Fréttablaðið - 08.04.2017, Blaðsíða 126

Kórstjóri
Ertu glaðlyndur og geðþekkur söngstjóri
með reynslu af kórstjórn?
Þekktur, starfandi og reynslumikill karlakór á
höfuðborgarsvæðinu óskar eftir að ráða söngstjóra.
Umsóknir ásamt ferilskrá sendist til box@frett.is fyrir 1. maí nk.
Farið verður með umsóknir sem trúnaðarmál.
365.is Sími 1817
Þjóðmálaþáttur undir stjórn Heimis Más Pétursson og Höskuldar
Kára Schram í opinni dagskrá og beinni útsendingu á Stöð 2 og
Vísi alla laugardaga kl. 12:20.
VÍGLÍNAN
LAUGARDAGA KL. 12:20
Nýverið kom út hjá b ó k a ú t g á f u n n i Sæmundi sagan Neonbiblían eftir bandaríska rithöf­undinn John Kenn­
edy Toole og því er ekki úr vegi að
forvitnast aðeins hjá þýðandanum,
Ugga Jónssyni, um höfundinn og
verk hans sem komu ekki út fyrr en
eftir að hann var allur.
Uggi segir að John Kennedy Toole
hafi ekki lifað langa ævi en að hún sé
þó forvitnileg. „Hann fæddist 1937 í
New Orleans í Louisiana­ríki og féll
fyrir eigin hendi rétt rúmlega 31 ári
síðar, árið 1969. Hann var síðbúið
einkabarn og ólst upp við dálæti
og mikla athygli, hvers konar listir
og bókmenntir sem Thelma móðir
hans hélt óspart að honum. Raunar
gerði hún gott betur en það, því
henni varð fljótlega mjög umhugað
um það að sonur hennar skaraði
fram úr á sem flestum sviðum og
kæmist bókstaflega í sviðsljósið,
reyndi að gera úr honum barna­
stjörnu og varð talsvert ágengt við
það. Sjálf var hún menntuð í leiklist
og tónlist og kenndi hvort tveggja,
en að auki hafði hún aðstöðu og
sambönd til að koma á laggirnar
barnaleikhóp sem sýndi leikrit
þar sem sonur hennar var í aðal­
hlutverki og svo kom hann fram í
útvarpsþáttum og auglýsingum á
barnsaldri. Hann var að segja má
hennar stóra verkefni allt til ævi­
loka hennar sjálfrar, og út yfir gröf
og dauða í hans tilfelli.“
Mamma og Pulitzer
Uggi tekur ekki fyrir að móðir rit­
höfundarins virðist hafa verið
nokkuð stjórnsöm og efalítið hafi
hún haft mikil áhrif á það hvað úr
honum varð eftir að hann óx úr
grasi. „Þótt hún hafi trúlega ekki
beinlínis hlutast til um það sem
hann skrifaði, þá hefur hún efalítið
sett mark sitt á vissar sögupersónur
Tooles. Þeim mæðginum var raunar
ekki alltaf sérstaklega vel til vina, en
ofurtrú hennar á að sonur hennar
væri snillingur var óbilandi. Og
þetta gat raunar orðið pínlegt fyrir
hann á stundum, því hún var langt
í frá spör á háværar yfirlýsingar um
framúrskarandi hæfileika hans. Og
það er engan veginn ofsagt að hann
hafði ótvíræða hæfileika sem rit­
höfundur, og eflaust hefði verið afar
forvitnilegt að sjá þriðju bókina,
sem hefði kannski orðið jafn ólík
hinum tveimur og þær eru ólíkar
hvor annarri.“
Uggi bætir við að það hafi í raun
verið þessi trú Thelmu á snilligáf­
una sem varð til þess um síðir að
bækur hans komu út. „Móðir hans
tók fram handritið að frægari bók
Tooles, Aulabandalaginu (A Con­
federacy of Dunces), snemma á átt­
unda áratugnum og heldur áfram
með tilraunir til að fá söguna gefna
út, sem höfundurinn sjálfur gafst
upp á fáum árum fyrir andlátið, og
eftir hátt í áratug og allmörg afsvör
útgefenda, kemur bókin loks út og
slær í gegn og Toole hlýtur Pulitzer­
verðlaunin þótt hann sé kominn í
gröfina.
