þýðingu það hefur fyrir mig. Er
verið að votta honum virðingu?
Er verið að segja mér að ég eigi
að horfa til hans sem fyrirmynd-
ar? Myndar það að vera skírður í
höfuðið á honum sérstaka teng-
ingu á milli mín og hans? Ætli
svarið sé ekki allir þessir hlutir.
Minningar mínar um afa eru
allar um hann að gera hluti sem
okkur sem þekktum hann vel
fannst sjálfsagt að hann gerði, en
eru kannski ekki sjálfsagðir hlutir
fyrir mann að gera.
Minningar eins og þegar hann
var með mig vakandi og sofandi
til skiptis á háhest í göngu um
Þórsmörk eða þegar við vorum
saman í sundi þegar ég var örugg-
lega ekki mikið meira en sex ára.
Þá var ég að láta mig fljóta og áð-
ur en ég vissi af var ég kominn
einn á djúpa endann og náði ekki
niður, það fyrsta sem ég sé er afa
að taka skriðsund til þess að
koma og synda með mig að bakk-
anum eins og einhvers konar of-
urhetja. Ég mun aldrei gleyma
því þegar hann hélt á litlu systur
minni í fanginu á gamlárskvöld og
það kviknaði í úlpunni hennar.
Ekki meira en svona níu ára gam-
all horfði ég á alla í kringum mig
verða hrædda og afa minn
slökkva eldinn með höndunum án
þess að leggja hana frá sér aftur
eins og ofurhetja.
Ég er viss um að amma, börnin
hans og við barnabörnin gætum
fyllt heila bók af svipuðum sögum
af manninum. Ég er mjög þakk-
látur fyrir að hafa haft tækifæri
til þess að hjálpa honum í veik-
indum hans eins og hann hjálpaði
okkur öllum. Alla mína bernsku
fór ég í fjallgöngur með afa og
ömmu, í þeim göngum lærði ég af
honum ýmislegt sem gagnast mér
ennþá í dag þegar ég fer í fjall-
göngur með öðrum.
Það var margt í fari afa sem ég
tek mér til fyrirmyndar. Þótt
lengi væri leitað held ég að það
væri erfitt að finna mann sem var
jafn vinnusamur og duglegur. Ég
veit ekki hversu oft ég hef heyrt
ömmu með svolítið mont í rödd-
inni segja „hann afi þinn gerði
þetta“ og það gat átt við hvað sem
er. Það var eins og þegar um var
að ræða karlmannlega vinnu með
höndunum þá kunni afi það. En
það endaði ekki þar því hann var
hámenntaður fiskifræðingur,
mikill áhugamaður um öll vísindi
og eldaði bestu fiskrétti sem ég
hef smakkað.
Það sem ég tek mér helst til
fyrirmyndar í fari afa er væntum-
þykja hans fyrir börnunum sín-
um, barnabörnunum og sérstak-
lega ömmu sem var einstök. Alla
ævi leið honum best í kringum sitt
fólk það var hægt að horfa á hann
við matarborðið og sjá hversu
vænt honum þótti um okkur öll. Í
veikindunum varð hann oft hress-
ari og glaðari bara við að sjá okk-
ur. Alltaf þegar hann sá mig koma
inn ganginn á Sunnuhlíð brosti
hann út að eyrum og fékk ham-
ingjuglampa í augun.
Takk, afi, fyrir að hafa passað
okkur öll. Takk fyrir að vera mér
fyrirmynd. Og takk fyrir að sýna
mér hvernig maður á að vera.
Vilhjálmur Þór Þóruson.
Kynni okkar af Villa hófust ár-
ið 1980 þegar hann hjálpaði Krist-
bergi við að leita uppi ála sem
skyldu fara í áframeldi sem hluti
af doktorsverkefni hans við Rut-
gers University í Bandaríkjun-
um. Af mikilli ósérhlífni og óbil-
andi áhuga tók Villi sér frí frá
vinnu og keyrði með Kristberg
um allt Suðurland á álaslóðir.
Aflabrögðin voru góð og allir
komust álarnir lifandi niður á
Skúlagötu 4. Auk þessa tókst
Villa að útvega vinnuaðstöðu fyrir
Kristberg á stofnuninni á meðan
á dvöl okkar stóð. Þetta voru okk-
ar fyrstu kynni af Hafrannsókna-
stofnun.
