Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.12.1989, Qupperneq 37

Guðmundur Björnsson læknir
Hjálækningar (Alternative Medicine)
Svo lengi sem vitað er hefur
nútímamaðurinn œtíð haft
þörffyrir að leita tilfólks með
sérþekkingu á lœkningum. Til
eru ristur í hellum frá því um
10 þúsund árumfyrir kristsem
sýnafram á þetta. Ekkiþarfað
fletta langt aftur í mannkyns-
sögunni til að sjá að vissir
menn tóku á skipulegan hátt
yfir það hlutverk sem seinna
varð að lækningum eins og við
þekkjum í dag. Það hafa að
sumu leyti skilist leiðir með
nútíma lœknisfræði og „óhefð-
bundnum“ lækningum þótt
mörkin séu engan veginn Ijós.
Á íslandi hefur á seinni árum
orðið æ algengara aðfólk sæki
sér lækninga utan hins hefð-
bundna heilbrigðiskerfis, og
œtla ég með þessum línum að
reyna að gera nokkra grein
fyrirþeim „lœkningum“.
Hvað eru „lœkningar“
Gamli góði heimilislæknirinn var
duglegur við að sérblanda lyf fyrir
ákveðna sjúklinga, sem álitu að
þessi viðkomandi samsetning hefði
sérstakan lækningamátt. Því var
jafnvel þannig varið að þótt lyfið
hefði ekki neitt sannanlegt lækn-
ingalegt gildi urðu samt mjög marg-
ir betri af sínum kvillum. Þannig er
jafnvel enn í dag notaðar mikstúrur
sem trúlega hafa lítil sem engin
áhrif á gang sjúkdóms, og ætla ég
ekki frekar að fletta hulunni af
„læknislistinni“ að þessu sinni, í
óþökk kollega minna.
Nútímalæknisfræði hefur þróast
á þann veg að eingöngu er beitt að-
ferðum sem sannað er, eða reynsla
manna sýnt, að hafi gagnleg áhrif á
viðkomandi sjúkdóm. Þar skiljast
leiðir með hefðbundnum lækning-
um og hjálækningum (Alternative
medicine). í síðarnefnda tilfellinu
eru ekki gerðar sömu kröfur til vís-
indalegs stuðnings, þær þola þannig
illa hið sterka leitarljós vísindanna
og sýna því oft á sér bestu hliðina.
Þessar „lækningar" styðjast yfirleitt
við mjög mögur vísindaleg rök, en
hafa öðlast viðurkenningu hjá leik-
mönnum vegna aldagamallrar hefð-
ar. Hér verður á eftir gerð nokkur
grein fyrir ýmsum óhefðbundnum
lækningaraðferðum og reynt að
draga fram í dagsljósið það raun-
verulega sem getur haft áhrif til
góðs.
Homeopathi
(smáskammtalækningar), er alda-
gömul aðferð til lækninga sem ein-
göngu er beitt af ófaglærðum.
Aðferðin byggir á því að greina
sjúkdóma og kvilla m.a. með því að
skoða sjáaldur fólks og skoða aðrar
líkamsbreytingar. Smáskammta-
læknar beita oft blöndu af efnum
sem flest koma fyrir í náttúrunni.
Þessar blöndur heita oft sérkenni-
legum nöfnum sem tengjast oft
ákveðnum sjúkdómum. Innihaldið
hefur oft sérkennilega lykt eða
bragð. Ekki hefur verið sýnt fram á
að neitt af þessum efnum geti haft
jákvæð áhrif á gang sjúkdóma.
Grasalœkningar
eru afbrigði af sama meið. Hér er
þó notað meira af efnum sem þekkt
eru sem lækningajurtir og m.a. eru
notuð í lyf.
Dáleiðsla
er mikið notuð og getur varla talist
til hjálækninga því henni er beitt í
ríku mæli í hefðbundinni læknis-
fræði. Aðallega eru það geðlæknar
sem stunda slíkt og í sumum til-
vikum sálfræðingar. Aðallega hef-
ur verið um sálgreiningu (Psyko-
analyse) að ræða, en hún er talin
geta haft huglæknandi áhrif.
Segulmeðferð
(Mesmerism) var fyrst kynnt á
miðri 18. öld og var notuð m.a. við
meðferð á verkjum frá stoðkerfi. Á
seinni árum hefur orðið vart við
aukinn áhuga á líffræðilegum
áhrifum segulsviðs. Þá hefur segul-
sviði verið beitt við lækningar á
seingrónum beinbrotum með tals-
verðum árangri. Segulsvið sem
hjálækningar við öðrum kvillum er
notað m. a. við óþægindum frá stoð-
HJÚKRUN - 65. árgangur 35