Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2015, Síða 18

Náttúrufræðingurinn - 2015, Síða 18
Náttúrufræðingurinn 110 Síðargreindi hópurinn er áreiðan- lega tvískiptur. Þar er fjöldi gripa sem ekki er skyldleikaræktaður en einnig einstaklingar þar sem ekki reiknast skyldleikarækt vegna brotalama í ættfærslunni. Ekki er mikið af öðrum rannsóknum til samanburðar við þessar niðurstöður. Sigríður Jóhannesdóttir30 safnaði gögnum til hliðstæðra útreikninga en þau gögn voru fremur takmörkuð að umfangi og að auki mun gloppóttari en þau sem hér eru notuð. Niðurstöður Sigríðar eru allar í samræmi við niðurstöður okkar. Þegar þetta er borið saman við niðurstöður fyrir annað íslenskt sauðfé41–44 er samanburður hagstæður forystufénu, ekki síst samanburður við útreikninga úr litlum erfðahópum. Þegar rannsóknin var gerð voru ætternisupplýsingar um þriðjung gripanna of gloppóttar til að þær væru hæfar til að meta skyldleikarækt. Upplýsingar eru aftur á móti marktækar um tæplega þúsund einstaklinga. Hærri stuðull fyrir hrútana (4. tafla) skýrist af því að til eru meiri ætternisupplýsingar um þá og þeir eru yngri en bæði ærnar og sauðirnir. Munur milli landsvæða virðist eiga sér eðlilegar skýringar (5. tafla). Í Norður-Þingeyjarsýslu er langhæsta hlutfall gripa með reiknaðan skyldleikaræktarstuðul hærri en 0. Þarna koma bæði til fyllri upplýsingar um féð en á öðrum svæðum og meiri notkun heimahrúta sem notaðir eru á fleiri en einum bæ. Þannig myndast talsverður skyldleiki á milli hjarðanna. Hátt meðaltal í Norður-Múlasýslu skýrist af því að tvær allstórar hjarðir í Vopnafirði hafa verið ræktaðar nánast án innblöndunar um áratuga skeið. Þar eru því einstaklingar með há gildi sem hafa mikil áhrif á meðaltalsútreikning. Há gildi hjá gripum í Húnavatnssýslum eiga sér öðru fremur þá skýringu að eigendur fremur stórra hjarða á svæðinu ala eigin hrúta og verða því nokkrir einstaklingar talsvert skyldleikaræktaðir. Svo sem fram kemur í greininni er fleira forystufé í Norður-Þingeyjarsýslu en í nokkurri annarri sýslu og þar hefur vagga forystufjárræktunar í landinu staðið frá fornu fari. Það er því við hæfi að þar í sýslu skuli hafa verið opnað setur til heiðurs hinu sérstæða íslenska forystufé. Það nefnist Fræðasetur um forystufé, er til húsa í gamla félagsheimilinu á Svalbarði í Þistilfirði og var opnað 29. júní 2014. Þar gefur að líta uppstoppaðar forystukindur og hausa af forystufé; hrútum, sauðum og ám, sumt vaninhyrnt og með sauðabjöllur. Þá er til sýnis margvíslegt efni sem tengist forystufé, svo sem rit, ættarskrár og myndir. Einnig er hægt að hlusta á sögur og horfa á kvikmynd af forystufé. Nú þegar eru til sölu í setrinu handverksgripir sem hafa verið unnir úr afurðum forystufjár, þ.á m. úr ull af fénu. Þykir vel hafa tekist til en sýninguna í setrinu hönnuðu þeir Þórarinn Blöndal og Finnur Arnar Arnarson. Þess er vænst að auk sýningarhaldsins verði á Sval- barði byggð upp sérhæfð fræðileg starfsemi í þágu forystufjárræktar. Fræðasetrið hefur notið mikils velvilja og stuðnings ýmissa aðila. Stjórn þess er skipuð fimm Norður- Þingeyingum. Forstöðumaður setursins er Daníel Pétur Hansen, sem var helsti hvata- maður að uppbyggingu þess frá árinu 2010. Á meðal faglegra stuðningsaðila frá upphafi var Forystu- fjárræktarfélag Íslands sem stofnað var 18. apríl 2000 að frumkvæði Guðna Ágústssonar fv. landbúnaðarráðherra. Það sinnir alhliða fræðslu- og upplýsingastarfi um forystufé, innan lands sem utan. Skráðir félagar eru 160, og eru meðal þeirra nokkrir erlendir eigendur íslensks fjár sem eru að rækta forystufé í hjörðum sínum. Formaður félagsins er dr. Ólafur R. Dýrmundsson og stefnir það að náinni samvinnu við fræðasetrið á Svalbarði. Slóðin á vefsetur Fræðaseturs um forystufé er www.forystusetur.is og netfang setursins er forystusetur@forystusetur.is Fræðasetur um forystufé Uppstoppað forystufé í Fræðasetri um forystufé á Svalbarði í Þistilfirði. – Leadersheep stuffed by taxidermists on display in the Leadersheep Centre on Svalbarð in Þistilfjörður, N-Iceland. Ljósm./Photo: Ómar V. Reynisson. NFr_3-4 2015_final.indd 110 30.11.2015 16:34

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.