Fréttatíminn - 01.10.2016, Blaðsíða 10

10 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 1. október 2016
Lúxemborg 18.3
Holland 20.1
Þýskaland 25.1
Japan 28.6
Frakkland 30.5
Spánn 32.0
Austurríki 32.1
Slóvakía 33.3
Grikkland 33.4
Belgía 33.4
Sviss 34.9
Tékkland 38.1
Noregur 42.5
OECD26 42.4
Kórea 45.4
Eistland 46.0
Finnland 47.1
Svíþjóð 47.8
Portúgal 48.1
Ástralía 50.2
Slovenía 51.6
Ungverjaland 49.9
Danmörk 57.5
Ísland 58.3
Kanada 64.1
Bandaríkin 66.4
Pólland 67.7
Hlutur
skattgreiðenda
58.3%
Hlutur
sjúklinga
58.3%
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Holland
Austurríki
Bretland
Spánn
Danmörk
Tékkland
Lúxemborg
Noregur
Slóvakía
Sviss
Svíþjóð
Þýskaland
Írland
Litháen
Portúgal
OECD, meðaltal
Belgía
Frakkland
Finnland
Ungverjaland
ÍSLAND
Eistland
Pólland
Ítalía
Grikkland
Lettland
0% 5% 15% 20% 25% 30% 35%
Slóvenía
Holland
Tékkland
Austurríki
Bretland
Slóvakía
Þýskaland
Lúxemborg
Finnland
Írland
Pólland
Belgía
Litháen
OECD, meðaltal
Sviss
Ungverjaland
Danmörk
Frakkland
Svíþjóð
Noregur
Spánn
Grikkland
Eistland
ÍSLAND
Ítalía
Portúgal
Lettland
Hlutfall sjúklinga í lyfjakostnaði, samkvæmt OECD.
Það er misjafnt eftir löndum hversu stóran hluta
sjúklingar borga úr eigin vasa og hversu stór hluti
kemur í gegnum tryggingafélög.
Aðeins Pólverjar
borga meira
Aðeins 38 prósent af lyfjakostnaði
Íslendinga er greiddur af skattgreið-
endum í gegnum ríkissjóð. Stærsti
hluti kostnaðarins kemur úr buddu
sjúklinga, eða um 58 prósent. Af ríkj-
um Efnahags- og framfarastofnunar-
innar, OECD, greiða aðeins Pólverjar
hærra hlutfall lyfjanna í apótekinu.
Íslendingar skera sig ekki svo mjög
úr öðrum þjóðum varðandi útgjöld
sjúklinga. Ef miðað er við hlutdeild af
allri neyslu verja heimilin á Íslandi um
3,1 prósent til heilbrigðismála. Þetta
er hærra en meðaltal OECD, sem er
2,8 prósent. Og líka hærra en meðaltal
Norðurlanda, sem er um 2,9 prósent.
Í þeim velferðarríkjum þar sem
sjúklingagjöld eru lægst fer þetta
hlutfall niður í 1,8 prósent (Þýska-
land), 1,4 prósent (Frakkland og
Þýskaland) og 1,3 prósent (Holland).
Í samanburði við Holland greiða
sjúklingará Íslandi um 21 milljarði
króna meira fyrir heilbrigðisþjónustu
og lyf. Það má líka segja að skatt-
greiðendur myndu borga 21 milljarði
króna meira fyrir þjónustuna ef hér
væri hollenskt kerfi. Þegar allt kemur
til alls snýst munurinn á kerfunum um
hvar skatturinn er innheimtur; með al-
mennum skatti eða sjúklingagjaldi.
Meiri munur er á Íslandi og öðr-
um löndum varðandi lyf. Í fyrra nam
hlutur sjúklinga um 9,8 milljörðum
króna. Íslendingar greiða um 3,5 millj-
örðum króna meira fyrir lyf en miðað
við meðaltal OECD.
Sjúklingar borga
mikið fyrir lyf
Þau sem fá ekki
læknisskoðun
Þau sem fara ekki
til tannlæknis
Færsla aðgerða frá LSH til
einkaðila leiddi af sér „sóun“
Færri speglanir voru framkvæmdar á Landspítalanum eftir að hvatakerfi var
afnumið þar árið 2002 en fyrir þann tíma. Þetta kemur fram í grein sem Tinna
Laufey Ásgeirsdóttir, sem sést hér, vann ásamt Unu Jónsdóttur árið 2013.
