Morgunblaðið - 27.08.2016, Blaðsíða 51

51
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 2016
Tignarlegur tindur Öræfajökull er flottur á að líta úr lofti með tilkomumiklum sprungum. Hvannadalshnjúkur, hæsti tindur hér á landi, 2.110 metra hár, skagar tignarlega upp í loftið.
RAX
Oft á tíðum er erfitt
að átta sig á því hvert
af kornunum það er
sem endanlega fyllir
mælinn, þau eru
þarna, taka pláss
hvert fyrir sig og
leggja þannig öll að
mörkum til þess að
meira komist ekki fyr-
ir. Ég er hins vegar
ekki í nokkrum vafa
um hvað það var sem gerði það að
verkum að nú finnst mér mælirinn
fullur og nóg komið af Bjarna Bene-
diktssyni og legg hér með til að
honum verði fundið hlutverk utan
stjórnmála þar sem orðheldni skipt-
ir ekki máli eða litið er á skort á
henni sem mannkost.
Þetta byrjaði með undirskrifta-
söfnun til stuðnings heilbrigðiskerf-
inu. Fyrstu viðbrögð Bjarna við
henni voru að segja að krafan um
11% af vergri landsframleiðslu til
heilbrigðismála væri óraunhæf
vegna þess að hún kallaði á um
fjörutíu milljarða króna viðbót. Þeg-
ar ljóst varð að söfnunin gengi
þokkalega og yrði líklega sú stærsta
í sögu þjóðarinnar fór afstaða
Bjarna, sem og annarra stjórnmála-
leiðtoga til söfnunarinnar, að mild-
ast. Bjarni fór meira að segja að
setja hana í samhengi við það þegar
íhaldsmenn í Bretlandi gerðu skoð-
anakönnun sem sýndi þeim fram á
að fólkið í landinu vildi ekki að
skattar yrðu lækkaðir heldur að
hlúð yrði að innviðum samfélagsins.
Með því að virða þann vilja fólksins
unnu þeir mikla kosningasigra.
Bjarni fór í viðtöl við Morgunblaðið
og í Sprengisand og sagði að hann
liti svo á að hlutverk ríkisins væri
að hlúa að þeim sem minna mættu
sín og hann myndi sjá til þess að
velferðarkerfið, og þá sérstaklega
heilbrigðiskerfið, hlyti stærri sneið
af ríkiskökunni. Ég átti nokkur
samtöl við Bjarna þar sem hann tók
undir þá skoðun að mikilvægt væri
að minnka greiðsluþátttöku sjúk-
linga í kostnaði við heilbrigðisþjón-
ustu og auka yrði fjárframlög til
heilbrigðiskerfisins til muna. Ég er
ekki í nokkrum minnsta vafa um að
Bjarni meinti hvert orð af því sem
hann sagði við mig. Hann er skýr,
hann kemur vel fyrir, er með góða
nærveru og er
skemmtilegur og hann
vill hlut lítilmagnans í
íslensku samfélagi
meiri en hann er í dag.
Hausinn er í lagi en
hjartað í honum er
hins vegar illa haldið af
meinsemd af þeirri
gerð sem verður
hvorki meðhöndluð á
Landspítalanum né á
einkareknu sjúkrahúsi,
sem verður örugglega
ekki starfrækt í Mosfellsbæ eða
annars staðar á Íslandi. Það er
nefnilega ginnungagap milli þess
sem höfuðið segir honum að sé rétt
og þess sem hjartað knýr hann til
þess að gera.
Á fimmtudaginn í síðustu viku
var samþykkt þingsályktunartilaga,
sem Bjarni lagði fram til stuðnings
við fimm ára áætlun um ríkisfjár-
mál. Sú áætlun gengur þvert á yf-
irlýstan vilja hans til þess að hlúa
að þeim sem minna mega sín,
styrkja velferðarkerfið og þá sér-
staklega að bæta heilbrigðiskerfið.
