Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2017, Blaðsíða 10

Helgarblað 3. nóvember 2017fréttir10
Þ
egar foreldrar með forræði
flytja til útlanda er ekki
sjálfgefið að Trygginga­
stofnun greiði áfram út
meðlag til barna þeirra. Aðal­
heiður Rut Davíðsdóttir flutti til
Bandaríkjanna í janúar og við það
féllu niður greiðslur til þriggja
sona hennar. Hún þarf nú að berj­
ast fyrir því að þeir fái sjálfsagða
framfærslu frá tveimur barns­
feðrum drengjanna sem eru báðir
óviljugir að greiða.
Þrír drengir með sérþarfir
Aðalheiður var 18 ára gömul
þegar hún eignaðist frumburðinn,
Klemenz Frey, árið 2002. Sam­
band hennar við barnsföðurinn
var stutt en hún bjó þá á heim­
ili foreldra sinna í Keflavík. Síð­
ar hóf hún sambúð með manni
og eignaðist tvo syni til viðbótar,
þá Nikanor Esra árið 2007 og Ísr­
ael Davíð árið 2009. Þau slitu sam­
vistir snemma árs 2010 og Aðal­
heiður sá þá alfarið um uppeldi
drengjanna þriggja. „Það var mjög
erfitt að vera einstæð með þrjú lítil
börn en ég er heppin með foreldra
mína sem hafa ávallt stutt mig.“
Barnsfeðurnir tveir greiddu
meðlag eins og lög gera ráð fyrir
en hafa að öðru leyti ekki tekið
þátt í neinu fjárhagslegu uppi­
haldi drengjanna sem er töluvert.
Klemenz var greindur með ein­
hverfu og Nikanor með ADHD. Þá
er Ísrael Davíð í greiningarferli þar
sem grunur leikur á að hann sé á
einhverfurófi. Þeir þurfa því mikla
aðstoð við nám, félagslíf og heil­
brigði. Sjálf er Aðalheiður óvinnu­
fær eftir bílslys sem hún lenti í
þegar hún var ólétt að Nikanor.
Hún hefur verið mjög slæm í baki
allar götur síðan og meðal annars
þjáðst af brjósklosi og þrálátum
sýkingum.
Í byrjun árs 2015 heimsótti
Aðal heiður bróður sinn og mág­
konu í borginni Seattle á vestur­
strönd Bandaríkjanna. Þar hitti
hún verðandi eiginmann sinn,
Christian Ford, sem starfar sem
skylmingaþjálfari og á fyrir einn
son. Til að byrja með ferðuðust
þau á milli Íslands og Bandaríkj­
anna en ákváðu svo að Aðalheiður
og drengirnir myndu flytja út í árs­
byrjun 2017. En hvernig gekk að
blanda saman svo stórri fjölskyldu
frá tveimur ólíkum löndum? „Það
var skrítið í upphafi en gengur vel.
Okkur finnst gaman að læra nýja
siði. Við erum að fara að halda
upp á þakkargjörð en jólin verða
íslensk að sjálfsögðu.“ Hún seg­
ir það hafa verið nokkur viðbrigði
fyrir syni sína að flytja út. „Þeir eru
ekki jafn frjálsir og heima og þeir
sakna vina sinna. En þeir eru með
enskuna alveg á hreinu.“ Aðal­
heiður segir Christian hafa geng­
ið sonum sínum í föðurstað og að
þeir spyrji sjaldan um líffræðilega
feður sína. „Þeir eru orðnir vanir
því að heyra ekki frá þeim, sem er
mjög sorglegt.“
Vangoldið meðlag upp á milljón
Þegar Aðalheiður og synir hennar
fluttu út féllu meðlagsgreiðslurnar
frá Tryggingastofnun niður þar
sem Ísland er ekki með tvíhliða
samning við Bandaríkin. Aðal­
heiður segir: „Child Support
Service er með samninga við
mörg lönd en ekki Ísland þannig
að þeir geta ekki innheimt með­
lagið. Það virðist sem barnsfeður
mínir séu stikkfrí sem er svo ótrú­
lega ósanngjarnt gagnvart sonum
mínum sem eiga rétt á þessu.“
Fyrir utan almennt uppihald þarf
Aðalheiður að kosta sérþarfir
drengjanna, eins og lyf, námskeið
og sérfræðiaðstoð. Meðlagið með
drengjunum þremur ætti að vera
95.000 krónur á mánuði, sem ger­
ir um eina milljón síðan þeir fluttu
út.
Aðalheiður segir það mjög lé­
legt að það séu ekki samningar
milli landanna í þessum efnum og
veltir því fyrir sér hvort ríkin upp­
fylli Barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna. Bandaríkjamenn hafa
skrifað undir sáttmálann en eiga
ennþá eftir að staðfesta hann.
