Morgunblaðið - 14.02.2017, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 2017
Tesopi í dagsins önn Það er notalegt að gefa sér tíma í dagsins önn til að setjast niður, fá sér tebolla og ræða málin í botn, eins og þessar tvær gerðu á kaffihúsi í miðborg Reykjavíkur í gær.
Árni Sæberg
Þegar ég, sem barn, hafði
orð á því við elskulega móður
mína að ég vildi vera með í
fyrstu rútuferðinni til tunglsins
sagði hún: „Bragi minn, Guð
mun aldrei leyfa það.“ Og þeg-
ar frétt barst af því að nunna
hefði lýst því yfir að Jesús
Kristur væri ekki eingetinn fór
hrollur um kaþólsku kirkjuna.
Og loks, fyrir örfáum dögum
lýsti nýskipaður dómsmála-
ráðherra okkar því yfir að svo-
nefndur kynbundinn launa-
mismunur væri ekki á Íslandi
heldur sæktu konur frekar en
karlar í láglaunastörf. Það þarf
sterk bein fyrir stjórnmála-
mann að halda slíku fram
þvert á ríkjandi viðhorf og fjöl-
miðla. Ég rifja þetta upp til að
benda á þá staðreynd að þrátt
fyrir öra þróun tækni og vís-
inda er okkar litla samfélag
ótrúlega íhaldssamt.
Sjómannaverkfallið hefur staðið í marga mánuði og er
talið að fjárhagslegt tap vegna verkfallsins muni nema
allt að 1.000 milljónum króna á dag. Það munar um
minna. Ráðherra sjávarútvegsmála segir að þetta sé
grafalvarlegt en ríkisstjórnin muni ekkert gera, það sé
mál viðsemjenda. Lög um verkföll voru á sínum tíma
samin af stjórnvöldum og samþykkt á Alþingi. Sam-
kvæmt þeim var gengið út frá því að atvinnurekendur
væru skyldaðir til að semja við launþega. Reynslan hefur
sýnt að sú kenning gengur ekki upp. Verkföll í núverandi
mynd eru tímaskekkja, sem deiluaðilar bera í raun enga
ábyrgð á. Það eru alþingismenn og stjórnvöld sem bera
ábyrgðina.
Eftir Braga
Jósepsson
»Það eru al-
þingismenn
og ríkisstjórnin
sem bera ábyrgð
á þeim skaða
sem hlotist hefur
af sjómanna-
verkfallinu.
Bragi Jósepsson
Höfundur er prófessor emeritus, rithöfundur og ritstjóri.
Verkföll
– tímaskekkja
Vatn er undirstaða alls
lífs; ekkert líf án þess,
a.m.k. í þeim lífsformum
sem nú eru kunn. Á Íslandi
er gnægð vatns og er það
talið ein af auðlindum
þjóðarinnar. Í bænda-
samfélagi í þúsöld var
hvert býli með sitt eigið
vatnsból; þéttbýlismyndun
síðari hluta 19. aldar leiddi
til breyttra viðhorfa við
vatnsöflun og dreifingu
sem hafði í för með sér að gerðar voru
vatnsveitur og var það verkefni falið sveit-
arstjórnum. Í Reykjavík var komið á
vatnsveitu árið 1909, Vatnsveitu Reykja-
víkur, sem nú er hluti af Orkuveitu
Reykjavíkur (OR). Hafa OR og forveri
hennar annast vatnsöflun og dreifingu af
stakri prýði frá upphafi og hafa séð höf-
uðborgarbúum og fleiri sveitarfélögum á
svæðinu fyrir gnótt af góðu vatni og er
Reykjavík eina höfuðborgin á Norð-
urlöndum sem býður neytendum upp á
drykkjarvatn án þess að það hafi verið
meðhöndlað eða ,,efnabætt“. Vatnslindir
hafa frá upphafi verið á því svæði er nú
nefnist Heiðmörk; fyrst í Gvend-
arbrunnum en nú á fleiri stöðum innan
Heiðmerkur. Mikilvægt er að vatnslind-
anna sé vel gætt, að þær mengist ekki,
vegna ágangs eða utanaðkomandi áhrifa.
Er þessa vel gætt af OR, en dæmi eru þess
að vatnsból hafi eyðilagst af völdum meng-
unar og má þar nefna vatnsból á Suð-
urnesjum sem menguðust frá Keflavík-
urflugvelli. Meðalnotkun á köldu vatni í
Reykjavík er 504 l/mann/sólarhring. Hver
einstaklingur notar því um 184 m³ á ári.
