Fréttablaðið - 07.10.2017, Síða 38

Útgefandi: 365 miðlar Veffang: Visir.isÁbyrgðarmaður: Geðhjálp
Alexandra Sif segir mikla og óraunhæfa pressu á ungum Íslendingum í dag,
sem valdi þeim kvíða og þunglyndi. MYND/ERNIR
Síðasta „tabúið“ á
vinnumarkaðinum
Geðheilbrigði á vinnustað er ein mesta áskorun nútímans. Sífellt fleiri vísbendingar
berast um aukna vanlíðan starfs-
manna á vinnumarkaði, dvínandi
lífsgæði og minnkandi framleiðni.
Með sama hætti þarf að brjóta á
bak aftur fordóma stjórnenda og
starfsmanna um geðræn veikindi.
Geðhjálp og Virk taka þátt
í vitundarvakningu Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar
um geðheilbrigði á vinnustað á
Alþjóða geðheilbrigðisdaginn
10. október með morgunfundi
undir yfirskriftinni Hvernig líður
þér í vinnunni? Í Geðhjálparblað-
inu reifar Linda Bára Lýðsdóttir frá
Virk hvaða þættir geri vinnustað
að geðheilbrigðum vinnustað. Þá
segir Tryggvi Garðarsson, formaður
Styrktarfélags Alþjóða geðheil-
brigðisdagsins, frá dagskrá dagsins.
Réttri viku síðar gengst Geð-
hjálp fyrir ráðstefnu um geðheil-
brigðisþjónustu við börn undir
yfirskriftinni „Börnin okkar“. Þar
verður leitast við að gefa heildar-
mynd af geðheilbrigðisþjónustu
við börn á Íslandi, hvað gengur vel
og hvað þarf að bæta. Markmiðið
er að þrýsta á stjórnvöld að efna til
átaks til að leysa brýn úrlausnar-
efni á svið geðheilbrigðisþjónustu
við börn.
Einn erlendu fyrirlesaranna,
Karen Hughes frá Alþjóða heil-
brigðismálastofnuninni, segir frá
því hvaða áhrif erfið uppeldis-
skilyrði og áföll í æsku geta haft á
geðheilsu fólks á fullorðinsárum.
Feðgarnir Styrmir Einarsson og
Einar Björnsson fjalla um geðheil-
brigði og geðheilbrigðisþjónustu
út frá sjónarhorni ungs fólks og
Alexandra Sif Herleifsdóttir segir
frá áheitasöfnun sinni til styrktar
Útmeð‘a. Jóhanna, Ásthildur og
Sigrún veita lesendum áhugaverða
innsýn inn í reynslu sína af því
að sitja á skólabekk í Bataskóla
Íslands.
Geðhjálparblaðið beinir einnig
sjónum sínum að börnum geð-
sjúkra. Hanna Styrmisdóttir hefur
reynslu af því að alast upp hjá geð-
sjúkri móður. Í áhrifaríku viðtali
við Geðhjálparblaðið segir Hanna
að langtímasálfræðistuðningur
hefði getað hjálpað henni í æsku.
Hins vegar segist hún helst af öllu
hafa viljað losna við skömmina í
tengslum við geðsjúkdóm móður
sinnar. „Við mamma áttum báðar
rétt á því,“ segir hún í viðtalinu.
Hrannar Jónsson, formaður
Geðhjálpar, leggur áherslu á mann-
réttindabaráttu Geðhjálpar og
fjölbreytt meðferðarúrræði. Nú
sem fyrr felst eitt brýnasta baráttu-
mál samtakanna í endurskoðun
lögræðislaganna til samræmis við
Samning Sameinuðu þjóðanna
um réttindi fatlaðs fólks og öðrum
aðgerðum til að afnema þvingun og
nauðung í geðheilbrigðisþjónustu.
Með hliðsjón af yfirlýstum áhuga
flokkanna á málaflokknum skorar
Geðhjálp á komandi stjórnvöld að
gera gangskör í því knýjandi verk-
efni sem og málaflokknum í heild á
næsta kjörtímabili.
Anna Gunnhildur segir sífellt fleiri vísbendingar berast um aukna vanlíðan
fólks á vinnumarkaði. MYND/ANTON BRINK
þegar mér fannst ég ekki nógu góð
til að geta farið inn í Kringluna.
Þegar ég spurði mömmu hvers
vegna ekkert hefði verið að gert
sagði hún að dugandi úrræði hefðu
ekki verið fyrir hendi. Einmitt þess
vegna er Útmeð‘a svo frábært átak,
því þar geta aðstandendur líka haft
samband og leitað hjálpar í gegnum
1717 og Geðhjálp, bæði hér heima
og í útlöndum í gegnum Skype og
tölvupóstssamskipti.“
Sjálfsvígshugsanirnar hurfu úr
huga Alexöndru eftir að hún flutti
burt úr smábænum og var ekki
lengur lögð í einelti.
