Fréttatíminn - 08.12.2016, Blaðsíða 12

12 | FRÉTTATÍMINN | Fimmtudagur 8. desember 2016
arminGefðu
Ögurhvarfi 2, 203 Kópavogur, sími 577 6000, garmin.is
Verð frá 39.900
Approach S20 og X40 sem hreyfa við þér!
Golfúrin frá Garmin eru með völlum innanlands
sem utan og eru einnig heilsu- og snjallúr.
X40 er með púlsmæli og forritum til að mæla
hlaup, göngu- og reiðhjólaferðir.

í Golð
S20 X40
Tæknin kippti fótunum undan fjölmiðlum
Ekkert fjölmiðlafyrirtæki á Íslandi stendur vel í dag, metið út frá hefðbundnum mælikvörðum á heilbrigð viðskipti.
Á undanförnum árum hafa stærstu fyrirtækin reglulega sótt sér nýtt hlutafé til að brúa taprekstur og lánardrottnar
þeirra hafa afskrifað gríðarháar upphæðir. Svo virðist sem það tímabil sé liðið að frjáls markaður standi undir
fjölmiðlum sem veita almannaþjónustu. Það á ekki aðeins við um Ísland heldur allan hinn vestræna heim.
Efnahagslegur veikleiki fjölmiðla hefur dregið úr getu þeirra til veita almannaþjónustu og hrakið marga þeirra í
fang sérhagsmuna. Þetta veikir almannahagsmuni og eykur enn ítök sérhagsmuna í samfélaginu.
Gunnar Smári Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is
Að mörgu leyti eru fjölmiðla-fyrirtæki eins og urðu til upp úr miðri síð-
ustu öld undur og stór-
merki. Fyrir utan ríkis-
útvarpsstöðvar eru þetta
einkafyrirtæki sem veita
almannaþjónustu. Vara og
þjónusta fjölmiðla er annars
eðlis en flestra fyrirtækja.
Tryggingafélög trygg ja
eignir þínar, matvörubúð-
in selur þér matinn sem þú
borðar og leigubílinn keyr-
ir þangað sem þú vilt fara.
Fjölmiðlar eru líkari einni
strætóleið. Þeir fara þang-
að sem hagkvæmast er fyr-
ir fjöldann og þú getur tek-
ið þér far með ef þú heldur að það
bæti líf þitt.
Vara og þjónusta fjölmiðla er
ekki sniðin að þörfum hvers við-
skiptavinar heldur reyna fjölmiðl-
ar að veita samfélaginu sem heild
þjónustu. Þetta á kannski ekki við
um tímarit sem sérhæfa sig í skrif-
um um fluguhnýtingar en þetta á
sannarlega við hefðbundna frétta-
miðla. Þeir höfða ekki til séráhuga
fólks heldur þörf fólk til að tilheyra
samfélagi, vita hvað gerist innan
þess og hvert það stefnir.
Þjónusta stórra fjölmiðla er því
um margt skyldari almannaþjón-
ustu en sölu á vöru og þjónusta
sem höfðar til sérþarfa hvers og
eins. Það sem er sérstakt við fjöl-
miðlafyrirtækin er að þau eru
flest einkafyrirtæki sem skilgreina
þjónustu sína sem þau væru opin-
berar stofnanir.
Eða þannig var það um
skamman tíma.
Efnahagslegur styrkur
Efnahagslegur styrkur hefðbund-
inni fjölmiðla byggði á einokun eða
fákeppni. Hliðrænar útsendingar
útvarps og sjónvarps takmörk-
uðu burðargetu dreifikerfisins. Í
flestum löndum voru aðeins ein til
þrjár sjónvarpsstöðvar sem náðu
til landsins alls og litlu fleiri út-
varpsstöðvar. Í gegnum þessar fáu
stöðvar voru dregnar allar þær
upplýsingar og auglýsingar sem
dreift var. Þessu fylgdi bæði mik-
ið áhrifa- og dagskrárvald en líka
einstök staða á auglýsingamarkaði.
Þar sem sjónvarpsstöðvum var á
annað borð leyft að starfa á aug-
lýsingamarkaði risu upp öflug fyr-
irtæki með mikinn fjárhagslegan
styrk.
Það er engin sambærileg tækni-
leg hindrun í dreifingu dagblaða.
Það eru hins vegar efnahagslegar
hindranir sem valda því á að á
hverju svæði óx upp eitt sterk dag-
blað sem drottnaði yfir markaðn-
um.
Fyrir það fyrsta er hagkvæmara
að bera út dagblað í þriðja hvert
hús en tuttugasta hvert. Útbreitt
blað nýtur þannig stærðarhag-
kvæmni og hefur hreinar tekjur
af áskrift á meðan kostnaður við
dreifingu til áskrifenda étur upp
áskriftartekjur blaðs í takmarkaðri
dreifingu.
En það er þó fyrst og fremst eðli
auglýsingamarkaðarins sem varð
þess valdandi að á hverjum stað
óx upp eitt sterkt dagblað. Aug-
lýsingar eru aðgengi fyrirtækja að
almannamarkaði og það fyrirtæki
sem vill höfða til flestra hefur meiri
hag af því að kaupa auglýsingu á
100 þúsund krónur af blaði með
100 þúsund lesendur en auglýsingu
á 50 þúsund krónur af blaði með 75
þúsund lesendur þótt snertiverð
á lesenda sé lægra í seinna tilvik-
inu. Fyrirtæki gæti kannski neit-
að sér um að kaupa dýrari auglýs-
inguna af útbreiddara blaðinu um
tíma en ekki stundinni lengur ef
samkeppnisaðili þess fer að aug-
lýsa í stærra blaðinu.
Af þessum sökum ýtti auglýs-
ingamarkaðurinn mjög undir
stærsta dagblaðið á hverju svæði.
Aukin auglýsingasala gerði stóra
Einokun ríkisútvarpsins var
afnumin 1986 og sama ár
hóf Bylgjan útsendingar. Frá
upphafi reyndi hún að axla
samfélagslega ábyrgð sína og
halda úti öflugri samfélagsum-
ræðu og óháðum fréttum.
Stöð 2 var stofnuð sama ár og Bylgjan og ekki af minni metnaði til að axla ábyrgð fjölmiðla í almannaþjónustu.