Meðalnotkun á vatni hér í Reykjavík er
langt umfram not í borgum á Norð-
urlöndum þar sem vatnsnotkun er mæld.
búa í stærri íbúðinni 59.334 kr. meira ár-
lega en þeir í minni íbúðinni. Má ekki með
sömu rökum hafa mismunandi verð á elds-
neyti á bifreiðar eftir því hversu langt bil
er á milli fram- og afturhjóla? Tökum ann-
að dæmi, tvíbýlishús þar sem önnur íbúðin
er 62 m² og hin 168 m². Einn býr í minni
íbúðinni en tveir í þeirri stærri; heim-
taugar eru sameiginlegar og allir með-
alnotendur ( 504 l/mann/sólarhring).
Vatnsgjöld og verð á m³ miðað við með-
alnotkun koma fram í meðfylgjandi sam-
anburðartöflu:
Úr töflunni má lesa að notendur stærri
íbúðar greiða u.þ.b. 10 kr. hærra verð á
rúmmetra fyrir kalda vatnið og u.þ.b. 19
kr. hærra verð fyrir rúmmetra af fráveitu-
vatni.
Um áratugaskeið var það krafa Vatns-
veitu Reykjavíkur að frágangur vatns-
inntaks í hús væri með þeim hætti að
koma mætti fyrir rennslismæli. Var þar
með gert ráð fyrir að vatnsgjald yrði síðar
innheimt eftir mæli. Af þessu hefur ekki
orðið, illu heilli. Núverandi fyrirkomulag
leiðir til sóunar og er andstætt tíðaranda.
Það er ógagnsætt og kemur í veg fyrir að
unnt sé að gera samanburð á verði sam-
bærilegrar þjónustu milli landa og sveitar-
félaga. Ennfremur er engan veginn ljóst
að kostnaðskipting milli notenda sé réttlát
og ekki er vitað hvað einn rúmmetri af
köldu vatni kostar í raun. Sama á við um
fráveitugjöldin. Því ætti það að vera krafa
neytenda að kalt neysluvatn sé selt eftir
mæli og fráveitugjöld reiknuð út frá sama
magni að viðbættu því heita vatni sem
ætla má að skili sér í fráveitukerfi. Mælum
vatnsnotkunina, burt með sóunina.
Þetta er réttlætt hér með því
að segja að vatnið streymi
hvort sem er til sjávar og þurfi
engar áhyggjur af að hafa. En
sóun getur fylgt kostnaður og
svo er hér. Til þess að full-
nægja umframþörf verður að
virkja fleiri brunna og það
kostar sitt. Jafnframt ber að
hafa í huga að verulegur hluti
þess vatns, sem rennur um
krana neytenda fer til baka og
þá í formi spillivatns; öðru
nafni skólp. Skólpinu þarf að
dæla á haf út. Það kostar raf-
orku og því meira skólp, þeim
mun öflugri dælubúnaður og aukinn raf-
orkukostnaður. Upphaf og endir ofnotk-
unar kostar fjármuni að óþörfu og er ekki í
takt við kröfu um sjálfbærni; en það orð er
helst notað án skilnings á tyllidögum. Í
Danmörku er kalt vatn selt eftir mæli og
mun sú mæling einnig gilda fyrir fráveitu,
þ.e. skólpið. Er greitt fyrir hvort tveggja
samkvæmt mælingu á kaldavatnsnotkun.
Hér í Reykjavík háttar þannig til, hvað
íbúðarhúsnæði varðar, að fyrir kalda vatn-
ið greiða neytendur fastagjald, 5.235 kr./
matseiningu í fasteign og til viðbótar fer-
metragjald, 203,15 kr./m²; fyrir fráveitu er
greitt 10.100 kr./matseiningu og til við-
bótar fermetragjald, 390.19 kr./m². Í
kynningarbæklingi sem OR gaf út árið
2011 þegar kynnt var nýtt innheimtufyr-
irkomulag segir: „Það er eðlilegra að
greiðsla fyrir vatn á leið til notenda
(neysluvatn og brunavatn) og frá þeim
(fráveita) sé í samhengi við stærð hús-
eignar en fasteignamat. Stærð húsnæðis
ræður meiru um kostnað við þjónustu en
fasteignamarkaðurinn metur viðkomandi
eign.“ Heyr á endemi! Hér skal tekið
dæmi af tveim íbúðum, önnur er 170 m² en
hin 70 m². Mismunur á stærð er þá 100 m²,
tveir búa í hvorri íbúð og nota jafnmikið
vatn í m³. Eigi að síður greiða þeir sem
Eftir Magnús Sædal
Svavarsson »Mælum vatnsnotkunina,
burt með sóunina.
Magnús Sædal
Svavarsson
Höfundur er byggingartæknifræðingur
og stjórnarmaður í Húseigendafélaginu.
Það kemur með kalda vatninu