Þegar Villi frétti að Kristberg
ætti konu sem var í námi í fiski-
fræði þá stakk hann strax upp á
að við myndum hittast og áður en
við vissum af þá vorum við komin
í kvöldmat til Villa og Stebbu, og
áttum einstaka kvöldstund sem
var upphafið á langri vináttu okk-
ar allra. Þegar við komum heim
úr námi þá lagði Villi sig fram um
að finna vinnu fyrir mig á Haf-
rannsóknastofnun. Þannig fór að
fyrsta árið sat ég við lítið borð
fyrir framan skrifstofuna hjá
Villa og vann á ferðatölvu sem var
með fyrstu ferðatölvum á mark-
aði og var Villi langt á undan sinni
samtíð hvað varðar eign á slíkum
kostagrip. Segja má að þetta litla
dæmi sé lýsandi fyrir Villa og allt
hans starf á Hafrannsóknastofn-
uninni. Þannig var hann öllum
einstaklega velviljaður og um leið
trúlega einn mesti frumkvöðull á
meðal íslenskra fiskifræðinga og
þó víðar væri leitað.
Villi hefur komið að mörgum
rannsóknaverkefnum. Hann var
t.d. fyrstur manna til að tileinka
sér rannsóknaraðferðir sem
byggjast á fiskmerkjum sem gátu
skráð gögn, svokölluð DST-
merki. Í dag eru þessi merki al-
geng en í upphafi 20. áratugarins
var Villi fyrstur manna til að nýta
þessi merki hér heima og um leið
tók hann þátt í fyrstu alþjóðlegu
verkefnunum sem nýttu þessi
merki á heimsvísu. Í mörg ár
stýrði Villi merkingum á hrygn-
andi þorski og þannig hafa þús-
undir fiska farið í gegnum hendur
hans og sloppið aftur lifandi í sjó-
inn með skráningartæki í kviðar-
holinu. Ekki síst vegna faglegra
vinnubragða Villa hafa endur-
heimtur úr þessum merkingum
verið áberandi góðar og í dag
mynda þær einn flottasta og
stærsta gagnagrunn um atferli
þorskfiska sem til er á heimsvísu.
Minningarnar um sjóferðirnar
með Villa og hans fólki eru ljúfar
og skemmtilegar. Þetta voru al-
mennt ferðir á grunnslóð á litlum
bátum með ákaflega skemmtilegu
fólki, bæði skipstjórum, sjómönn-
um og rannsóknafólki. Þannig
voru ófáar ferðir farnar inn á
Austfirði til að merkja hrygnandi
þorsk sem og meðfram allri suð-
urströndinni. Um leið og við
kveðjum Villa, einn af okkar
bestu vinum, þá þökkum við fyrir
aðstoð og hvatningu í upphafi
starfsferla okkar beggja.
Við sendum Stefaníu, börnum
og barnabörnum okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Guðrún Marteinsdóttir,
Kristberg Kristbergsson.
Vinur minn Vilhjálmur Þor-
steinsson, Villi, er nú látinn eftir
langvarandi og erfið veikindi. Ég
kynntist Villa fyrst árið 1971 þeg-
ar ég og félagi minn Erlingur vor-
um ráðnir í sumarvinnu til aðstoð-
ar við rannsóknir í
fransk-íslenskum leiðangri um-
hverfis landið. Villi hafði þá ný-
lega lokið námi í dýrafræði og sá
um söfnun og greiningu sjávar-
dýra í leiðangrinum. Villi var
skemmtilegur félagi og varð strax
tryggur vinur sem alltaf var gam-
an að umgangast. Seinna urðum
við starfsfélagar á Hafrannsókna-
stofnun þar sem við höfum báðir
unnið lungann úr okkar starfs-
ævi.
Villi vann að rannsóknum í
fiskifræði. Framan af við rann-
sóknir á hrognkelsum en seinna
einnig við þorskrannsóknir. Oft
fannst manni Villi fara fram úr
sér í fræðunum þegar hann hélt á
lofti kenningum sem ekki sam-
ræmdust ríkjandi skoðunum.
Minnisstæðar eru mér líflegar
umræður um mismunandi þorsk-
stofna við landið sem margir áttu
erfitt með að samþykkja þá en
síðari tíma rannsóknir hafa sýnt
að Villi sá meira en margur. Villi
tók virkan þátt í þróun fisk-
merkja og var frumkvöðull hér á
landi í notkun rafeindamerkja.
Gögn sem Villi safnaði með merk-
ingartilraunum sínum hafa aukið
verulega þekkingu okkar á ferð-
um og hegðunarmynstri þorsks
og gefið vísbendingar um að-
greinda stofna, með ólíka hegðun.
Ég hef átt margar góðar
stundir með Villa og fjölskyldu
hans og fyrir þær er ég þakklátur.
Ég votta Stefaníu og börnum og
barnabörnum þeirra mína dýpstu
samúð við andlát Villa.
Karl Gunnarsson.
