Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2000, Blaðsíða 13

leysis). Heilbrigðisfræðsla var veitt samhliða ráðgjöfinni
allan tímann. Á meðan á meðferð stóð höfðu þátttakendur
frjálsan aðgang að hjúkrunarfræðingnum í gegnum síma.
Þátttakendur máttu ekki neyta áfengis fyrstu 3 mánuði
reykbindindis þar sem fram hefur komið að áfengisneysla
veldur því oft að menn rjúfa bindindi.
Meðferð 2 - Hefðbundin meðferð ásamt líkamsrækt:
Nikótínlyfjameðferðin, heilbrigðisfræðslan og einstaklings-
og hópráðgjöfin var sú sama og í Meðferð 1, en hópráð-
gjöfin stóð yfir í 2 mánuði með 7 fundum (í stað 5). Ráðgjöf
í gegnum síma var veitt í 4 skipti eins og í Meðferð 1 en á
3ja mánaða fresti, hófst einum mánuði eftir síðasta fund
og lauk einu ári eftir fyrsta dag reykleysis. Auk þessa var
hóplíkamsrækt þrisvar í viku undir stjórn íþróttafræðings
meðan á hópráðgjöf stóð og næstu 4 mánuði þar á eftir
án íþróttafræðings og þá stunduðu þátttakendur líkams-
rækt á sjálfvöldum tímum.
Ofangreind meðferð byggist á samþættingu fjögurra
þátta. Þeir eru nikótínlyfjameðferð, heilbrigðisfræðsla,
atferlismeðferð og einstaklings- og hópráðgjöf. í þessum
þáttum fólst eftirfarandi:
1. Nikótínlvfiameðferð
Nikótínlyfjameðferð var aðlöguð að hverjum einstaklingi
og miðaðist við styrk reykingafíknar, hversu lengi reykt
hafði verið og magn tóbaks sem reykt var. Hér á eftir fer
dæmi um minnkun hjá 45 ára manni sem hefur reykt 20
sterkar sígarettur á dag í 20 ár, reykingafíkn er >7 og
kolmónoxíð >17 ppm mælt fyrir hádegi:
Notaður var 15/20 mg nikótínplástur í 4 mánuði, 10/15
mg í 3 mánuði, 5/7 mg í 2 mánuði og 2,5/5 í 1 mánuð
(mismunandi styrkleiki ræðst af ólíkum framleiðendum en
virkni efna í hverjum flokki er hliðstæð). Þar sem fram hefur
komið að mikilvægt er að nota tvö eða fleiri nikótínlyf sam-
tímis var nikótíntyggjó og nefúði notað samhliða nikótín-
plástri.
2. Heilbriaðisfræðsla
Heilbrigðisfræðsla var á myndrænu formi og byggð á
reynslu úr daglega lífinu. Fjallað var um reykingar sem fíkn,
nikótín, nikótínlyf, fráhvarfseinkenni, að byrja aftur að
reykja í reykbindindi og sjúkdóma af völdum reykinga.
Þátttakendur fengu dreifirit um fræðsluefnið heim með sér.
3. Atferlismeðferð. einstaklinas- oa hópráðaiöf
í samskiptum við þátttakendur var lögð áhersla á að
sýna þeim virðingu, samhug, einlægan vilja til að hjálpa og
að hjúkrunarfræðingurinn hefði bjargfasta trú á að allir
gætu haldið reykbindindi. Ráðgjöfin var þannig grund-
völluð á meðferðarsambandi og beindist að því að breyta
hegðun, hugsun og tilfinningum (Banks, 1992; Kozier o.fl.,
1995). Þannig beindist hún að eftirfarandi þáttum (sjá m.a.
Hecht o.fl., 1994; Harris, Richmond og Neto, 1994): Gefa
umhugsunartíma, setja markmið með meðferðinni með
sérstakri áherslu á daginn sem reykingum yrði hætt, að líta
á reykbindindi sem ævilangt verkefni, viðurkenna eigin fíkn
og þörf fyrir aðstoð, vinna að því að rjúfa vítahring venja og
aðstæðna sem hvetja til reykinga, skoða tilfinningar og
atriði sem trufla þátttakendur við að hætta að reykja og við
að viðhalda reykbindindi, skoða streituvaldandi aðstæður
og átta sig á og undirbúa sig fyrir að standast löngun til að
reykja, undirbúa sig undir að standast félagslegan þrýsting
að reykja, styrkja eigið sjálfsöryggi, kenna aðferðir við að
leita eftir stuðningi hjá fjölskyldu og samstarfsfólki og
kveðja sígaretturnar sem gamlan vana.
Samskipti í hópum geta verið árangursrík til að breyta
atferli og veita stuðning (Kaas og Richie, 1998). Reynt var
að varðveita samkennd hópsins jafnframt því sem sér-
hverjum einstaklingi innan hans var sinnt. Meðlimir hópsins
voru hvattir til að deila reynslu sinni hver með öðrum með
áherslu á að læra ný úrlausnarviðbrögð. Hrósað var fyrir
að hafa greint og staðist fallgildrur. Hóparnir voru lokaðir
og skilyrði fyrir þátttöku var að fylgja leiðbeiningum
nákvæmlega og vera virkir og jákvæðir í hópstarfinu. (
byrjun stýrði hjúkrunarfræðingurinn hópnum og átti hópur-
inn að fylgja leiðsögn hjúkrunarfræðingsins nákvæmlega.
Þegar þátttakendur höfðu eflt með sér trú á sjálfa sig og
lært að þekkja eigin viðbrögð dró hjúkrunarfræðingurinn
sig í hlé og hvatti jafnframt hópinn til að halda áfram að
hittast eftir að fundum lyki.
Hjúkrunarfræðingurinn gaf upp tíma hvenær hann
mundi hafa samband við þátttakendur aftir að fundum
lauk og þátttakendur voru hvattir til að hafa samband við
hjúkrunarfræðinginn eftir þörfum. Þátttakendum var sent
viðurkenningarskjal að meðferð lokinni þar sem þeim var
óskað til hamingju með að vera reyklausir og ítrekað að nú
væru þeir óvirkir nikótínistar.
4. Líkamsrækt
Líkamsrækt byggðist á þolþjálfun (40%) þar sem notuð
voru göngubretti og hjól, lyftingatækjum (40%) og teygju-
æfingum (20%). Byrjað var á 40 mínútna þjálfun sem var
aukin smátt og smátt í 80 mínútur þrisvar í viku.
NIÐURSTÖÐUR
Reykleysi í lok meðferðar
Eftir 1 árs fylgitfma, þar sem mæling byrjaði á fyrsta reyk-
lausa degi og hver dagur talinn næstu 365 daga á eftir
(LFAT), reyndist ekki marktækur munur á tíðni reykleysis á
milli meðferðarformanna tveggja, Meðferðar 1 og Með-
ferðar 2 (p=0,16, hlutfallslfkur=2,5), sjá töflu 3. Hins vegar
er stöðug jákvæð tilhneiging í þá átt að Meðferð 2 sé
árangursríkari.
Þyngdaraukning
Meðalþyngdaraukning allra þátttakenda óháð meðferðar-
formi var 0,7 kg (SD=5,7). Munur á þyngdaraukningu á milli
meðferðarforma var ekki tölfræðilega marktækur, sjá töflu
3. Þegar reyklausir og reykjandi voru bornir saman innan
hvors meðferðarforms um sig kemur í Ijós að þeir sem voru
253
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 76. árg. 2000