Fréttatíminn - 08.12.2016, Síða 15

| 15FRÉTTATÍMINN | Fimmtudagur 8. desember 2016
einokunar á dreifingu efnis og aug-
lýsinga grafið undan dagblöðun-
um og sjónvarpsstöðvunum um
nokkurn tíma og þegar auglýs-
ingamarkaðurin féll saman með
hruni flestra fyrirtækja á landinu
féllu allir fjölmiðlarnir niður í tap-
rekstur sem ekki sér fyrir endann
á. Þrátt fyrir að bankar hafi af-
skrifað marga milljarða af skuld-
um Árvakurs og 365 hafa bæði fyr-
irtækin verið rekin með miklum
halla frá Hruni og reglulega sótt
nýtt hlutafé til eigenda sinna.
Og þar sem miðlarnir standa
ekki lengur undir sér á markaði
þá hverfa forsendur almannaþjón-
ustunnar. Athyglin eltir pening-
ana. Í stað þess að þjóna almenn-
ingi með óháðum fréttum og
sanngjarnri mynd af samfélaginu
hafa miðlarnir leitast við að þjóna
eigendum sínum, uppsprettu pen-
inganna.
Eigendum þjónað
Óskar Magnússon, fyrrum útgef-
andi Morgunblaðsins og sá sem
safnaði saman núverandi hluthafa-
hópi sem samanstendur mest af
kvótaeigendum, lýsti fyrir skömmu
að markmið hópsins hafi verið að
nýta blaðið til þriggja hluta; að
berjast gegn samningaleiðinni í
Icesave, að berjast gegn hækkun
veiðigjalda og að berjast gegn inn-
göngu í Evrópusambandið. Hvort
sem eigna má Mogganum allt
þetta, þá er ljóst að sigur vannst í
öllum þessum málum. Kaup kvóta-
greifa á Mogganum var því aðgerð
sem gekk upp.
Í þessari viku hafa miðlar 365
gengið einkar hart fram varðandi
hlutafjáreign Hæstaréttardóm-
ara löngu fyrir Hrun og meint
tap þeirra vegna falls bankanna.
Undirliggjandi er sú kenning að
dómararnir séu vanhæfir í að
dæma í málum er snerta Glitni,
starfsmenn bankans eða fyrrum
eigendur. Aurum-málið er nú á
leið til Hæstaréttar og miðað við
fyrri dóma í Hrunmálum má telja
líklegt að Hæstiréttur snúi við
sýknudómi héraðsdóms yfir Jóni
Ásgeiri Jóhannessyni, fyrrum að-
aleigenda 365 og maka núverandi
aðaleigenda.
Kastljós fjallaði um sama mál á
mánudaginn en síðan hefur Rík-
isútvarpið birt fréttir og viðbrögð
sem benda til að ekkert óeðlilegt
hafi verið með viðskipti dómar-
anna fyrir Hrun eða hæfi þeirra
eftir Hrun. Fréttamiðlar 365 halda
hins vegar áfram að fjalla um mál-
ið eins og um stórkostlegt hneyksli
sé að ræða.
Af þessum dæmum má sjá hvaða
afleiðingar það hefur þegar mark-
aðurinn stendur ekki lengur undir
almannaþjónustu fjölmiðla. Þeim
hættir til að þjóna þeim sem eru
uppspretta rekstrarfjárins. Í þess-
um tilfellum eigenda sem bæta upp
hallarekstur með nýju hlutafé.
Fjarsk iptaf y r ir tækin hafa
keypt, eða ráðgera að kaupa upp,
sjónvarpsstöðvar til að styðja við
sölu á fjarskiptum. Síminn hefur
keypt Skjá einn og Vodafone hef-
ur lengi haft til skoðunar að kaupa
Stöð 2 og fylgistöðvar. Tilgang-
ur þessararstöðva verður þá ekki
lengur hefðbundinn almannaþjón-
usta fjölmiðla heldur eins og fram-
lenging af markaðsstarfi fjarskipta-
fyrirtækja.
