Fréttatíminn - 30.09.2016, Page 38

38 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 30. september 2016
Valur Gunnarsson
valurgunnars@frettatiminn.is
Á yfirgefnum sovéskum herflugvelli
norðan við Berlín vinna vísinda-
menn hörðum höndum við að fram-
leiða allskonar framtíðartól svo að
það minnir helst á bækistöð skúrks
í Bondmynd. Nema hvað að hér eru
menn ekki að reyna að eyða heimin-
um. Þeir eru að reyna að bjarga hon-
um. Ljóst er að mannkynið verður
að finna betri orkugjafa en nú tíðk-
ast og það fljótt, en hverjir verða á
endanum ofan á veltur að nokkru
leyti á því sem gerist hér.
„Þetta er eins og þegar VHS og
Betamax tókust á og það er ekki
endilega víst að besta tæknin muni
sigra,“ segir Ronan Kavanagh, írskur
umhverfisblaðamaður frá Energy In-
telligence, en eins og flestir vita þótti
Beta vera betri tæki þótt VHS næði
meiri útbreiðslu.
Þjóðverjar stefna nú að svokölluðu
„Energiwende,“ algerum viðsnún-
ingi í orkumálum á næstu 30 árum.
Heitið er vísun í „Die Wende,“ sem
var sameining Þýskalands árið 1990.
Er því gefið í skyn að breytingar
þessar verði síst minni. Meðal mark-
miða er að 80 prósent af allri raforku
verði endurnýtanleg árið 2050, að
rafbílum fjölgi frá 20.000 í dag upp í
sex milljónir árið 2030 og að saman-
lögð orkunotkun verði helminguð.
Jafnframt ætla þeir að vera búnir
að loka öllum kjarnorkuverum árið
2022. Samkvæmt Parísarsáttmálan-
um á að vera búið að minnka losun
gróðurhúsalofttegunda um 40 pró-
sent árið 2030, en Þjóðverjar ætla
að gera enn betur og vera búnir að
minnka um 55 prósent á næstu 15
árum og eru þegar komnir um hálfa
leið að því markmiði.
SVR tímabundið í fararbroddi
En hvernig ætla menn að fara
að? Sparneytnari bílar og betri
skipulagning geta skilað miklu.
Vinnuvélarnar á Hamborgarhöfn
afferma nú og ferma skipin jafn
óðum í stað þess að snúa tómhent-
ar helming tímans. Vörubifreiðar
flytja vörur í báðar áttir í stað þess að
keyra tómar til baka sem minnkar
eldsneytisneyslu til muna. Flestum
þessum hlutum hefur reyndar þegar
verið hrundið í framkvæmd og eru
farnir að skila sér. Erfiðara er að ná
seinni hluta markmiðanna, en til
þess þarf nýja tækni og aðra orku-
gjafa en jarðefnaeldsneyti.
Vetni er einn möguleiki, en meðal
helstu kosta þess eru að þegar vetni
er klofið til að knýja farartæki spúir
það frá sér meinlausri vatnsgufu í
stað koltvísýrings. Reykjavíkurborg
var reyndar ein fyrsta borg í heim-
inum til að gera tilraunir með vetn-
isstrætóa og voru þrír í umferð frá
árunum 2003 til 2007. Fleiri borgir
hafa reynt það sama en sjaldnast
haldið áfram eftir að tilraunastigi
lauk. Þrátt fyrir að vera umhverfi-
svænir og hljóðlátir þykja strætóar
þessir dýrir í bæði framleiðslu og
notkun, en vetni kostar mun meira
en olía. Tæknin myndi þurfa að
verða mjög útbreidd til þess að hún
yrði ódýrari, en þangað til þarf að
niðurgreiða hana.
Vörubílasporvagnar
Á gamla sovéska herflugvellinum
við Uckermark er reynt að fara aðr-
ar leiðir. Sjálft svæðið er svo meng-
að af völdum flugvéla að það hentar
ekki til ræktunar. Þess í stað er búið
að stofna annarskonar búgarð hér
og endalausar raðir af sólarskjöld-
um sanka að sér orku af himnum
ofan allan liðlangan daginn. Í flug-
skýlunum hefur skrifstofum og til-
raunastofum verið komið fyrir og
jafnframt hefur verið byggður æf-
ingavegur sem ætlað er að líkja eftir
aðstæðum á þjóðvegum Þýskalands.
Það er hér sem við fáum að sjá sjálft
leynivopnið.
Sænskur trukkur frá Scania kem-
ur keyrandi niður brautina. Að útliti
er hann eins og aðrir vöruflutninga-
bílar, nema að úr þaki hans teygja
fálmarar sig upp og tengja hann við
víra sem eru strengdir fyrir ofan.