Mönnum þótti sem hann hefði
öðrum betur náð að fanga kaót­
ískan anda New Orleans þar sem
ansi mörgu ægir saman, auk þess
að skapa svo spaugilega aðalper­
sónu, Ignatíus J. Reilly, að hvað eftir
annað í meira en þrjátíu ár hefur
verið í bígerð að gera eftir sögunni
kvikmynd, en einhverra hluta vegna
lukkast það aldrei. Mögulega eru
þar að verki svipuð álög og virðast
hafa hvílt á sögunni á sjöunda og
áttunda áratugnum.“
Litfögur neonljós
Neonbiblían beið þó enn lengur
óútgefin en Aulabandalagið eftir að
hafa farið í gegnum ýmsar hremm­
ingar. „Rétt er það, hún kom út 1989
og er engu síður en Aulabandalagið
til marks um það hvílíkt undrabarn
bókmenntanna Toole var, alveg frá
ungum aldri, því hann er ekki nema
sextán ára þegar hann skrifar hana.
Í þessari sögu lýsir hann á mjög
blátt áfram og látlausan en afar
sannfærandi hátt litlum heimi sem
var gerólíkur hans eigin umhverfi í
New Orleans og hafði hann þó ekki
haft mikil kynni af litlum bæjar­
félögum þar sem þröngsýni, trúar­
ofstæki og harðneskjuleg stétta­
skipting setur mark sitt á mannlífið;
hann ólst upp við allt annars konar
aðstæður í borginni. Höfuðper­
sónan og sögumaðurinn er dreng­
urinn og síðar unglingurinn David
og það er með augum hans sem
við fáum sýn á lífið í þessum verk­
smiðjubæ. Þar saumar kreppan að
fólki á borð við foreldra hans, svo
fjölskyldan verður að flytja út fyrir
bæinn og inn í hús sem er hálfvegis
að hruni komið, en þarna bætir líka
„blessuð“ heimsstyrjöldin dálítið úr
skák í efnalegu tilliti eins og víðar,
þótt auðvitað hafi það verið smá­
munir einir miðað við það sem
til dæmis Íslendingar kynntust á
stríðs árunum.
Yfir mannlífinu er þó alltaf
vomandi ofurvald óskráðs reglu­
verks og þótt upp dúkki sjarmer­
andi vakningarpredikari og flestir
í héraðinu freistist til að mæta á
samkomu og vitna jafnvel, þá fer
brátt allt í sama farið – enda er það
presturinn sem „á“ sóknarbörnin
og stjórnar hinu meinta andlega og
sómakæra lífi þegar upp er staðið.
Og það er reyndar eins konar skúlp­
túr eða mynd af Biblíunni, gerð úr
litfögrum neonljósum, sem er eitt
helsta kennileiti bæjarins þar sem
hún trónir lýsandi og líkust áminn­
ingu á þaki kirkjunnar – það er sú
flúrbók sem sagan heitir eftir.“
Undrabarnið og
mömmudrengurinn
sem hlaut Pulitzer
löngu eftir sinn dag
Bandaríski rithöfundurinn John Kenn­
edy Toole á sér magnaða en sorglega
sögu. Nýverið kom út í íslenskri þýðingu
Ugga Jónssonar bókin Neonbiblían sem
Toole skrifaði aðeins sextán ára gamall.
Götumynd frá New Orleans frá þeim tíma þegar John Kennedy Toole var að vaxa úr grasi. NOrdicPhOTOs/GeTTy
Bandaríski rithöfundurinn John
Kennedy Toole sem stytti sér aldur
aðeins rúmlega þrítugur að aldri.
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
Og það er eNgaN
vegiNN OfsagT að
haNN hafði óTvíræða
hæfileiKa sem riThöfUNdUr,
Og eflaUsT hefði verið afar
fOrviTNilegT að sJá þriðJU
BóKiNa, sem hefði KaNNsKi
Orðið JafN ólíK hiNUm
TveimUr Og þær erU ólíKar
hvOr aNNarri.
8 . a p r í l 2 0 1 7 l a U G a r D a G U r62 m e n n i n G ∙ F r É T T a B l a ð i ð
0
8
-0
4
-2
0
1
7
0
4
:4
8
F
B
1
4
4
s
_
P
1
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
1
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
4
4
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
C
A
1
-7
A
4
8
1
C
A
1
-7
9
0
C
1
C
A
1
-7
7
D
0
1
C
A
1
-7
6
9
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
1
4
4
s
_
7
_
4
_
2
0
1
7
C
M
Y
K