Ég kveð með söknuði vin og
samstarfsfélaga, Vilhjálm Þor-
steinsson. Mín fyrstu kynni af Vil-
hjálmi voru þegar hann var feng-
inn til að vinna með mér við þróun
á merkingaraðferðum með svo-
kölluðum mælimerkjum. Eins og
þáverandi forstjóri Hafrann-
sóknastofnunar orðaði það, það
þarf sannan víking til að vinna að
slíku nýsköpunar- og frumkvöðla-
starfi. Það sýndi sig líka að drif-
krafturinn í Vilhjálmi var öflugur
og smitandi svo aðrir hrifust með.
Rannsóknir hans á lífríki sjávar
og þorskinum voru honum mikið
hjartansmál, starf sem hann vann
af alúð og kappi. Í gegnum tíðina
hefur Vilhjálmur merkt fjöldann
allan af þorskum með mælimerkj-
um, merki sem hafa aflað áður
óþekktra gagna um hegðun
þorsksins, niðurstöður hans
bættu miklu við þá grunnþekk-
ingu okkar. Á þessum bernskuár-
um mælimerkja, þróaði Vilhjálm-
ur merkingaraðferðir sem eru
viðurkennd aðferðafræði ekki
bara á Íslandi heldur víðar um
heim.
Þegar Vilhjálmur fór að stefna
að því að láta af störfum hjá Haf-
rannsóknastofnun var það honum
kappsmál að ljúka og ganga frá
vinnu sinni þannig að upplýsing-
arnar væru aðgengilegar og skilj-
anlegar fyrir þá sem við starfi
hans tóku. Þessi vinna og sýn
finnst mér lýsa Vilhjálmi afar vel.
Ég fór nokkrar ferðirnar til út-
landa með Vilhjálmi þar sem
rannsóknaniðurstöður hans voru
kynntar. Á einni ráðstefnunni af
mörgum var Vilhjálmur skipu-
leggjandi verkefnisins, stórs
verkefnis með aðkomu margra
þjóðlanda, verkefnis sem var
dyggilega stutt af Evrópusam-
bandinu.
Þegar vinnudeginum lauk fór-
um við oft í gönguferð, í eitt sinn
heyrði Vilhjálmur suðræna salsa-
tóna frá lítilli krá, þetta virkaði
eins og segull á hann og áður en
ég vissi af sveif hann um á dans-
gólfinu. Það leyndi sér ekki að hér
var mikill dansari á ferð, við hinir
horfðum á Vilhjálm öfundar-
augum, bara að við gætum þetta,
VÁ, hvað hann var flottur.
Þær voru ófáar heimsóknir Vil-
hjálms til Stjörnu-Odda, hugur
hans var frjór og fullur af hug-
myndum þegar rannsóknir á
þorski voru annars vegar. Þetta
eru heimsóknir sem verða mér
alltaf minnisstæðar og mun ég
ætíð verða þakklátur fyrir að hafa
fengið tækifæri til að kynnast
þessum merka manni.
Minn hugur er með Stefaníu og
fjölskyldu.
Sigmar Guðbjörnsson.
Villi var einn af kennurum mín-
um í MR 1970-72. Hann hafði lært
líffræði á Englandi og kenndi
efnafræði í R-bekknum, stráka-
bekk í Fjósinu. Villi var með rautt
skegg og okkar á milli var hann
kallaður Vilhjálmur barbarossa.
Hann var sportkafari og ein-
hverju sinni bauðst hann til að
kenna okkur köfun. Einn daginn
eftir skóla fórum við því nokkrir
bekkjarfélagar heim til hans í
Kópavog, en hluti búnaðarins
fannst ekki svo að aldrei varð úr
þessari köfunarkennslu. Villi
minntist þess síðar frá kennsluár-
um sínum í MR, glettnislegur á
svip, að Tinna Gunnlaugsdóttir,
síðar þjóðleikhússtjóri, hefði einu
sinni málað augu á augnlokin á
sér til þess að geta sofið í tíma án
þess að hann tæki eftir því.
Þegar ég hóf störf á Haf-
rannsóknastofnun árið 1985 lágu
leiðir okkar saman að nýju en
hann var þá sérfræðingur í
hrognkelsum. Villi átti eftir að
verða einn helsti vísindamaður
stofnunarinnar í merkingum á
þorski, fyrst með hefðbundnum
númeruðum merkjum, svipuðum
fatamerkjum, sem stungið er
undir bakugga. Síðar var hann
frumkvöðull í notkun rafeinda-
merkja sem mæla hita og dýpi, en
þeim er komið fyrir í kviðarholi
með skurðaðgerð. Villi þróaði að-
ferðafræðina sem enn er notuð
með góðum árangri. Villi var
áhugasamur og þrautseigur vís-
indamaður sem í samstarfi við
aðra vísindamenn náði að birta
margar vísindagreinar um atferli
þorsks. Þegar ég sjálfur þurfti að
merkja fisk við rannsóknir á
hjarðeldi þorsks var hann mjög
hjálplegur og lánaði mér tól og
tæki sem á þurfti að halda. Þá lán-
aði hann mér fjölmörg rafeinda-
merki sem hann var aflögufær
með og voru birtar um þær at-
huganir tvær vísindagreinar sem
hann var meðhöfundur að.
