Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2017, Blaðsíða 20

20 umræða Helgarblað 3. nóvember 2017
Þ
að verður að teljast við hæfi
að á þessum vettvangi sé
fjallað um ævisögu fyrrver-
andi framkvæmdastjóra
Vísis, stofnanda Dagblaðsins og
DV, en hér um ræðir „Allt kann sá
er bíða kann“ – Æsku- og athafna-
sögu Sveins R. Eyjólfssonar blaða-
útgefanda, en hana skrifaði Silja
Aðalsteinsdóttir. Þetta er þykk
og mikil bók, hátt í fjögur hund-
ruð síður um stórmerkilega ævi
og feril, og mjög áhugaverð fyrir
alla þá sem eru forvitnir um okkar
samtímasögu.
Æska Sveins var sumpart
tragísk, faðir hans lést þegar
Sveinn var á barnsaldri en ekkjan
móðir hans barðist löngum við
berkla svo að kjörin voru kröpp.
Og það birtist manni strax dálítið
merkileg mannlýsing af dreng
sem þegar í æsku tekur því sem
að höndum ber, og er vís með að
klára sig og bjarga sér upp á eigin
spýtur. Eldri bróðir hans átti við
veikindi að stríða í æsku og er þar
með talinn þurfa að njóta sér-
stakrar verndar, svo að faðirinn á
dánarbeði fól þeim yngri, barni á
sjöunda ári, að verða móðurinni
ekki byrði. Að sama skapi vakti
móðirin alla tíð yfir eldri bróðurn-
um, en taldi að Sveinn gæti bjarg-
að sér upp á eigin spýtur. Myndin
af úrræðagóðum og kjarkmikl-
um dreng helst svo í gegnum alla
bókina; hann teflir oft í tvísýnu en
hefur lengst af jafnan sigur, gæt-
ir að sínum nánustu; fjölskyldu,
vinum og vinnufélögum, bíður á
endanum ósigra í viðskiptum en
kemst þó standandi niður, finnst
í lagi að tapa tveimur milljörðum
úr því hann átti tvo milljarða til
að tapa, borgar öllum sem hann
skuldar og kveinkar sér ekki.
Frá Skeljungi í blaðahark
Sigurganga Sveins á viðskipta-
sviðinu verður mest þegar hann
fer út í blaðaútgáfu sem fram-
kvæmdastjóri útgáfufélags Vísis.
Það var óvænt því að þá var hann
ungur maður á uppleið hjá einu
stöndugasta og virðulegasta
fyrir tæki landsins, olíufélaginu
Skeljungi sem var nátengt vold-
ugustu aðilum í viðskiptalífi jafnt
sem pólitík hér á landi. Stór-
skemmtileg er myndin sem við
fáum af föstudagsfylliríum og
veitingastaðaheimsóknum æðstu
ráðamanna fyrirtækisins, og sem
sumir næstráðenda verða að
taka þátt í þrátt fyrir að vilja held-
ur vera heima að borða hjá fjöl-
skyldunni og lesa fyrir börnin fyr-
ir svefninn. Sveinn var þarna með
trygga afkomu í olíubransanum,
en söðlaði semsé um og fór með
æskuvini sínum og vinnufélaga
úr brúarvinnu, Jónasi Kristjáns-
syni ritstjóra, út í þann slag að
koma Vísi á réttan kjöl, en þar var
allt vaðandi í skuldum og óreiðu.
Kaflinn sem svo fer í hönd, með
öllu plottinu í kringum Blaða-
prent, Dagblaðið og DV er svo
eitthvað sem gæti verið hryggjar-
stykkið í góðum róman.
Í stuttu máli tekur fyrst við
varnarbarátta á Vísi þar sem
Sveinn sinnir rekstrinum en
hefur sig ekki í frammi eða
í sviðsljósinu, og er á ein-
um stað fyrir vikið kallað-
ur Skugga-Sveinn, en læt-
ur Jónasi eftir ritstjórnina.
Það þarf að losa blaðið úr
gaddfreðnum klóm gamla
tímans, eins og að þurfa að taka
við leiðurum utan úr bæ og borga
forystumönnum Sjálfstæðis-
flokksins fyrir þá. Það samrýmist
að sjálfsögðu ekki hugmyndum
félaganna um frjálsan og óháð-
an fréttamiðil, en það hvernig
þeir losa sig úr slíku fyllir ýmsa
úr gamla valdakerfinu tortryggni
og jafnvel óvild. Er þó Sveinn,
þessi Verslunarskólagengni al-
þýðustrákur, fjarri því að vera
fjandmaður Sjálfstæðis flokksins,
heldur greinilega á hans bandi
vegna hugmynda um frjálst at-
vinnu- og viðskiptalíf. En þótt
þannig frjálsræðisstefna, eða
jafnvel frjálshyggja (þótt búið sé
illa að jaska út því hugtaki), sé yf-
irlýst grunnelement í hugmynda-
kerfi hægrimanna, hefur hún
mjög gjarnan vikið fyrir hags-
munum valdaafla þegar til á að
taka hér á landi. Leiðarar Jónasar,
t.d. um landbúnað sem stórspilli
náttúrunni en gagnist hvorki
bændum né neytendum, fara
þversum ofan í þá sem eiga við-
skiptahagsmuni í því dæmi,
og það kyndir enn frekar undir
fjandskap í garð Vísis.
