Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2017, Blaðsíða 38

38 menning Helgarblað 3. nóvember 2017
Vinsælast
á Spotify
Mest spilun 2. nóvember
Metsölulisti
Eymundsson
Vikuna 22.–28. október
1 Saga Ástu - Jón Kalman Stefánsson
2 Mistur - Ragnar Jónasson
3 Jólaprjón - Guðrún S. Magnúsdóttir
4 Gagn og gaman - Helgi
Elíasson og Ísak Jónsson
5 Með lífið að veði - Yeonmi Park
6 Ekki vera sár - Kristín Steinsdóttir
7 Amma best - Gunnar Helgason
8 Aftur og aftur - Halldór Armand
9 Litla bókabúðin í hálöndunum
- Jenny Colgan
10 Helgi: Minningar Helga Tómasson -
Þorvaldur Kristinsson
Vinsælast í bíó
Helgina 27.–29. október
1 Thor: Ragnarok
2 Nut Job 2 / Hneturánið 2
3 Undir trénu
4 Geostorm
5 The Foreigner
6 My little Pony, the movie
7 Rökkur
8 Blade Runner 2049
9 Happy Death Day
10 The Lego Ninjago Movie
1 Já ég veit - Birnir og Herra Hnetusmjör
2 Rockstar - Post Malone og 21 Savage
3 B.O.B.A - JóiPé og Króli
4 Havana - Camila Cabello og Young Thug
5 Oh Shit - JóiPé og Króli
6 Ég vil það - Chase og JóiPé
7 Sagan af okkur - JóiPé, Króli,
Helgi A og Helgi B
8 Too good at goodbyes - Sam Smith
9 New rules - Dua Lipa
10 Perfect - Ed Sheeran
Þ
egar Íslendingar vöknuðu
10. maí 1940 við þær fréttir
að landið hafi verið her­
numið, voru líklega fyrstu
viðbrögð flestra að spyrja: „Eru
það Bandamenn eða nasistar?“
Í þeirri sögu sem við höfum lifað
og þekkjum voru það Bretar sem
stigu á land og hafði sú staðreynd
ómæld áhrif á íslenskt þjóðfélag
næstu ár og allar götur síðan. En
hvað ef það hefðu verið nasistar?
Þetta er spurningin sem Valur
Gunnarsson veltir fyrir sér í þriðju
skáldsögu sinni Örninn og Fálk­
inn. „Í huga samtímamanna var
þetta raunveruleg hætta,“ útskýrir
Valur fyrir blaðamanni. Í bókinni
rekur hann atburðarás þýsks her­
náms, áhrif þess á framgang stríðs,
borgarþróun og samfélagið, sam­
starf og andspyrnu heimamanna.
Bókin er sett upp eins og endur­
minningabók Sigurðar Emils Jón­
assonar, ungs Reykvíkings og
sveimhuga sem verður óvart vitni
að mörgum helstu atburðum
hernámsins, er að rúlla heim af
fylleríi morguninn sem hermenn
ganga á land, fær talsverða inn­
sýn í atburðarásina í krafti starfs
síns sem „símadama“ hjá Lands­
símanum og flækist óvart inn ís­
lensku andspyrnuhreyfinguna þar
sem hann endar í ævintýralegri
háskaför sem hefur afdrifaríkar af­
leiðingar fyrir styrjöldina.
Óslökkvandi áhugi á stríðinu
Valur, sem hefur numið sagnfræði
og starfað sem ritstjóri og blaða­
maður samhliða rithöfundarferl­
inum, segist hafa haft óslökkvandi
áhuga á seinni heimsstyrjöldinni
frá barnæsku. Hann ólst upp á ní­
unda áratugnum þegar strákar léku
ennþá styrjaldarþjóðirnar í byssu­
og tindátaleikjum og lásu hinar
vinsælu frönsku teiknimyndabæk­
ur frá útgáfunni Fjölva um ýmsar
orrustur heimsstyrjaldarinnar.
