Morgunblaðið - 12.09.2016, Blaðsíða 27

Gaman Jóhanna Valdimarsdóttir, Margrét Valdimarsdóttir og Guðbjörg Helga Guðbrandsdóttir.
Tónlist Pétur Eggertsson og Eggert Pétursson létu sig ekki vanta á tónleika Elektra Ensemble í gær. Morgunblaðið/Árni Sæberg
MENNING 27
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 12. SEPTEMBER 2016
veikindum og kristilegur dauðdagi
eru mjög oft áberandi í kvæðunum
og ártöl koma fyrir í þeim sem og
nafn hins látna. Þau eru þannig op-
inber kveðskapur, kvæði ort til
minningar um hina látnu, þeim og
fjölskyldum þeirra til heiðurs og hin-
um síðarnefndu einnig til huggunar.
Kvæðin eru eins konar minnisvarðar
um hina látnu og gera þá að verð-
ugum fyrirmyndum öðrum til eft-
irbreytni.“
Harmljóð eru svo annars konar
ljóð sem einnig eru til skoðunar í bók
Þórunnar en þau voru að hennar
sögn eins konar sálarhjálp síns tíma,
en í dag sækir fólk heldur í dýra
tíma til sálfræðinga.
„Harmljóð eru ávallt í fyrstu per-
sónu, þar sem ljóðmælandi ræðir við
almættið, sína eigin sál eða hinn
látna um ásvinamissi sinn, sorg sína
vegna hans og söknuð eftir hinum
látna. Ljóðin eru hvort tveggja í
senn leikræn og sjálfmiðuð, og þau
tjá hugarástand og tilfinningar. Ég
túlka harmljóð sem eins konar sál-
fræðimeðferð vegna ástvinamissis.
Þau hefjast oft á því að ljóðmælandi
biður um að á sig sé hlustað og vinn-
ur sig svo í gegnum sorgarferlið í
kvæðinu, en harmljóðin enda jafnan
í sátt. Hugmyndin um að ræða um
sorgir sínar til að öðlast hugarró var
ekki fundin upp í nútímanum, hún
hefur verið til allt frá því á klass-
ískum tímum. Eitt 17. aldar skáld
orðar það svona: „Það er mín hollust
harmabót / hugann og mál að
hræra.““
Hvar eru konurnar?
Bókmenntir 17. aldar sem hafa
varðveist eru að mestu eftir skóla-
gengna karla og segir Þórunn að
bókmenntirnar hafi verið lærðar,
þær krafist menntunar í latínu og
mælskulist ættaðri úr ritum Forn-
Grikkja og Rómverja.
„Þó eru til bókmenntir eftir fólk
úr öðrum samfélagshópum, t.d. rím-
ur. Margt er þó höfundarlaust í
handritum og gæti verið eftir al-
þýðufólk. Þetta krefst handritarann-
sókna og ítarlegrar skráningar á
efni handritanna.“
Spurð hvort einhver verk séu til
eftir konur frá þessum tíma segir
Þórunn því miður ekki vitað um
mörg slík.
„Þau eru ekki mörg sem vitað er
um en þeim á vafalaust eftir að
fjölga eftir því sem handritarann-
sóknum fleygir fram. Ég prenta í
bókinni tvö harmljóð sem eignuð eru
konum. Önnur orti um sonarmissi
sinn en hin um sorg sína og söknuð
eftir andlát eiginmannsins. Konur
voru þó mikilvægir neytendur bók-
menntanna og kvæði voru ort til
þeirra og handa þeim. Úr slíkum
kvæðum má lesa ýmislegt um stöðu
kvenna, hugmyndir um hvernig kon-
ur áttu að vera og hegða sér, svo
nokkuð sé nefnt.“
Verðlaunabók
Heiður og huggun. Erfiljóð, harm-
ljóð og huggunarkvæði á 17. öld hef-
ur fengið bæði Fjöruverðlaunin í
flokki fræðirita og Menning-
arverðlaun DV. Þá var bókin til-
nefnd til verðlauna Hagþenkis og
segir Þórunn að viðtökurnar hafi
heldur betur verið góðar.
„Ég átti ekki von á því fyrirfram
að bók um 17. aldar kveðskap fengi
viðlíka athygli og raun ber vitni.
Fyrir það er ég afskaplega þakklát
og vona að augu fræðimanna, stúd-
enta og almennings beinist í auknum
mæli að bókmenntum þessa tíma-
bils.“
Hún segir að lokum mikilvægt að
fræða alla um bókmenntir fyrri
tíma, ekki bara fræðimenn og örfáa
áhugasama.