Rannsókn hagfræðinga frá
2013 sýnir að færri aðgerðir
voru gerðar á Landspítal-
anum, eftir að hvatakerfi
var afnumið. Sams konar
aðgerðum á einkareknum
læknastofum fjölgaði hins
vegar.
Ingi F. Vilhjálmsson
ingi@frettatiminn.is
Hvatakerfi á spítölum geta leitt til
þess að læknar framkvæmi fleiri að-
gerðir ef þeir fá greitt sérstaklega
fyrir hverja aðgerð. Þannig geta
fleiri aðgerðir verið framkvæmdar
inni á sjúkrahúsi ef læknar fá greitt
aukalega fyrir þær en ef þeir eru
föstum mánaðarlaunum sem ekki
ráðast af fjölda aðgerða. Þetta er
ein af niðurstöðunum í rannsókn
sem Tinna Laufey Ásgeirsdóttir
heilsuhagfræðingur og Una Jóns-
dóttir hagfræðingur gerðu og birtu
í tímaritinu Stjórnmál og stjórnsýsla
árið 2013. Greinin bar yfirskriftina
„Áhrif hvata á störf lækna“.
Rannsókn þeirra snérist um sam-
anburð á fjölda speglana á Landspít-
alanum á árunum 2000 til 2002
þegar hvatakerfi var við lýði á spít-
alanum og svo á árunum 2003 til
2005 eftir að það hafði verið afn-
umið. Rannsóknin sýndi að að-
gerðunum fækkaði á spítalanum
eftir að hvatakerfi var afnumið en
sams konar aðgerðum á einkarekn-
um læknastofum fjölgaði hins vegar
á sama tímabili. Þannig geta áhrif
greiðslufyrirkomulags á sjúkrahús-
um haft áhrif á þá þjónustu sem
veitt er.
Í öðru lagi sýndi rannsóknin-
hvernig aðgerðum, sem hægt hefði
verið að gera á Landspítalanum, var
útvistað til einkastofa. Eins og seg-
ir í greininni: „Spítalinn hafði bol-
magn til þess að framkvæma allt að
7475 speglanir árið 2001 en fram-
kvæmdi einungis 4377 árið 2005.
Þannig má hugsa sér að sóun hafi
falist í því að koma upp aðstöðu á
einkastofum þegar hún var tiltæk á
Landspítalanum.“
Það er því ekki svo að speglun-
um hafi fækkað eftir að hvatakerfið
var afnumið á spítalanum heldur
breyttust hvatarnir sem lágu á bak
við aðgerðirnar. Ef hvötunum hefði
ekki verið breytt má ætla að fjöldi
speglana hefði ekki breyst svo mik-
ið. Hvatarnir færðust hins vegar frá
Landspítalanum og á einkastofur: „Í
desember 2002 ákvað stjórn LSH að
sérstakar greiðslur til starfsmanna
vegna vinnu við ferliverk yrðu
afnumdar og þá drógust speglanir
saman um 33% á LSH, en jukust um
167% á einkastofum á næsta árinu.“
Ein af niðurstöðunum í grein-
inni almennt séð er því að: „Hegð-
un lækna breytist töluvert eftir því
hvort þeir fá greitt í samræmi við
unnin verk eða fá föst laun fyrir
hvern sjúkling óháð meðferðinni
sem er veitt.“
Samkvæmt OECD þurfa 6,9 prósent
tekjulægsta fólksins á Íslandi að neita
sér um læknisskoðun þótt það þurfi
á henni að halda. Ástæðan þarf ekki
að vera efnahagsleg. Það sést á því
að um 1,5 prósent tekjuhæsta fólks-
ins fer heldur ekki í læknisskoðun.
Ástæðan getur verið að langt sé til
læknis, langir biðlistar eða aðrar
hindranir. Mismunurinn á hinum vel
settu og hinum verst settu er kerfis-
bundinn vandi vegna launamunar.