„En svo komu þær aftur á lokaári
mínu í íþróttafræðinni þar sem
álagið varð of mikið og ég fann fyrir
miklum kvíða og þunglyndi. Ég
skrifaði vanlíðanina á erfitt nám og
of mikla vinnu og taldi að ég yrði
aftur góð eftir að skólanum lyki,
en svo varð ekki. Ég var í mikilli
afneitun gagnvart þessari vanlíðan
og viðurkenndi hana ekki fyrr en í
fyrravor.“
Alexandra segir þyngra en tárum
taki þegar lítil börn sjá ekki tilgang
með lífinu.
„Það er átakanlega ungt að vera
ellefu ára með sjálfsvígshugsanir en
þannig er raunveruleikinn í dag og
hafa börn á þessum aldri bundið
enda á líf sitt. Það má hins vegar
ekki skammast sín fyrir þann-
ig hugsanir og mikilvægt að tala
opinskátt um þær. Sjálf var ég í
góðu sambandi við mömmu í mínu
sálarstríði, sem studdi mig í gegnum
þetta allt, en ég skammaðist mín of
mikið til að trúa henni fyrir sjálfs-
vígshugsunum. Ég hafði heyrt talað
um að fólk hefði slíkar hugsanir
en taldi það óalgengt og vissi ekki
að hægt væri að vinna á þeim. Því
þarf umræðan að opnast upp á gátt
svo það sé hægt að tala eðlilega um
það.“
Óttaðist dauðahugsanirnar
Rúmt ár er síðan Alexandra tók
áfengi, koffín og sykur út úr neyslu-
venjum sínum, og fór að stunda
reglulega hreyfingu.
„Margt af því sem ég lærði í
íþróttafræðináminu hefur reynst
mér vel. Þegar maður hreyfir sig
seytir líkaminn gleðihormónum
sem er náttúrulegt lyf við van-
líðan en það dugar ekki eitt og sér,
sérstaklega þeim sem eru þungt
haldnir. Ég fór líka að notast við
núvitund, setti upp hreyfingarplan
því það er mikilvægt að fara úr
húsi, og skrifaði lista yfir það sem
ég er þakklát fyrir. Mér fór fljótt að
líða betur en þegar ég kom heim
frá Kanada um síðustu jól var eins
og ég hefði lent á vegg. Þá setti
heimilislæknirinn mig á kvíða- og
þunglyndislyf, sem ég nota enn og
henta mér vel. Ég á þó enn mína
slæmu daga, en í heildina líður
mér vel og finnst sem þunglyndið
sé nær horfið en kvíðinn er enn til
staðar.“
Alexandra hefur þó ekki fengið
kvíðakast síðan í fyrrasumar.
„Kvíðakast skilur enginn nema
sá sem hefur upplifað það. Maður
verður handviss um að dauðinn
vofi yfir en það er langt frá þeirri
tilfinningu að þrá dauðann. Því
fylgir stjórnlaus ofsahræðsla og
óstjórnlegur grátur og tekur langan
tíma að jafna sig á líkama og sál.
Ég er þakklát fyrir að þurfa ekki
að díla við kvíðaköstin lengur, en
margir eiga við þau oft í viku.“
Kærasti Alexöndru er kanad-
ískur og flutti hún út til hans eftir
útskrift úr íþróttafræðinni.
„Þar var ég heltekin af ótta við
tilfinninguna um að vilja deyja
og þegar ég stóð úti á svölum 18.
hæðar átti ég í baráttu við löngun-
ina til að stökkva fram af svölunum
og enda lífið á einu augnabliki.
Sem betur fer hef ég ekki upplifað
þá tilfinningu eftir að ég fór að
vinna markvisst í sjálfri mér,“ segir
Alexandra sem nú býr á Íslandi
með kærastanum.
Leið út úr myrkrinu er fær
Alexandra opnaði SnapChat-reikn-
inginn eftir hvatningu frá vinkonu.
„Önnur vinkona mín gekk þá á
höndum í kringum landið til að
vekja athygli á opinni umræðu um
vanlíðan og ákvað ég að segja mína
sögu sem varð aðeins dramatískari
en ég ætlaði,“ segir Alexandra sem
ætlaði upphaflega að gefa góð ráð
um líkamsrækt í tengslum við nám
sitt.
„En ég fann fljótt að andleg og
líkamleg heilsa bindast órjúfan-
legum böndum. Ég skelfdist í fyrstu
við að segja frá líðan minni því það
er eitt að tala við símann sinn eða
aðra manneskju. Viðbrögðin létu
þó ekki á sér standa og fólk sem
hafði upplifað vanlíðan sjálft, misst
einhvern nákominn eða haft sjálfs-
vígshugsanir sendi mér þakkir og
hvatningu,“ segir Alexandra.
Það kom Alexöndru mest á óvart
þegar nánir fjölskyldumeðlimir og
vinir höfðu samband við hana og
höfðu ekki haft hugmynd um erfiða
lífsreynslu hennar.