Árum saman fórum við Villi í
heilsubótargöngu í hádeginu
ásamt nokkrum öðrum sam-
starfsmönnum á Hafrannsókna-
stofnun. Margt var spjallað í
þessum gönguferðum, bæði um
vísindin og það sem var efst á
baugi en einnig rifjuð upp ýmis
atvik frá liðinni tíð. Hafði ég gam-
an af að hlýða á Villa segja frá
ýmsum skemmtilegum uppákom-
um frá námsárum sínum á Eng-
landi og í Bandaríkjunum og þeim
tíma sem hann vann hjá Þróun-
arsamvinnustofnun sem ráðgjafi í
Afríku. Einu sinni fyrir nokkrum
árum vorum við Villi tveir einir í
hádegisgöngu á leiðinni eftir
Austurstræti þegar við sáum hóp
nemenda með ungum kennara
sínum. Villi tók eina stúlkuna tali
og sagðist hún vera í MR og hefði
sögukennarinn gefið þeim frí til
að sýna þeim gamla bæinn. Þá
sagði Villi: „Ég var einu sinni
kennari í MR og þetta var nem-
andi minn!“ Þegar ungu stúlkunni
varð litið á mig hrópaði hún upp
yfir sig í forundrun: „Ó, Guð!“
Það virtist nú sök sér að Villi hefði
einhvern tímann verið kennari í
MR en að þessi gráskeggjaði öld-
ungur hefði verið nemandi hans,
var erfitt að meðtaka.
Villi var mikill ljúflingur, vel
vaxinn, grannur og beinn í baki,
kvikur í hreyfingum og einstak-
lega góður dansari. Ég sé hann
enn fyrir mér á jólagleði í safn-
aðarheimili Fríkirkjunnar þar
sem hann gáskafullur og þrótt-
mikill hendist um gólfið í hröðum
polka með unga stúlku úr Sjávar-
útvegsskólanum í fanginu.
Björn Björnsson.
Með þessum línum langar und-
irritaðan að minnast örstutt Vil-
hjálms Þorsteinssonar, fiskifræð-
ings. Vilhjálmur starfaði nær
allan sinn starfsaldur við Haf-
rannsóknastofnunina eða frá
árinu 1974 til ársins 2013.
Fyrst man ég Vilhjálm, þegar
hann ungur kom heim frá námi í
Skotlandi og hóf stundakennslu í
náttúrufræði við Menntaskólann í
Reykjavík – glaðlegur, laglegur
og rauðskeggjaður, ungur í anda
og lagði sig alltaf fram um að vera
jafningi okkar nemendanna. Vil-
hjálmur náði umtalsverðum ár-
angri við kennslu á námsefninu,
a.m.k. í ljósi þess að fjarri lagi var
að námsefnið hugnaðist öllum
nemunum jafn vel. Hann reyndist
góður félagi nemendanna, en að
hætti gáskafullra menntskælinga
gekk þessi rauðskeggjaði lærifað-
ir okkar undir heitinu Villi Bar-
barossa. Í ófá skiptin minntumst
við þessara daga.
Uppfrá þessu var Vilhjálmur
alla tíð í mínum huga glaðvær,
réttsýnn og góður félagi. Hann
var árið 1974 ráðinn fyrsti útibús-
Vilhjálmur
Þorsteinsson
Elskulegur faðir okkar,
KRISTJÁN SIGURÐSSON,
fyrrverandi forstöðumaður
Unglingaheimilis ríkisins,
lést á dvalarheimilinu Grund í Reykjavík
19. maí. Útförin fer fram frá Dómkirkjunni
í Reykjavík föstudaginn 27. maí kl. 11.
.
Drífa Kristjánsdóttir, Embla Kristjánsdóttir,
Fjalar Kristjánsson, Hrefna Kristjánsdóttir,
Freyja Kristjánsdóttir, Askur Kristjánsson,
Harpa Kristjánsdóttir, Gríma Kristjánsdóttir
og fjölskyldur.
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar,
tengafaðir, afi og langafi,
TRYGGVI STEFÁNSSON
bóndi,
Hallgilsstöðum, Fnjóskadal,
lést á Dvalarheimilinu Hlíð aðfaranótt
15. maí. Jarðsungið verður frá Hálskirkju í Fnjóskadal
laugardaginn 28. maí kl. 14.
.
Kristín Ingibjörg Ketilsdóttir,
börn, tengdabörn, barnabörn og barnabarnabörn.