Nýrra leiða leitað
The Guardian hóf söfnun styrktar-
framlaga fyrir skömmu, bæði til
reksturs blaðsins en ekki síður
vefsins, sem lesinn er af frjáls-
lyndum vinstrimönnum og áhuga-
mönnum um stjórnmál og samfé-
lag víða um heim. The Guardian
er haldið úti af sjálfseignarstofnun,
sem hefur það að markmiði sínu að
halda úti gagnrýninni fjölmiðlun
og fréttaflutningi.
Þegar Reykjavík Media, fyrir-
tæki Jóhannesar Kr. Kristjánsson,
birti upp úr Panamaskjölunum í
samstarfi við ýmsa fjölmiðla síð-
ast liðið vor hóf það söfnun áheita
á Karolinafund. Kjarninn hefur
einnig safnað stuðningsáskriftum
og þegar DV var selt undan núver-
andi starfsmönnum Stundarinn-
ar söfnuðust töluvert af slíkum
áskriftum. Útvarp Saga auglýsir
reglulega eftir stuðningsframlög-
um hlustenda.
Það má vel vera að þarna sé að
fæðast það módel sem getur staðið
undir fjölmiðlum í almannaþágu.
Markaðurinn ber miðlana aðeins
hálfa leið og til þess að geta staðið
undir öflugri blaðamennsku þarf
almenningur að leggja eitthvað til.
Áskriftarmódelið var eitt af
fórnarlömbum tæknibreytinga.
Það virkar enn hjá smærri og sér-
hæfðari miðlum en verður ólík-
lega stofninn að tekjum fjölmiðla
sem starfa á almennum markaði.
Og það er einmitt hrörnun þessara
stóru almannamiðla sem hafa haft
mest skaðleg áhrif á Vesturlöndum.
Mikill fjölda nýrra miðla á Netinu
hafa ekki náð að taka yfir hlutverk
gömlu almannamiðlanna sem sí-
kvikur þjóðfundur þar sem helstu
deilumál samtímans eru krufin og
lausna leitað á þeim. Fjölgun miðla
hefur myndað gjár í samfélögum,
ekki brúað þær.
En hvort sem einhverjum tekst
að finna lausn á vanda fjölmiðl-
anna er ljóst að það tímabili sem
við þekkjum best og sem mótað
hefur samfélög Vesturlanda er
liðið. Tæknibreytingar sem brutu
niður einokun og fákeppni á fjöl-
miðlamarkaði sendi okkur aftur á
nítjándu öld þegar forverarar nú-
tímafjölmiðla urðu til í deiglu sam-
félagsbreytinga, haldið úti af hug-
sjónum fremur en hagnaðarvon.
Breytt tækni gróf undan efnahags-
legum styrk fjölmiðlanna og því
samkomulagi sem þeir hföðu gert
við almenning og markaðinn; að
veita sanngjarna almannaþjónustu
gegn einokunar- eða fákeppnis-
stöðu sinni. Ef almenningur finnur
ekki leiðir til að byggja upp að nýju
fjölmiðla í almannaþjónustu munu
leifar af gömlu fjölmiðlunum enda
hjá þeim sem hafa aukalega hags-
muni af rekstri þeirra; hvort sem
það eru markaðsdeildir fjarskipta-
fyrirtækja, sérhagsmunahópar eða
einstaklingar með ríka hagsmuni
af tilteknum fréttaflutningi.
„Rekstur allra þessara
miðla gekk brösuglega.
Helgarpósturinn og
Pressan fóru á hausinn
þegar kreppti að á auglýs-
ingamarkaði í reglulegum
niðursveiflum á Íslandi.
Stöð 2 lifði þessar sveiflur
af en varla þó. Segja má að
Stöð 2 sé fyrirbrigði sem
skilaði hagnaði þrjú ár af
hverjum tíu, var við núllið
fjögur ár af hverjum tíu
en tapaði stórt þrjú ár af
hverjum tíu.“