Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.08.2017, Blaðsíða 34

LESBÓK Haustdagskrá Sinfóníuhljómsveitar Íslands hefst með tvennum tón-leikum í Eldborg á laugardag og er aðgangur ókeypis. Kl. 15 eru fjöl-
skyldutónleikar en kl. 17 tónleikar með yfirskriftina Rómeó og Júlía.
Tvennir tónleikar Sinfóníunnar
34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.8. 2017
Þ
essi kvæði eru þýdd úr grísku,
ensku, þýsku, frönsku; úr hinum
og þessum tungumálum. Kannski
hefði verið gaman að birta þau
líka á frummálinu – en ætli þetta
sé ekki orðið að íslenskri ljóðabók í þessu
formi?“
Kristján Árnason þýðandi og skáld veltir
fyrir sér kvæðunum í nýrri bók sinni, Það sem
lifir dauðann af er ástin, en í henni er úrval
ljóðaþýðinga hans auk nokkurra frumsaminna
kvæða. „Ætli ljóðin hafi ekki öðlast einhvern
þegnrétt hérna nú þegar ég þykist hafa komið
þeim á íslenskt form,“ bætir hann við.
Í bókinni má finna sýnishorn af ljóðaþýð-
ingum Kristjáns gegnum tíðina, allt frá forn-
kvæðum eftir Grikki og Rómverja til samtíða-
kvæða eftir mörg höfuðskáld Evrópu á liðinni
öld. Bókinni er skipt í fjóra hluta. Í þeim fyrsta,
„Fornöld“, eru meðal annars kvæði eftir Sapfó,
Evrípídes, Aristófanes, Katúllus og Óvíd. Þá
kemur „Endurreisn og rómantík“, með kvæð-
um eftir Dante Alighieri, Ómar Kajam, Goethe,
Mozart, Hölderlin, Heine og fleiri. Í þriðja
hlutanum, „Nútíma“, eru meðal annars
þýðingar á kvæðum eftir Thomas Hardy,
Rimbaud, Rilke, Rostand, Benn, Robert
Graves, Jóhann Jónsson, Brecht, Mikis
Þeodórakis, Philip Larkin, Lorca og Auden. Þá
lýkur bókinni á fimm kvæðum eftir Kristján
sjálfan og það elsta orti hann á unglingsárum.
„Það er svona púbertís-kvæði,“ segir Kristján
og brosir, „þetta bernskuljóð sem flæktist með.
Það lendir í kjölfar gömlu skáldanna, rödd
skáldsins sem er gengið í barndóm.
Þessi kvæði mín í bókinni hafa birst áður og
mér heyrist á einhverjum sem hafa lesið að
þau veki bara lukku.“
Í einu þessara kvæða Kristjáns segir að tím-
inn sýni okkur enga vægð, „og aldrei verður
þeirri skipan breytt.“ Þegar spurt er um lífs-
afstöðuna sem birtist í þeim, meðal annars um
tímann og ellina, þá segist hann nota ljóð-
formið til að sætta sig við ýmislegt, það henti
sér til að setja hugsanir fram.
„Ljóðformið er gott til þess arna. Ég er
gæddur einhverri kaldhæðni sem ég get beitt
þegar fáranleiki lífsins gengur yfir mig. Við lif-
um á tímum þegar allt er, satt best að segja,
orðið rosalega fáranlegt.“ Hann hristir höfuð-
ið.
„Þetta eru engin ættjarðarljóð, örlar
kannski aðeins á slíku, en það er alltaf gott að
geta brugðið sér í líki annarra skálda. Ég hef
til að mynda eitthvað frá Steini Steinarr í
þeirri lífsafstöðu sem birtist í bókinni. Mín
kvæði kunna þó að vera mildari; ég held ég sé
ekki eins bitur og aumingja Steinn. Hann var
beiskur. En húmor í kvæðunum má vera nokk-
uð beittur.“
Flest þessi kvæði Kristjáns eru í sonnettu-
formi en hann segir það lengi hafa kallað á sig.