Blaðaprent – greiðasemi og svik
Og svo kemur Blaðaprentsmál-
ið. Á þessum tíma voru gefin út
fleiri dagblöð hér á landi en nú
er gert, eða Tíminn, Þjóðviljinn
og Alþýðublaðið, auk Vísis og
Moggans. Öll voru þau að burð-
ast með eigin gamlar og úrelt-
ar prentsmiðjur, án þess að hafa
ráð á því hvert um sig að bæta þar
um. Þá fær Sveinn hugmyndina
um að stofna eina nýtísku prent-
smiðju fyrir þau öll, að undan-
skildu Morgunblaðinu sem var
þeirra stöndugast. Þetta var ekki
einfalt; mikil tortryggni var inn-
byrðis á milli flokkanna sem gáfu
blöðin út, og svo allra hinna í garð
íhaldsblaðsins Vísis, og þurfti
ýmsar fortölur og jafnvel hrossa-
kaup til að fá forystumenn blað-
anna og flokkanna, til að þiggja
þennan bjarghring sem til
þeirra var kastað. En það
tekst og úr verður frábær
framför fyrir öll blöðin og
þeirra útgáfufélög.
Og er nú kyrrt um hríð.
Næst gerist það að vegna
utanaðkomandi þrýstings
og óánægju voldugra
afla með sjónarmið hans
ákveða útgefendur Vís-
is að reka ritstjórann, Jónas
Kristjánsson, án sam-
ráðs um það við fram-
kvæmdastjórann Svein. Sem
aftur stendur upp úr stöðu
þar sem hann var búinn að
koma sér þægilega fyrir, og
hann gengur út á eftir Jónasi
með yfirlýsingu um að þeir muni
setja nýtt blað á laggirnar. Sem
þeir svo gera; Dagblaðið verð-
ur brátt mjög vinsælt. Dagblað-
ið var prentað í Blaðaprenti, en
svo kemur rýtingsstungan: Blaða-
prent neitar að halda áfram við-
skiptum við Dagblaðið, að sjálf-
sögðu vegna þrýstings frá Vísi
sem svíður undan samkeppn-
inni. En til þess þurfti auðvitað
liðstyrk frá sömu pólitísku öflum
sem Sveinn og co. höfðu skorið
niður úr snörum með sinn fjöl-
miðlarekstur með því að koma
Blaðaprenti á laggirnar.
En þótt fyrirvarinn væri stuttur
tókst þeim Dagblaðsmönnum
samt að bjarga sér um prentun,
og samkeppnin við Vísi hélt
áfram. Dagblaðið var nú prentað í
prentsmiðju Árvakurs, í andstöðu
þeirra pólitísku afla sem stóðu á
bak við Moggann en með stuðn-
ingi þeirra eigenda Árvakurs sem,
kannski nokkuð óvænt, tóku til-
lit til viðskiptalegra sjónarmiða
er þeim bauðst nýr borgandi við-
skiptavinur fyrir prentvélar sem
ella hefðu staðið verklausar þann
hluta dagsins. Samkeppninni á
síðdegisblaðamarkaðnum lyktaði
svo þannig að Dagblaðið og Vísir
sameinuðust, og nýja blaðið, DV,
var áfram prentað í prentsmiðju
Árvakurs. Og þar með var Vís-
ir farinn úr Blaðaprenti og þetta
kallaði uppdráttarsýki og dauða
yfir það fyrirtæki.
Heimsókn til Sveins
Höfundur þessa pistils fékk að
heimsækja Svein fyrir rúmum tólf
árum, eða þegar ég var að setja
saman bók um baráttusögu Jóns
Ólafssonar í viðskiptalífinu, og
það varð mjög eftirminnilegur
fundur. Ég þekkti ekki Svein,
nema bara sem nafn, enda hef-
ur hann alltaf forðast sviðsljós
og margmenni, en þarna hitti ég
flottan náunga með blik í auga og
sjálfs örugga framkomu þótt hann
hafi þá verið að kljást við gjaldþrot
sinna fyrirtækja í nokkur ár. Hann
segir frá því í bókinni sem ég skrif-
aði – Jónsbók - að þegar Vísis-
menn á árunum 1994–1995 vildu
selja sig út úr Frjálsri fjölmiðlun,
sem meðal annars gaf út DV, hafi
verið samkomulag milli eigenda-
hópanna um að þegar hinn seldi
fengju þeir sem eftir voru að vera
með í ráðum um hverjir kæmu
inn í staðinn. Og svo segir Sveinn:
„Mér var ekki sama hvaða partner
ég fengi, og ég vildi allavega ekki
fá Kolkrabbann!“ Og að í þeirri
stöðu hafi honum dottið í hug að
hringja í Jón Ólafsson, sem þá var
að reka annað fjölmiðlafyrirtæki,
Íslenska útvarpsfélagið. Þegar
Sveinn var spurður hvort hann
Saga af manni sem trúði á frjálst atvinnulíf
Um nýja ævisögu Sveins R. Eyjólfssonar eftir Silju Aðalsteinsdóttur
Þér að segja
Einar Kárason
rithöfundur skrifar
„Þetta er þykk
og mikil bók,
hátt í fjögur hund-
ruð síður um stór-
merkilega ævi og feril,
og mjög áhugaverð
fyrir alla þá sem eru
forvitnir um okkar
samtímasögu.
8. september 1975 Jónas Kristjánsson ritstjóri og Sveinn R. Eyjólfsson
framkvæmdastjóri skoða fyrsta tölublað Dagblaðsins í prentsmiðjunni.