Líkari Suður-Evrópu
Munurinn þarna á milli er minnstur
þar sem sjúklingagjöld og önn-
ur greiðsluþátttaka almennings er
minnst. Í Bretlandi er munurinn að-
eins 0,2 prósentustig og aðeins 0,5
prósentustig í Hollandi. Munurinn
er 0,9 prósentustig í Danmörku og
2,1 prósentustig að meðaltali á Norð-
urlöndunum fjórum.
Munurinn á tekjuhópunum er
hins vegar 5,4 prósentustig á Íslandi.
Hann er meiri í Póllandi, Ungverja-
landi, Ítalíu, Grikklandi og Lettlandi.
Annars staðar er hann minni og víð-
ast mun minni í okkar nágranna-
löndum.
Að þessu leyti virðist íslenska kerf-
ið líkara kerfum Austur- og Suður-
-Evrópu. Bæði er að hinir tekjulægri
njóta lakrar þjónustu miðað við
sama hóp í nágrannalöndunum og
eins tekst kerfinu verr að tryggja öll-
um heilbrigðisþjónustu án tillits til
efnahags.
Hinir tekjulágu fá verri þjónustu
Tekjulægsta fólkið
Tekjuhæsta fólkið
Hlutfall þeirra sem þurfa á læknisskoðun að halda en sækja hana ekki vegna efnahagslegar stöðu, fjarlægða,
langra biðlista eða annars; annars vegar tekjuhæsti hópurinn og hins vegar sá tekjulægsti. Heimild OECD.
Hlutfall þeirra sem fara ekki til tannlæknis vegna efnahagslegar
stöðu, fjarlægða, langra biðlista eða annars; annars vegar tekju-
hæsti hópurinn og hins vegar sá tekjulægsti. Heimild OECD.
Í samanburði við önnur lönd innan Efna-
hags- og framfarastofnunarinnar, OECD,
eiga tekjuháir Íslendingar viðlíka greiðan
aðgang að læknisþjónustu og fólk í sömu
stöðu í öðrum löndum. Aðgengi tekjulágra
Íslendinga að læknisþjónustu er hins vegar
mun lakari en meðal annarra þjóða. Og
fáar þjóðir hafa jafn miklar efnahagslegar
hindranir milli sín og tannlækna.
Veik tannlæknaþjónusta
Þegar kemur að tannlækningum er
munurinn enn meiri. Tekjuhátt fólk
á Íslandi er reyndar það vel stæða
fólk í OECD sem sinnir tönnunum
verst. Um 5 prósent tekjuhárra Ís-
lendinga ættu að fara til tannlækn-
is en gera það ekki. Það er meira en
þrefalt hærra hlutfall en meðaltal
allra landanna.
Rétt tæp 18 prósent tekjulægra
fólks á Íslandi fer ekki til tannlækn-
is þótt það þurfi þess. Mismunurinn
á því og hinum tekjuhærri er um 13
prósentustig. Því má ætla að það sé
hlutfall þess láglaunafólks sem neitar
sér um tannlæknaþjónustu af efna-
hagslegum ástæðum.
Það er ekki svo mikið lakari út-
koma en á Norðurlöndunum. Aðeins
Finnar sýna miklu betri útkomu, þar
munar aðeins 3,2 prósentustigum. Í
hinum löndunum er munurinn 10 til
11 prósentustig. Ísland er því lakast
Norðurlandanna að þessu leyti, en
ekki eins mikið lakara og gagnvart
almennri læknisþjónustu.
Minnstur munur milli tekju-
hópanna er í fyrrum austantjalds-
löndunum Slóveníu og Tékklandi og
síðan Hollandi og Bretlandi.
Þegar skoðað er hversu hátt hlut-
fall tekjulágra nýtur ekki viðunandi
tannlæknaþjónustu sést að fáar þjóð-
ir hafa lakari stöðu en Íslendingar.
Aðeins Ítalir, Portúgalar og Lettar
eru verr settir. | gse
VR | KRINGLUNNI 7 | 103 REYKJAVÍK | SÍMI 510 1700 | WWW.VR.IS
LYKILL AÐ
BETRI KJÖRUM
KYNNTU ÞÉR AFSLÁTTARKJÖR
VR-KORTSINS Á VR.IS