„Hugmyndin hefur verið
mjög lengi að gerjast. Þegar
þessar Fjölvabækur voru gefn­
ar út á íslensku skrifaði Þorsteinn
Thorarensen yfirleitt inngang um
Ísland í tengslum við þá atburði
sem bókin fjallaði um. Í einni bók­
anna nefnir hann Íkarusáætlun­
ina sem Hitler lét gera í júlí 1940
um að ráðast á Ísland. Ég er líklega
búinn að vera að pæla ómeðvitað í
þessari bók frá því að ég las þetta.
Eftir að hafa svo lesið allt of mikið
um seinni heimsstyrjöldina í gegn­
um tíðina hefur maður svo ítrekað
velt þessu fyrir sér; hvað hefði get­
að farið öðruvísi?“ segir Valur.
„Þegar ég var staddur í Noregi
9. apríl 2015, þegar þeir voru að
minnast 70 ára frá innrás Þjóð­
verja í Noreg, fannst mér vera
kominn tími til að ráðast í þetta. Ég
hafði alltaf verið að bíða eftir bók
eins og þessari, en endaði á því að
þurfa að skrifa hana sjálfur.“
Bókin er innblásin af hvað­ef­
sögum sem fjalla um það sem hefði
getað gerst ef hinir ýmsu atburð­
ir í mannkynssögunni hefðu þró­
ast öðruvísi. Það er ekki síst seinni
heimsstyrjöldin sem hefur orðið
mönnum innblástur við slíkar pæl­
ingar og eru skáldsögur byggðar á
þeim komnar langleiðina með að
verða að sérstakri bókmenntagrein:
Man in the high castle, Fatherland,
Making history og The plot against
America eru bara örfá dæmi.
Raunhæfur möguleiki?
Það er auðvitað ógerningur að
svara því hvort eitthvað sem ekki
varð að veruleika hafi geta orðið, en
í bókinni sérðu að minnsta kosti fyr-
ir þér atburðarás þar sem nasistar
hefðu getað hertekið Ísland – var
þetta sem sagt raunhæfur möguleiki
á einhverjum tímapunkti?
„Það var að minnsta kosti
möguleiki í huga Hitlers enda lét
hann gera þessa frægu Íkarus­
áætlun í júlí 1940, eftir að Bretar
höfðu hernumið Ísland. Að lokum
var ákveðið að framkvæma hana
ekki því það var álitið að það yrði
of harkalegt og Þjóðverjar hefðu
líklega tapað landinu fljótt aftur,
það væri of erfitt að halda því frá
breska flotanum. En í þessari
skáldsögu langaði mig hins vegar
frekar að fást við fyrirbærið her­
nám frekar en bara stríðssögu og
vildi þess vegna láta Þjóðverjana
koma á undan Bretum. Í huga
samtímamanna var þetta raun­
hæfur möguleiki og ein megin­
réttlætingin fyrir komu Breta.
Þessi ótti sýnir sig til dæmis í því
að þegar þýskir gyðingar sem voru
á landinu fréttu að herinn væri
kominn fóru þeir margir hverjir að
fela sig í kjöllurum,“ segir Valur.
„En til að þessi atburðarás væri
virkilega raunhæf hefði þó eitt­
hvað annað þurft að fara öðruvísi
fyrr í stríðinu. Það sem ég geri er
að láta Norðmenn gefast upp eft­
Valur Gunnarsson
veltir fyrir sér hvernig
Íslendingar hefðu
brugðist við hernámi
nasista í skáldsögunni
Örninn og Fálkinn
Í Reykjavík Hitlers
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
Valur Gunnarsson
Rithöfundurinn hefur sent
frá sér sína fyrstu hvað-ef-
sögulegu skáldsögu og segist
strax vera farinn að leggja
drögin að þeirri næstu.
Mynd SiGtRyGGuR ARi