„Bókmenntir gefa okkur innsýn í
hugarheim fólks á fyrri tíð og það er
mikilvægt að þekkja fortíðina og
læra af henni. – Eitt af kvæðunum
sem ég gef út í bókinni hefur ratað í
kennslubók handa framhalds-
skólum, en ég lét höfunda hennar fá
það fyrir nokkrum árum. Það er
skref í áttina að því að koma slíkum
kveðskap inn í bókmenntasöguna.“
á fyrri tíð
Morgunblaðið/Styrmir Kári
» „Það kemur svomargt nýtt inn í ís-
lenskar bókmenntir
með siðaskiptunum og
þeim menningarstraum-
um sem bárust með
þeim frá Evrópu“
Aldursfordómar leynast víða og eiga eldri leikarar oft erfitt uppdráttar.
En til allrar hamingju eru enn til bitastæð hlutverk fyrir þá leikara sem
komnir eru af léttasta skeiði.
Á vefsíðunni tasteofcinema.com eru valdir fimmtán bestu leikarar yfir
sextugt og er Sigurður Sigurjónsson þar í tólfta sæti. Hann er þar í góðum
hópi virtra leikara eins og Jack Nicholson, Katherine Hepburn, Michael
Caine og Tommy Lee Jones svo einhverjir séu nefndir. Sigurður fær lof
fyrir hlutverk sitt í Hrútum, kvikmynd Gríms Hákonarsonar, þar sem hann
leikur Gumma, einmana bónda sem á í átökum við bróður sinn Kidda, sem
Theodór Júlíusson leikur. „Sigurjónsson nær að fanga fagurfræði mynd-
arinnar með því að miðla sannfæringu persónunnar með grófum hreyf-
ingum og líflausum andlitssvip.“
Siggi Sigurjóns í hópi bestu eldri leikara
Í góðum hópi leikara Sigurður Sigurjónsson lék aðalhlutverk í Hrútum.
MAMMAMIA – „Stórkostlegt“ HA Kastljós.
AUGLÝSING ÁRSINS –★★★★ – M.G. Fbl.
MAMMA MIA! (Stóra sviðið)
Fös 16/9 kl. 20:00 86. sýn Sun 2/10 kl. 20:00 94. sýn Sun 16/10 kl. 20:00 102. s.
Lau 17/9 kl. 20:00 87. sýn Fim 6/10 kl. 20:00 95. sýn Fim 20/10 kl. 20:00 103. s.
Sun 18/9 kl. 20:00 88. sýn Fös 7/10 kl. 20:00 96. sýn Fös 21/10 kl. 20:00 104. s.
Fös 23/9 kl. 20:00 89. sýn Lau 8/10 kl. 20:00 97. sýn Lau 22/10 kl. 20:00 105. s
Lau 24/9 kl. 20:00 90. sýn Sun 9/10 kl. 20:00 98. sýn Sun 23/10 kl. 20:00 106. s.
Sun 25/9 kl. 20:00 91. sýn Fim 13/10 kl. 20:00 99.
sýn
Fim 27/10 kl. 20:00 107. s.
Fös 30/9 kl. 20:00 92. sýn Fös 14/10 kl. 20:00 100. s. Fös 28/10 kl. 20:00 108. s.
Lau 1/10 kl. 20:00 93. sýn Lau 15/10 kl. 20:00 101. s.
Gleðisprengjan heldur áfram!
Blái hnötturinn (Stóra sviðið)
Lau 24/9 kl. 13:00 Frums. Lau 1/10 kl. 13:00 3. sýn Lau 8/10 kl. 13:00 5. sýn
Sun 25/9 kl. 13:00 2. sýn Sun 2/10 kl. 13:00 4. sýn Sun 9/10 kl. 13:00
Verðlaunasaga Andra Snæs Magnasonar
Sending (Nýja sviðið)
Fim 15/9 kl. 20:00 2. sýn Lau 17/9 kl. 20:00 4. sýn Lau 24/9 kl. 20:00 6. sýn
Fös 16/9 kl. 20:00 3. sýn Mið 21/9 kl. 20:00 5. sýn
Nýtt verk eftir Bjarna Jónsson
Njála (Stóra sviðið)
Fim 29/9 kl. 20:00 Mið 12/10 kl. 20:00
Mið 5/10 kl. 20:00 Mið 19/10 kl. 20:00
Hannes og Smári (Litla sviðið)
Fös 7/10 kl. 20:00 Frums. Fös 14/10 kl. 20:00 3. sýn Sun 16/10 kl. 20:00 5. sýn
Lau 8/10 kl. 20:00 2. sýn Lau 15/10 kl. 20:00 4. sýn Fim 3/11 kl. 20:00 aukas.
Samstarfsverkefni við Leikfélag Akureyrar