Þegar Bjarni var gagnrýndur fyrir
þetta svaraði hann því til að menn
ættu ekki að hafa áhyggjur af áætl-
uninni, það mætti alltaf breyta
henni eftir kosningar. Þetta svar
má túlka á að minnsta kosti tvo
máta, annars vegar að Bjarni líti
svo á að þann stuðning við velferð-
arkerfið, sem hann treysti sér ekki
til að leggja til undir þrýstingi fyrir
kosningar, muni hann leggja til eftir
kosningar, þegar þrýstingurinn sé
ekki lengur til staðar. Mér finnst
ekki líklegt að hann trúi þessu sjálf-
ur. Hin túlkunin er mun líklegri í
ljósi þess að Bjarni treysti sér ekki
til að standa við orð sín um stuðn-
ing við velferðarkerfið og er sú að
hann reikni með því að eftir kosn-
ingar muni aðrir en hann fara með
ríkisfjármálin og hljóti að breyta
fimm ára áætluninni í samræmi við
sín hjartans mál.
Það er búið að bögglast töluvert
fyrir brjóstinu á mér að finna skýr-
ingu á því hvers vegna fimm ára
áætlun ríkisfjármála hunsar al-
gjörlega þá skoðun Bjarna að við
eigum að hlúa betur að velferðar-
kerfinu og endurreisa heilbrigðis-
kerfið. Þetta eru skoðanir sem ég
veit að hann aðhyllist af heilum hug.
Það sem meira er, hann gerir sér
fyllilega grein fyrir því að þokkaleg
útkoma fyrir flokk hans í kosning-
unum í haust er háð því að fólkið í
landinu trúi því að ríkisstjórn með
þátttöku hans yki stuðning við vel-
ferðarkerfið. Þegar ég var kominn í
þrot í leit minni að skýringu mundi
ég allt í einu eftir sögunni af sporð-
drekanum og froskinum: Það var
einu sinni sporðdreki sem kom að á
og vildi komast yfir en sporðdrekar
kunna hvorki að synda né fljúga.
Hann vék sér því að froski, sem sat
á árbakkanum, og bað hann að ferja
sig yfir. Froskurinn sagðist myndu
gera það ef hann lofaði að stinga
hann ekki. Sporðdrekinn féllst á
það en engu að síður stakk hann
froskinn þegar þeir voru í miðri
ánni.
„Hvernig stendur á því að þú ger-
ir þetta?“ spurði froskurinn. „Nú
drukknum við báðir.“
„Af því að það er í samræmi við
eðli mitt,“ svaraði sporðdrekinn.
Það er bara þannig að það er ekki
í samræmi við eðli Bjarna sem for-
manns Sjálfstæðisflokksins að hlúa
að velferðarkerfinu, án tillits til
skoðana hans og yfirlýsts vilja. Silf-
ur er þungur málmur og þungir
málmar eru hættulegir heilanum og
heilinn er það líffæri þar sem eðli
manna verður til. Þegar menn til-
heyra fjölskyldu þar sem börn hafa
fæðst með silfurskeið í munni í tvær
kynslóðir er hætta á því að þeim sé
eðlilegara að vera kóngulóin sem
situr í miðjum vefnum sem tengir
saman viðskipti og stjórnmál en að
hlúa að almúganum í landinu. Eðlið
er nefnilega oftast viljanum yfir-
sterkara. Þess vegna hljótum við að
koma Bjarna út af þingi við kosn-
ingarnar í haust og með því bjarga
honum frá þeim sársauka sem hlýst
af árekstri vilja og eðlis en fyrst og
fremst kæmum við þannig í veg fyr-
ir að stjórn landsins lendi aftur í
höndunum á mönnum sem er ekk-
ert að marka.
Eftir Kára
Stefánsson »Ég er ekki í nokkr-
um minnsta vafa um
að Bjarni meinti hvert
orð af því sem hann
sagði við mig.
Kári Stefánsson
Höfundur er forstjóri Íslenskrar
erfðagreiningar.
Ekki að marka eitt einasta orð
Hugði ég kynslóð eitt
sinn alið geta
íslenska þjóð, sem kynni
gott að meta
og hefði til þess hug að
þrá og fagna
hrynjandi sinnar tungu,
óðs og sagna.
