Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2000, Qupperneq 9

Dagmar Jónsdóttir, hjúkrunardeildarstjóri lungna- og berklavarnadeildar Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur, og Helga Jónsdóttir, dósent í hjúkrunarfræði við Háskóla íslands og stoðhjúkrunar-
fræðingur á Landspítala-Vífilsstöðum:
JJ.kAms'fœkA, -til oíðbó-tAr uið ktf&buhAha
Y'Oj klwíi^íneáferð:
Áhrif á reykbindindi og þyngdaraukningu*
Lykilorð: Reykleysismeðferð, reykingar, þyngdaraukning, hjúkrun
ÚTDRÁTTUR
Reykingar halda áfram að vera stærsti áhættuþáttur sjúk-
dóma, og svo stór skaðvaldur heilsu manna að sú stað-
reynd ein og sér er ógnvænleg. Hjúkrunarfræðingar þurfa
að láta sig tóbaksvarnir varða mun meira en þeir hafa gert
hingað til. Þeir eru í lykilhlutverki við að fyrirbyggja tóbaks-
notkun og við að hjálpa fólki, sem ánetjast hefur tóbaki, að
hætta því. Á lungna- og berklavarnadeild Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur hefur um árabil verið veitt eins árs
meðferð til reykleysis. í þessari grein er fjallað um meðferð
sem hjúkrunarfræðingur (DJ) hefur veitt þar (Meðferð 1) og
árangur þeirrar meðferðar borinn saman við árangur sömu
meðferðar sem veitt var á líkamsræktarstöð (Meðferð 2).
Rannsóknasniðið var aðlagað tilraunasnið með þæginda-
úrtaki. Meðferðin var veitt í hópum og fengu alls 10 hópar
meðferð, 5 samkvæmt Meðferð 1 (n=34) og 5 samkvæmt
Meðferð 2 (n=33).
Niðurstöður sýna að einu ári eftir að meðferð lauk var
ekki marktækur munur á fjölda reyklausra sem höfðu verið
í Meðferð 1 og hinna sem höfðu verið í Meðferð 2. Munur
á þyngdaraukningu á milli meðferðarforma var heldur ekki
tölfræðilega marktækur. Þegar reyklausir og reykjandi voru
bornir saman innan hvors meðferðarforms um sig kom í
Ijós að þeir sem voru reyklausir höfðu þyngst marktækt
meira en þeir sem reyktu í Meðferð 2, en í Meðferð 1 var
munurinn ekki tölfræðilega marktækur. Alhæfingargildi
rannsóknarinnar takmarkast af litlu úrtaki sem auk þess
var þægindavalið. Ofangreind meðferð til reykleysis bygg-
ist á mörgum meðferðarleiðum og hún er veitt um töluvert
langan tíma. Hvort tveggja eru höfuðatriði í árangursríkri
meðferð samkvæmt erlendum rannsóknum.
INNGANGUR
Skaðsemi reykinga, mikilvægi þess að byrja ekki að reykja
og ávinningur þeirra sem hætta því eru vel þekkt fyrirbæri.
Reykingar halda áfram að vera stærsti áhættuþáttur
sjúkdóma og svo stór skaðvaldur heilsu manna að sú
staðreynd ein og sér er ógnvænleg. Viðhorfsbreytingar er
þörf meðal hjúkrunarfræðinga á hlutverki þeirra í tóbaks-
vörnum og stórefla þarf tóbaksvarnir í víðri merkingu.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur skorið upp herör
gegn reykingum (http://www.who.int/) og hefur forseti
samtakanna, Gro Harlem Brundtland (1999), sérstaklega
beint orðum sínum til hjúkrunarfræðinga og hvatt þá til að
taka frumkvæði í eflingu tóbaksvarna. Einnig má minna á
ályktun ráðstefnu um Hlutverk heilbrigðisstarfsmanna í
tóbaksvörnum á Egilsstöðum árið 1998. Þar segir m.a.:
„Öll þjónusta taki mið af því að reykingar séu óæskilegt
frávik frá eðlilegu líferni". Auk þess er lögð áherslu á
tóbaksvarnir í Drögum að heilbrigðisáætlun til ársins 2010
(Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið, 2000).
Margar rannsóknir hafa verið gerðar á árangri ólíkra
Dagmar Jónsdóttir, hjúkrunardeild-
arstjóri lungna- og berklavarnadeild-
ar Heilsuverndarstöðvar Reykja-
víkur. Hún hefur einnig starfað við
meðferð gegn reykingum í fyrirtækj-
um á Stór-Reykjavíkursvæðinu og
við kennslu á heilsugæslustöðvum
við meðferð gegn reykingum.
Helga Jónsdóttir lauk doktorsprófi í
hjúkrunarfræði frá Háskólanum í
Minnesota árið 1994. Hún er
dósent í hjúkrunarfræði við Háskóla
íslands og verkefnastjóri á
Landspítala-Vífilsstöðum.
* Ritrýnd grein
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 76. árg. 2000
249