Hún segir: „Það búa margir Ís­
lendingar í Bandaríkjunum og ég
er örugglega ekki sú eina í þessari
stöðu.“
Það er rétt hjá Aðalheiði því
fleiri Íslendingar eru í sömu stöðu.
Kristín Kristinsdóttir er tveggja
barna móðir sem býr í Texas­ríki.
Hún segir: „Ég á tvö börn, sextán
ára dóttur og sex ára son. Dóttir
mín á íslenskan föður.“ Kristín
bjó í Bandaríkjunum í sjö ár en
flutti aftur til Íslands til að klára
nám og hún er nýflutt út aftur. Á
þeim tíma sem hún hefur búið í
Bandaríkjunum hefur hún ekki
getað fengið meðlagsgreiðslur frá
Tryggingastofnun. „Dóttir mín fór
á undan til Íslands og barnsfaðir
minn samþykkti þá að móðir mín
gæti fengið meðlagið borgað.“
Verða að höfða mál
Agla K. Smith, lögfræðingur
Tryggingastofnunar, segir að
stofnuninni sé einungis heimilt
samkvæmt lögum að hafa milli­
göngu um meðlagsgreiðslur til
þeirra sem eru búsettir hér á
landi. „Það breytir ekki fram­
færsluskyldu þess foreldris sem
barn býr ekki hjá, hún helst þrátt
fyrir flutning barns og hins foreldr­
isins úr landi. Ef meðlags ákvörðun
liggur fyrir ber foreldrinu sem
barn býr ekki hjá að halda áfram
að borga meðlag þó að barnið og
hitt foreldrið hafi flutt úr landi.“ En
hún segir jafnframt að þá þurfi að
nýta sér aðrar innheimtuaðferð­
ir. Málið sé til dæmis auðveldara
á hinum Norður löndunum þar
sem boðið sé upp á fyrirfram­
greitt meðlag líkt og hér. Þar geta
íslenskir foreldrar leitað með sín­
ar meðlags ákvarðanir. „Ég held að
í Bandaríkjunum sé ekki hægt að
fá meðlagið fyrirfram greitt og því
þurfa þeir sem eru með meðlags­
ákvörðun að standa sjálfir í inn­
heimtu með þeim kostnaði sem
því getur fylgt.“
Salvör Nordal, umboðsmað­
ur barna, segir að fyrirspurnir um
þessi mál hafi ratað inn á borð
þeirra á undanförnum árum. En
hendur embættisins eru bundnar
þegar um er að ræða einstaklinga
búsetta erlendis. „Við myndum
auðvitað fagna því ef gerðir væru
samningar við fleiri ríki. Skyldur
embættisins eru fyrst og fremst
við þau börn sem eru hér á landi,
óháð því hvert ríkisfang þeirra er.“
Að sögn Margrétar Erlends­
dóttur, upplýsingafulltrúa vel­
ferðarráðuneytisins, eru einungis
samningar við hin Norðurlöndin.
Íslenska ríkið hefur gert gagn­
kvæma milliríkjasamninga um
almannatryggingar við til dæmis
öll EES­ríkin, Sviss og Kanada.
„Engir ofangreindra samninga
taka til milligöngu um barnsmeð­
lög enda teljast þau ekki til bóta­
greiðslna úr almannatryggingum
íslenska ríkisins.“
Innheimtustofnun sveitarfé­
laga annast innheimtu fyrir þá
sem búsettir eru hér á landi, jafn­
vel þótt meðlagsgreiðandi sé bú­
settur erlendis. Íslenskir meðlags­
þiggjendur erlendis verða hins
vegar að höfða mál um vangoldið
meðlag ef meðlagsgreiðandi sem
er búsettur hér á landi neitar að
greiða. Aðalheiður og Kristín hafa
ekki ákveðið hvort þær höfði slíka
málsókn gegn barnsfeðrum sín­
um, enda getur slík málshöfð­
un verið bæði kostnaðarsöm og
tímafrek. Jafnvel þó að öruggt sé
að þær myndu vinna slíkt mál er
óvíst hvort tækist að innheimta
greiðslurnar fyrir börnin. n
„Þeir eru orðnir
vanir því að heyra
ekki frá þeim, sem er
mjög sorglegt.
Aðalheiður og strákarnir „Þeir eru ekki
jafn frjálsir og heima og þeir sakna vina
sinna“
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Barnsfeður Aðalheiðar
neita að greiða meðlag
n Óvinnufær eftir bílslys n Aðeins samningar milli Norðurlanda