Náttúrufræðingurinn - 2015, Qupperneq 28

Náttúrufræðingurinn
120
Þakkir
Eftirtaldir eiga góðar þakkir skildar fyrir samstarf við skriðurannsóknir
undir Esjuhlíðum og hjálp við gagnaöflun fyrir þessa grein: Halldór G.
Pétursson, Tómas Jóhannesson og Jón Kristinn Helgason, einnig Sigurjón
Páll Ísaksson sem kannaði og afritaði dagbækur Eggerts og Bjarna, Jón
Torfason sem las og skrifaði upp skjöl í Þjóðskjalasafni og Anna Lísa Guð-
mundsdóttir hjá Árbæjarsafni sem benti á gögn um Öfugskeldu í Íslensku
fornbréfasafni.
Heimildir
1. Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson 1943. Ferðabók Eggerts Ólafssonar og
Bjarna Pálssonar um ferðir þeirra á Íslandi 1752–1757. I. Þýð. Steindór
Steindórsson frá Hlöðum. Reykjavík. 434 bls. (Vitnað til bls. 41).
2. Tómas Jóhannesson, Árni Hjartarson & Halldór G. Pétursson 2010. Ofan-
flóðahættumat fyrir Kerhóla á Kjalarnesi. VÍ 2010/004. Veðurstofa Íslands,
Reykjavík. 74 bls. + kort.
3. Lovsamling for Island III. Ritstj. Oddgeir Stephensen & Jón Sigurðsson.
Kaupmannahöfn 1854. 820 bls. (Vitnað til bls. 234.)
4. Ölfusvatnsannáll. Bls. 350–388 í: Íslenskir annálar 1400–1800 IV. Hið
íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1940–1948. (Vitnað til bls. 368.)
5. Árni Hjartarson 2006. Flóðbylgjur (tsunami) af völdum berghlaupa og
skriðna. Eru þær algengar við Ísland? Náttúrufræðingurinn 74. 11–15.
6. Magnús Á. Sigurgeirsson & Árni Hjartarson 2011. Gjóskulög og fjörumór á
berghlaupi við Sjávarhóla á Kjalarnesi. Náttúrufræðingurinn 81. 123–129.
7. Örnefnaskrá Skrauthóla á Kjalarnesi. Óútgefið handrit í Örnefnasafni stofn-
unar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum.
8. Jón Sigurðsson 1886. Lögsögumanna tal og lögmanna á Íslandi með skýrín-
gargreinum og fylgiskjölum. Bls. 1–250 í: Safn til sögu Íslands II. Hið
íslenzka bókmenntafélag, Kaupmannahöfn. 890 bls. (Vitnað til bls. 96–100.)
9. Íslenzkt fornbréfasafn VII. Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1903–
1907. 1042 bls. (Vitnað til bls. 583.)
10. Íslenzkt fornbréfasafn VIII. Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1906–
1913. 1080 bls. (Vitnað til bls. 561–562.)
11. Íslenzkt fornbréfasafn XI. Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1915–
1925. 1036 bls. (Vitnað til bls. 716–717.)
12. Íslenzkt fornbréfasafn X. Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1911–
1921. 960 bls. (Vitnað til bls. 497.)
13. Manntal á Íslandi 1703. Tekið að tilhlutan Árna Magnússonar og Páls
Vídalín ásamt manntali 1729 í þremur sýslum. Hagstofa Íslands, Reykjavík
1924.
14. Árni Magnússon & Páll Vídalín 1982. Jarðabók III. Gullbringusýsla, Kjósar-
sýsla. Sögufélagið, Reykjavík. 468 bls. (Vitnað til bls. 351–352.)
15. Ölfusvatnsannáll. Bls. 350–388 í: Íslenskir annálar 1400–1800 IV. Hið
íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík 1940–1948. (Vitnað til bls. 358.)
16. Jón Jóhannesson 1944. Formáli að Ölfusvatnsannál (án titils). Bls. 350–354
í: Íslenskir annálar 1400–1800 IV Hið íslenzka bókmenntafélag, Reykjavík
1940–48.
17. Eggert Ólafsson & Bjarni Pálsson. Dagbók frá ferð um Kjósarsýslu 1753
og 1757. Sigurjón Páll Ísaksson skrifaði lýsinguna upp úr handriti sem
varðveitt er á Landsbókasafni-Háskólabókasafni, IB 8 fol.
18. Ísafold, 13. árg., 8. september 1886.
um höfundinn
Árni Hjartarson (f. 1949) lauk BS-prófi í jarðfræði frá
Háskóla Íslands 1974, MS-prófi í vatnajarðfræði frá
sama skóla 1994 og Ph.D.-prófi frá Kaupmanna hafnar-
háskóla 2004. Hann hefur lengst af unnið að
jarðfræðirannsóknum og kortlagningu. Tengsl jarðfræði
og sögu koma víða fram í verkum hans, t.d. í rannsókn-
um á manngerðum hellum á Íslandi. Árni vinnur nú
sem sérfræðingur hjá Íslenskum orkurannsóknum.
Póst- og netfang höfundar/Author’s address
Árni Hjartarson
Íslenskar orkurannsóknir
Grensásvegi 9
IS-108 Reykjavík
Arni.Hjartarson@isor.is
English summary
The large landslide and
desolation af the farm
Öfugskelda in Kjalarnes,
SW-Iceland, anno 1748
Documents in the National Archives of
Iceland, that recently have been un-
veiled, describe a hazardous landslide
event that harmed the farms Skrauthólar
and Sjávarhólar and ruined the small-
holding Öfugskelda in Kjalarnes District,
SW-Iceland. All these farms are located
on an old, early Holocene rockslide,
Sjávarhólar, that had its origin in the
slopes of Mt. Esja, the well-known land-
mark of Reykjavík. The mentioned land-
slide was probably a debris flow origi-
nating in the loose material of the old
rockslide. The Icelandic Annals charge
the event up to the year 1747, the docu-
ments show that it occurred in reality in
May 1748. The farm Skrauthólar was
owned by the Crown and had been a
vicarage through the centuries. Four
years after the landslide event the priest
of Skrauthólar drowned at sea and a
new priest, Þórður Þórhallason, came to
the parish. He didn’t want to dwell in
the vicarage Skrauthólar fearing an im-
minent landslide disaster. He wrote let-
ters to the king and with the assistance
of the Sheriff of Kjós and the Prefect of
Iceland he succeeded moving the vicar-
age from Skrauthólar to the farm Móar
in Kjalarnes District where it was lo-
cated for long time after that.
NFr_3-4 2015_final.indd 120 30.11.2015 16:34