„Enda hafði ég ekki sagt þeim frá
því. Þegar maður hittir fólk og er
spurður frétta er vaninn að svara
„bara allt fínt“ en ekki „í dag langaði
mig að drepa mig“. En þannig á
það ekki endilega að vera. Maður á
ekki að þurfa að skammast sín fyrir
þunglyndi eða sjálfsvígshugsanir og
einmitt þess vegna er Útmeð’a svo
þarft átak, því vanlíðanin sést ekki
utan á manni.“
Alexandra segist aldrei hafa
fundið fyrir fordómum vegna
þess sem hún hefur fram að færa á
Snappinu.
„Ég hef fengið skilaboð frá tólf
ára börnum upp í sextugt fólk,
sem sjálft hefur upplifað kvíða-
raskanir og þakkað mér fyrir að
opna umræðuna. Það getur bjargað
mannslífum að mega létta á tilfinn-
ingum sínum og ég veit fyrir víst frá
Geðhjálp að þeir sem reynt hafa að
fyrirfara sér tali um að þeir hafi ekki
endilega viljað deyja en að þeir hafi
ekki séð aðra leið út úr myrkrinu.
Góðu fréttirnar eru þó þær að til er
leið út úr myrkrinu,“ segir Alex-
andra og deilir persónulegri reynslu
með lesendum.
„Systir mín, sem nú er tvítug,
reyndi að fyrirfara sér þegar hún
var sautján ára. Hefði henni tekist
ætlunarverk sitt væri hún nú ekki
nýbökuð móðir sem er svo inni-
lega hamingjusöm með litla barnið
í fangi sínu. Það sýnir okkur að
lífið hefur upp á ótrúlega margt að
bjóða, handan myrkursins, og í dag
er systir mín svo sannarlega þakklát
fyrir að hafa ekki dáið.“
Hættum dugnaðarpressunni
Alexandra er viss um hvaða þættir í
umhverfinu auka líkur á að ungt fólk
veikist af kvíða og þunglyndi.
„Pressa á ungt fólk í samfélagi
okkar er svakaleg. Samfélagsmiðlar
sýna hættulegar glansmyndir;
maður á alltaf að vera vel til hafður,
orkumikill, fullur vellíðunar, virkur
í námi og vinnu, eiga fín föt, fara
til útlanda og vera virkur í félags-
lífinu. Ég fann þessa pressu sjálf og
finn hana enn. Ungt fólk setur alltof
mikið á sína könnu og missir tökin.
Þetta á líka við um unga krakka
sem orðnir eru símaþrælar og þurfa
stöðugt að fylgjast með á SnapChat
eða Instagram til að vera gjaldgengir
í félagsskap jafningjanna. Því er
nauðsynlegt að hjálpa þeim að slaka
á svo að þeim líði betur.“
Hún segir forgangsmál að sýna
fram á að það sé í lagi að tala um
vanlíðan.
„Manni má líða illa. Og líði
manni aldrei illa veit maður ekki
hvað það er að vera hamingju-
samur. Það er engin þörf á að gera
allt núna og strax. Hættum þessari
eilífu dugnaðarpressu á ungt fólk og
leyfum því að slaka stundum á og
gera ekkert.“
Fram undan eru kosningar og
hefur Alexandra þetta að segja við
stjórnmálamenn:
„Setjið íþróttaiðkun barna og
unglinga í forgang í stað þess að
draga úr henni í skólakerfinu. Börn-
um er ótrúlega mikilvægt að hreyfa
sig til að viðhalda líkamlegri og and-
legri heilsu. Það þarf líka miklu meiri
fræðslu um geðheilbrigði í skólum
landsins og þarf að kenna kennurum
að bregðast við ef barn opnar sig um
vanlíðan sína. Börnum finnst þau oft
standa ein með sínar tilfinningar en
það hjálpar þeim að vita að þau eru
alls ekki ein og að fullorðna fólkið sé
til taks og stuðnings.“
Fylgist með Alexöndru undir
lexaheilsa á SnapChat og styrkið
Útmeð‘a. Reikningsnúmer: 0130-05-
063080. Kennitala: 021089-2069.
Kass-númer: 662-5892.
Geðhjálp og Virk
taka þátt í vitundar-
vakningu Alþjóðageð-
heilbrigðismálastofnun-
arinnar um geðheilbrigði
á vinnustað á Alþjóða
geðheilbrigðisdaginn
10. október með morgun-
fundi undir yfirskriftinni
Hvernig líður þér í
vinnunni?
2 GEÐHJÁLP
Framhald af forsíðu ➛
7 . O K TÓ B E R 2 0 1 7 L AU G A R DAG U R
0
7
-1
0
-2
0
1
7

0
4
:4
4
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
7
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
E
C
-8
8
0
0
1
D
E
C
-8
6
C
4
1
D
E
C
-8
5
8
8
1
D
E
C
-8
4
4
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
B

F
B
1
2
0
s
_
6
_
1
0
_
2
0
1
7
C
M
Y
K