Rafmagnsvírinn knýr hann áfram
nánast eins
og um
lest
væri að ræða. Er þá ekki allt upp-
talið, því þegar hann þarf að taka
fram úr, eða það kemur að vegar-
kafla þar sem engar rafmagnslínur
eru, tekur olíuvél hans við. Hann er
því ekki háður vírunum, en getur
notast við þá þegar við á og sparar
þannig mikla olíu.
Bílstjóralausir rafbílar
Verkfræðingar Siemens, sem hanna
bílana í samstarfi við Scania, segja
að lausn þessi sé einungis raunhæf
fyrir langferðabíla og trukka, en að
jafnframt megi notast við rafstöðvar
þessar til að fylla á rafbíla fyrir al-
menning. Þannig megi slá tvær flug-
ur í einu höggi. Þeir segja að það taki
um tíu ár að greiða þann kostnað
sem hlýst af lagningu línanna með
olíusparnaðinum einum saman, en
eftir það hlýst beinn hagnaður af. Þá
ber að hafa í huga að í fyrirsjáanlegri
framtíð verða æ fleiri bílar bílstjóra-
lausir, en fyrir slíka henta rafmagns-
vírarnir sérstaklega vel.
Auk slíkrar framtíðartækni má
einnig notast við þá sem þegar er
til. Sem dæmi má nefna að banda-
rískir trukkar eru straumlínulag-
aðri en evrópskir. Hinir fyrrnefndu
hafa vélina framan á bílnum, en hin-
ir síðarnefndu eru í laginu eins
og múrsteinar sem
gerir það að verk-
um að þeir nota
mun meiri olíu.
Kemur þetta til af
því að í Evrópu er
vélarhúsið talið með þegar lagaleg
hámarkslengd trukka er ákvörðuð,
en í Bandaríkjunum er það mælt sér.
Evrópskir framleiðendur óttast nú
að lönd á borð við Kína kjósi frekar
bandarísku framleiðsluna og eru því
að breyta reglunum. William Todts
hjá samtökunum Transport and En-
vironment, sem fylgjast með því að
umhverfis markmiðum sé náð, segir
að reyndar hafi átt að breyta þeim
fyrr, en að Volvo-verksmiðjurnar
hafi þá verið nýbúnar að kynna nýja
trukkalínu og hafi tekist að fresta
nýjum lögum um nokkur ár.
Endalok bensínaldar
Það verður spennandi að sjá hvort
við munum einn daginn sjá sjálf-
virka vöruflutningabíla, knúna
áfram með rafmagnslínum, keyra
eftir þjóðvegum Þýskalands, eða
jafnvel hringvegi Íslands. Flestir
eru sammála um að engin allsherj-
arlausn hafi verið fundin, heldur eru
menn að notast við fjölbreytilegar
aðferðir, en líklegt er að undir lok
aldarinnar verði flestar eða allar bif-
reiðar knúðar á allt annan hátt en
þær eru nú
„Það er merkilegt að fyrir rúm-
um 100 árum notuðust menn helst
við rafmagn til að knýja bíla,“ segir
Írinn Kavanagh. „En eftir að menn
hættu að nota olíu til að lýsa upp
borgir vantaði olíuiðnaðinn nýjan
vettvang fyrir vörur sínar og það
kom í ljós að bensínbílar voru mun
langdrægari.“
Með langdrægum rafmagnsbíl-
um má ef til vill fara að hlakka til
að hinni háværu og mengunarsömu
bensínöld fari að ljúka.
Gerbreyttur heimur flutninga
eftir 30 ár
Samkvæmt Parísarsáttmálanum á að vera búið
að minnka losun gróðurhúsalofttegunda um
40 prósent árið 2030, en Þjóðverjar ætla að
gera enn betur og vera búnir að minnka um 55
prósent á næstu 15 árum og eru þegar komnir
um hálfa leið að því markmiði.
Mannkynið verður hið bráðasta að finna
sér aðra orkugjafa en nú eru notaðir. Á
yfirgefnum herflugvelli norðan við Berlín
vinna vísindamenn við tilraunir í þá átt. Þar
sanka endalausar raðir af sólarskjöldum að
sér orku af himnum ofan og sjálft leynivopnið
er stór flutningabíll sem tengdur er við
rafmagnsvíra með fálmurum, með sama hætti
og sporvagnar. Þjóðverjar stefna að algerum
viðsnúningi í orkumálum á næstu 30 árum.
Framtíðin ber í
skauti sér rafbíla,
sem þjóðir heimsins
stefna að.
Fálmarar tengdir rafmagnsvír knýja áfram nýjan trukk frá sænska framleiðandanum Scania.
Munndreifitöflur
250 mg
Pinex®
Smelt
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
A
ct
av
is
5
1
1
0
7
2