(Úr ljóðinu Árni
Magnússon eftir
Davíð Stefánsson.)
Vestur á Melum hafa landsmenn á
síðustu árum mátt horfa ofan í gríð-
arlegan húsgrunn, sem verið hefur
áminning um hvort tveggja í senn efna-
hagshrunið hér á landi og forgangsröð-
unina í kjölfar þess. Úr þessum grunni
mun rísa Hús íslenskunnar, í námunda
við Þjóðarbókhlöðu, Þjóðminjasafn og
Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur. Í
Húsi íslenskunnar verður heimahöfn
þeirra fræðimanna sem gleggst rann-
saka móðurmál okkar og allan þann arf
sem fólginn er í fornum ritum. Starf-
semi Stofnunar Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum er nú dreifð um borg-
ina og víðast í óhentugu húsnæði en í
húsinu nýja munu handritin loks eign-
ast samastað við hæfi, í húsi sem verð-
ur sérhannað til að varðveita og sýna
þær gersemar allar.
Handritasafn Árna Magnússonar er
á varðveisluskrá UNESCO yfir Minni
heimsins, enda er litið á handritin sem
sameiginlegan arf mannkyns. Því fylgir
mikil ábyrgð að varðveita slíkt fágæti,
og gera reglulega til góða eins og forn-
gripir þarfnast. En jafnframt ber að
gera handritin sýnileg almenningi,
jafnt heimamönnum sem þeim fjölda
erlendra ferðamanna er sækir okkur
heim ár hvert. Rannsóknir sýna ein-
mitt að menning okkar, forn og ný, er
eitt það helsta sem hingað dregur
ferðalanga. Það er enginn efi í huga
okkar sem þetta ritum að vegleg og nú-
tímaleg handritasýning í Húsi íslensk-
unnar verður segull sem mun laða
fjölda fólks í húsið, á öllum árstímum.
Af þeim sökum er það ekki nauðsynin
ein sem hvetur til þess að húsið sé full-
gert sem fyrst, heldur er það af-
skaplega skynsamleg fjárfesting sem
styrkir innviði ferðamennskunnar og
skilar sér vafalítið fljótt aftur í ríkis-
kassann. Við það bætist síðan full-
nægjan og stoltið yfir því að geta loks-
ins deilt handritaarfinum á sæmandi
hátt með umheiminum.
Það gladdi velunnara Árnastofn-
unar mikið þegar ríkisstjórnarflokk-
arnir opinberuðu fjármálaáætlun sína
til næstu ára og í ljós kom að gert var
ráð fyrir því að hið langþráða Hús ís-
lenskunnar yrði reist á fremur
skömmum tíma. Við vitum hins vegar
vel að áætlanir einstakra stjórnmála-
flokka geta auðveldlega raskast í takt
við breytingar í hinu pólitíska lands-
lagi. Nú eru alþingiskosningar fram-
undan í haust og enginn veit hverjir
skipa munu næstu ríkisstjórn. Af þeim
sökum langar okkur að beina þeirri
ósk til allra stjórnmálaafla að þau hefji
Hús íslenskunnar yfir dægurþras
stjórnmálanna og sameinist um það
þvert á flokka að reisa húsið á Mel-
unum úr gryfjunni eins hratt og auðið
er og búa það þannig úr garði að starf-
semi stofnunarinnar geti dafnað og að
handritin okkar eignist þar þá heim-
ilisfestu sem þeim hæfir. Fólk mun
fjölmenna á staðinn til að líta á og
sækja þrótt í þær ómetanlegu gersem-
ar sem okkur Íslendingum hefur verið
falið að gæta og vinna með, þannig að
heimurinn allur fái notið þeirra með
okkur.
Eftir Sigurð
Svavarsson og
Þórarin Eldjárn
»Rannsóknir sýna
einmitt að menning
okkar, forn og ný, er eitt
það helsta sem hingað
dregur ferðalanga.
Sigurður Svavarsson
Höfundar sitja í stjórn
Vina Árnastofnunar.
Hús íslenskunnar –
heimili handritanna
Þórarinn Eldjárn