Dagblaðið Vísir - DV - 29.12.2017, Síða 76

76 Áramótablað 29. desember 2017
Áhrif reykinga á líkams-þyngd eru óumdeild. Reykingamenn eru að
jafnaði léttari en hinir reyklausu,
offita er sjaldgæfari í þeirra hópi
og, það sem meira er, flestir fitna
þegar þeir hætta að reykja.
Ástæður þessa eru nokkuð
skýrar: Nikótín örvar beinlínis
efnaskiptin þannig að reykinga-
menn þurfa fleiri hitaeiningar úr
fæðunni til að halda holdum en
eðlilegt getur talist. Þar við bætist
að tóbakið dregur gjarnan úr mat-
arlyst, ekki síst þar sem sígarettan
kemur í staðinn fyrir nart á milli
mála. Það er því varla að sökum
að spyrja, þegar sagt er skilið við
tóbakið geta aukapúðarnir gert
óþægilega vart við sig. Að jafnaði
er þyngdaraukningin um 4–5 kg
eftir fyrsta reyklausa árið, sumir
fitna þó lítið sem ekkert en aðrir
meira, jafnvel svo að offita hlýst af
öllu saman.
En er veruleg þyngdaraukning óumflýj-
anleg afleiðing reykbindindis?
Nei, síður en svo. Meira að segja
þarf hér ekki að vera á ferðinni
enn ein kvöðin, enn eitt bindindið
sem leggst á þjakaðar sálir fyrrver-
andi reykingamanna. Þvert á móti
getur holl og góð fæða og dagleg
hreyfing ekki aðeins komið í veg
fyrir þyngdaraukningu heldur
getur bættur og breyttur lífsstíll
beinlínis aukið vellíðan og styrkt
okkur í baráttunni við reykinga-
vanann. Á hinn bóginn má ekki
sjá ofsjónum yfir einu eða tveimur
kílóum, því oft og tíðum eru fyrr-
verandi reykingamenn einungis
að ná sinni eðlilegu þyngd eftir
langvarandi undirþyngd. Í rauninni
er þyngdaraukningin samfara því
að hætta að reykja álíka mikil og
eftir meðgöngu. Flestar konur fitna
svolítið þegar þær ganga með barn
og að jafnaði eru þær um 4 kílóum
þyngri eftir barnsburð en þær voru
fyrir. Óttinn við að fitna kemur þó
sjaldan í veg fyrir að konur vilji
eignast börn enda tekst flestum að
losna við þessi fáu kíló á nokkrum
mánuðum. Svipaða sögu ætti að
vera hægt að segja af þeim sem
hætta að reykja.
Reykingamenn borða óhollari mat
Í könnun sem gerð var á mataræði
Íslendinga undir lok síðustu aldar
kom greinilega í ljós að reykinga-
menn hafa aðrar matarvenjur en
hinir sem ekki reykja. Það sem
einkenndi reykingamenn umfram
aðra var mun feitara og óhollara
fæði með minna af grænmeti
og ávöxtum. Undir eðlilegum
kringumstæðum mætti búast við
að slíkar matarvenjur leiddu til
offitu.
Slík er þó ekki raunin þegar
reykingamenn eiga í hlut – þar til
sá hinn sami hættir að reykja. Þá
verður sígarettan ekki lengur til
að minnka matarlystina og örva
efnaskiptin og matarvenjurnar fara
að segja til sín með aukinni þyngd.
Líkur á offitu eru því jafnvel meiri
meðal fyrrverandi reykingamanna
en meðal þeirra sem aldrei hafa
reykt, svo framarlega sem ekkert er
gert til að breyta öðrum lífsvenjum
jafnhliða reykbindindi. Af þessu
má ef til vill draga þann lærdóm
að unglingar sem byrja að reykja
í því augnamiði að halda þyngd-
inni í skefjum eru að gera mikil
mistök, því þegar þeir síðan hætta
(og hver segir ekki að hann ætli
að hætta þessu fyrr eða síðar), eru
þeir komnir í sérstakan áhættuhóp
fyrir offitu. Það er því full ástæða
til að endurskoða mataræðið þegar
hætt er að reykja. Rauði þráðurinn
í þeirri endurskoðun er lystugur
og hollur matur með miklu af
grænmeti og ávöxtum en minni
fitu og sykri.
Grein þessi birtist í tímaritinu
Heilbrigðismál. Birt með góðfúslegu
leyfi Krabbameinsfélagsins. Fleiri
greinar af þessu tagi er að finna á
www.doktor.is
Er hægt að
losna við
tóbakið
án þEss
að fitna?
Hversu eftirsóknarvert
er að vera grannur?
Eru menn jafnvel
tilbúnir til að deyja
fyrir líkamsvöxtinn?
Sumir virðast vera
þessarar skoðunar,
alla vega þeir sem
halda þyngdinni
í skefjum með
reykingum.
þEssi atriði
skipta þá
mEstu máli
1 Borðið reglulega, morgunverð, hádegisverð og kvöldverð.
Athugið að það er yfirleitt betra að
borða fleiri litlar máltíðir, jafnvel
fjórar eða fimm, heldur en fáar
stórar.
2 Reynið nýjar girnilegar upp-skriftir með minni fitu og færri
hitaeiningum.
3 Borðið mikið af grænmeti og ávöxtum, bæði með máltíðum
og á milli mála þegar nartlöngunin
segir til sín. Gott er að hafa með
sér ávexti og/eða hrátt grænmeti
í vinnuna til að grípa til um miðjan
morgun og síðdegis. Grænmeti er
góð byrjun á máltíð, ávextir eru til
þess fallnir að ljúka máltíð.
4 Veljið fituskertar mjólkurvörur, t.d. léttmjólk á morgunkorn eða
sýrða léttmjólk með múslí. Þeir sem
drekka mjólk ættu tvímælalaust að
velja undanrennu eða fjörmjólk en
alls ekki nýmjólk.
5 Smyrjið brauðið lítið eða ekkert og veljið fituskert viðbit.
6 Drekkið vatn eða ósæta drykki með mat og á milli mála.
(Athugið að hreinn ávaxtasafi er
jafnsætur og gosdrykkur og veitir
jafnmargar hitaeiningar.)
7 Sykurlausar töflur geta komið sér vel, en annars er um að gera
að borða ekki sætindi milli mála.
8 Njótið þess að borða góðan mat! Bragðskynið eykst og
maturinn verður gómsætari þegar
reykingarnar verða ekki til að slæva
skynjunina. Munið þó að gæði eiga
að skipta meira máli en magn.
„Á hinn bóginn
má ekki sjá
ofsjónum yfir einu
eða tveimur kílóum,
því oft og tíðum eru
fyrrverandi reykinga-
menn einungis að ná
sinni eðlilegu þyngd
eftir langvarandi
undirþyngd.