Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2017, Blaðsíða 40

Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2017, Blaðsíða 40
40 menning Helgarblað 3. nóvember 2017 S aga Ástu er ný skáldsaga Jóns Kalmans Stefánssonar. Þetta er saga Ástu en einnig fjöl­ skyldusaga sem spannar þónokkurn tíma. Í henni má finna stef sem lesendur kannast við úr fyrri bókum höfundar, hugleiðingar um lífið, tímann, dauðann og ástina. Af hverju er þér tíminn svo hug- leikinn og það hvernig við nýtum hann? „Um daginn keypti ég bók um stjörnufræði, Reality is not what it seems – sú staðhæfing kemur skáldum varla á óvart … nema, einn af köflunum þar fjallar um tímann, og ber heitið: Tíminn er ekki til. Sé það rétt er ég að skrifa um það sem er ekki til. En stundum líður manni eins og tíminn sé sendisveinn dauðans. Enda eru það gömul og óbifan leg sannindi að hver sek­ únda færir okkur nær dauðanum. Og við getum lítið gert við því. En frá því ég man eftir mér hefur mér fundist að okkur beri skylda til að nýta þann tíma sem við höfum. Ég hef ekki enn séð sönnun fyrir því að við fáum annað tækifæri, auk þess skiptir það ekki máli því ef það er annað tækifæri þá vitum við ekki hvernig það verður. Við erum stödd hér og nú, og það er dapurlegt, nánast glæpsamlegt, að reyna ekki að lifa til fulls. Sam­ kvæmt Guðdómlegum gleðileik Dantes frá 13. öld, þá er þeim sem aldrei þora að lifa, taka aldrei áhættu en bara líða áfram, bæði hafnað af himnaríki og helvíti og hljóta því hin verstu örlög.“ Tilfinning fyrir rétta tóninum Jón Kalman var fimm ára gamall þegar móðir hans lést 29 ára göm­ ul úr krabbameini. Hann er spurð­ ur hvort sá missir hafi ekki átt mikinn þátt í að móta hann og hugmyndir hans. „Öll erfið og afgerandi reynsla hefur mikil áhrif. Ég væri sjálfsagt ekki sá sem ég er ef móðir mín hefði ekki dáið. Það hefur alltaf búið í mér að mér finnst ég hafa verið beittur órétti, og heimur­ inn allur, með því að taka þá konu svo snemma burt. Ég hef í og með alltaf verið að reyna að leiðrétta þann órétt.“ Ástin er þér hugleikin og þú ert alls óhræddur við að sýna við- kvæmni í verkum þínum. Óttastu aldrei að verða væminn? „Það er alveg sama hvað ég skrifa, hvort sem það er við­ kvæmni, erótík, ást, grimmd eða ádeila, þá snýst það allt um fínstill­ ingu. Maður verður að hafa tilfinn­ ingu fyrir rétta tóninum. Ef maður nær ekki að fínstilla misheppnast hlutir. Það er átakanlega erfitt að lesa erótík sem á ekki heima í bók. Sama á við um viðkvæmni, það er ófyrirgefanlegt ef hún verður að væmni. Stundum er ég spurður af hverju ég sé alltaf að takast á við þessar stóru spurningar: Lífið, dauðann og allan þann pakka. Ég man að ég varð afar undrandi þegar ég var fyrst spurður út í það. Ég hafði einfaldlega aldrei velt því fyrir mér. Fannst það bara svo sjálf­ sagt. Og finnst það enn. Kannski sé ég ekki heiminn eins og maður á að sjá hann. Ástin og dauðinn, jú, það er eitthvað sem breytir öllu, en um leið órjúfanlegur hluti tilver­ unnar. Alls staðar í kringum okkur og því í sjálfu sér hversdagslegt. Fyrir mér er jafn sjálfsagt að skrifa um ástina, dauðann og að lýsa því hvernig kaffi kólnar.“ Fóstra Ástu, aðalpersónu bók- arinnar, er afar minnisstæð og full- trúi góðvildar og heiðarleika. Er einhver fyrirmynd að henni? „Móðursystir mín var alin upp af eldri konu sem tók hana að sér. Þegar hún talaði um hana skynjaði maður góðsemdina sem finnst í lífinu og manneskjum. Þegar mað­ ur kynnist eða hnýtur um þannig góðsemd þá verður bókstaflega auðveldara að trúa á mannkynið. Þrátt fyrir allt. En slíkar manneskj­ ur eru oft nánast ósýnilegar í sam­ félaginu vegna þess að þær berast ekki á. Hógværar manneskjur. En góðsemd þeirra og gæska er samt svo mikil að hún getur sveigt lög­ mál tímans. Ætli ég hafi ekki viljað lýsa þannig manneskju.“ Hagsmunirnir uppnefna hugsjónirnar Þú vísar mikið í skáldskap í bók- inni og segir að bókabúðirnar hér á landi séu orðnar eins og lunda- búðir. „Íslenskt þjóðfélag er sumpart barbarískt. Og ber þess svo oft átakanlega skýr merki að vera fyrr­ verandi nýlenda. Ég held að við höfum einfaldlega aldrei áttað okkur almennilega á því hvernig samfélag við viljum hafa. Við stungum Dani í bakið meðan þeir voru undir hæl nasista, stofnuðum lýðveldi og héld­ um partí meðan heimurinn brann. Það er ekki fal­ lega farið af stað. Og síðan þá hef­ ur samfélagið meira eða minna verið knúið áfram af hagsmunum. Stundum græðgi. Sjálfstæðisflokk­ urinn og Fram­ sóknarflokkurinn hafa lengst af stjórnað landinu, þeir hafa mótað samfélag okkar, og saga þeirra beggja virðist því miður fyrst og síðast drifin áfram af hagsmunum og hagsmunapoti. Það hefur alltaf vantað hugsjónir í íslenskt samfélag. Hagsmunirn­ ir uppnefna hugsjónirnar sem ábyrgðarlaust tilfinningahjal, og keyra þær síðan niður. En já, barbarisminn sést líka í því hvernig við seljum bækur. Við segjumst vera bókaþjóð og erum það sumpart. Við eigum engar glæstar byggingar eins og aðrar þjóðir. En Íslendingasögurnar eru okkar dómkirkjur. Bókmenntirnar. Og bókamarkaðurinn hér er að mörgu leyti dásamlegur. Næstum kraftaverk. Lygilega öflugur mið­ að við smæð og talsvert af góðum bókum sem kemur út. Við virðu­ mst hins vegar á stundum hafa takmarkaðan skilning á menn­ ingunni sem getur fylgt bókum. Bækur eru félagsskapur og þeir sem hafa áhuga á bókum vilja tala um þær við annað fólk. Bókabúð­ ir í Frakklandi eru til dæmis allt í senn, félagsmiðstöðvar, vettvang­ ur fyrir umræður, staður til að finna ró. En við kjósum að setja bækurnar inn í Bónus og Krónuna og seljum þær þar með mjólkinni. Síðan breytum við bókabúðum í lundabúðir. Í bókabúðum Reykja­ víkur þarf maður iðulega að fara í gegnum túristaglingur til að kom­ ast að bókunum. Það er ekkert að því að selja lunda, tröll og álfa, en það er óþarfi fyrir okkur að liggja svo flöt fyrir túristum að við setj­ um bækurnar í bakherbergið.“ Á einum stað í bókinni spyrð þú hvort skáldskapurinn eigi að fá okkur til að lifa betur. Þú trúir því að hann eigi að gera það? „Kannski er ég bara svona von­ laus eða áttavilltur en ég hef alltaf trúað því. Stundum er vissulega erfitt að trúa því, stundum mjög erfitt. En ef við hættum að trúa því þá sigrar fáfræðin, grimmdin og fordómarnir. Skáldskapurinn er í eðli sínu andóf gegn öllu slíku. Lestur á skáldskap getur víkkað hugsun okkar. Og ef hugsunin víkkar þá öðlast einstaklingurinn fjölbreyttari sýn. Fær víðara sjón­ arhorn á heiminn. Það er einmitt það sem við þurfum svo átakan­ lega núna þegar við sjáum að vofur popúlisma og fasisma fara um heiminn, og skjóta upp kollin­ um hér á Íslandi.“ n „Það hefur alltaf búið í mér að mér finnst ég hafa verið beittur órétti, og heimur- inn allur, með því að taka þá konu svo snemma burt. Ég hef í og með alltaf verið að reyna að leiðrétta þann órétt. n Saga Ástu er nýjasta skáldsaga Jóns Kalmans Stefánssonar n Höfundurinn segir lestur á skáldskap geta víkkað hugsun okkar Jón Kalman „Ástin og dauðinn, jú, það er eitthvað sem breytir öllu, en um leið órjúfanlegur hluti tilverunnar.“ Mynd dV eHf / SigTryggur Ari Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@dv.is
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.