„Ég hef notað sonnettuna meira í seinni tíð,
hef náð betra valdi á henni. Og í raun er ég
hissa á því hvað sonnetturnar komu liðlega.“
Ætti bara að gera meira af þessu
Kristján segir að kvæðin sem hann hefur þýtt
hafi í raun bara komið upp í hendurnar á sér
og hann segist hissa á því hvað sér gangi oft
vel að þýða. Þegar hann sat til að mynda við í
fyrravetur og vann að þeim mörgum þá þurfti
hann furðu lítið að erfiða við leit að rímorðum
og slíku. „Það er einhver púki í mér sem hefur
þýtt þetta,“ segir hann brosandi og flettir
gegnum bókina. „Kannski ætti ég bara að gera
meira af þessu! En hér eru nokkur mismun-
andi ljóðform, eins og hexametur í því elsta og
vitaskuld sapfóarháttur en ég hef mikið glímt
við hann og held upp á Sapfó. Og það er gaman
að yrkja í hexametri þegar það tekst, eins og
hér:“ Og Kristján les upphátt fyrsta kvæði
bókarinnar, „Herhvöt“ eftir Tyrtajos frá því
um 675 fyrir Krist: „Fagurt er fall þess sem
deyr í fremstu víglínu í stríði, /veginn þar sem
hann verst vasklega fjandmönnum gegn. /
Hinir, sem hraktir á brott frá heimkynnum
sínum og búum, / flakka um snauðir, þeir fá
fyrirlitningu og skömm.“
Mikil tragík og fjögurra stafa orðið
Eitt kvæða Dantes úr Vítisljóðum er í bókinni
en Kristján segir að sér hafi tekist frekar illa
upp með Dante. „Ég hef verið að kenna hann
og langaði til að yrkja meira upp úr Kómedí-
unni en það gekk ekki almennilega, það er erf-
itt að yrkja undir hætti Dantes, hann er dýrt
rímaður. Ítalir segja þó að það sé enginn vandi
en þeir eiga líka svo mörg rímorð.
Hins vegar hefur mér gengið nokkuð vel að
eiga við þýsku skáldin úr rómantíkinni, eins og
Heine, en hann er oft með skemmtilegar pillur
í sínum kvæðum. Og ég þýddi slatta eftir
Rilke, hann var fínt skáld.
Ég hef ekki fylgst mikið með ensku skáld-
unum en tók við að lesa sum þeirra og þýða í
vetur sem leið, eins og Philip Larkin. Það er
aldrei að vita hvað er ofan á hjá honum, hann
er prakkari finnst mér, alls enginn auli. Mörg
þessi ensku skáld leyfa sér mikið og eru ekki
mjög hátíðleg. Þannig er hér í bókinni nokkuð
dónalegt kvæði eftir John Betjeman; ég bar
það undir ritstjórnina hvort það væri of dóna-
legt. Hann notar nefnilega sögnina að ríða,“
segir Kristján og skellir upp úr. „Ég er ekki
vanur að nota það orð í skáldskap, það er ekki
minn stíll, fjögurra stafa orðið eins og Kanarn-
ir kalla það.
En ég er ánægður með að hafa þýtt þessi
kvæði - það er athyglisverður andi í þeim.“
Kristján blaðar áfram í þýðingunum og seg-
ir frá ólíkum ljóðum og skáldum. „Hér eru
nokkur eftir Mikis Þeodórakis sem ég þýddi
fyrir Grikklandsvinafélagið, til að mynda
kvæðið „Lestin“. Þar er mikil tragík, það end-
ar svona: „… og enginn beið við brautarpall-
inn. / Í blóði þínu lástu fallinn.“
Sigurður A. Magnússon heitinn tók þetta
kvæði alltaf nærri sér, hann var svo mikil til-
finningavera. Við sungum þetta stundum á
árshátíðum og þá viknaði Sigurður. Annars er
gaman af mörgum þessum grísku kvæðum,
þau eru hressileg.“
Þegar Kristján er spurður að því hvort hann
hyggist halda áfram að þýða kvæði sem hann
hrífst af, þá svarar hann játandi, segir að það
virðist henta sér vel.
„Ég á gott með að bregða mér yfir í heim
annarra skálda. Ég minnist þess sem Einar
Benediktsson sagði um séra Matthías Joch-
umsson, að honum hæfði betur að þýða heldur
en frumyrkja; þegar hann þýddi væri hann
undir meiri aga og gæti ekki hlaupið um víðan
völl!“ Þess má geta að séra Matthías var
langafi Kristjáns sem bætir við að lokum:
„Nei, ég er alls ekkert hættur að hugsa um
kvæðin.“
„Ég á gott með að bregða
mér yfir í heim annarra
skálda,“ segir Kristján Árna-
son um ljóðaþýðingar sínar.
Morgunblaðið/Einar Falur
„Það er einhver púki í mér“
Kristján Árnason hefur á löngum starfsferli þýtt mörg öndvegisverk skálda, allt frá fornöld fram á voran dag, auk þess
að yrkja sjálfur. Út er komið nýtt úrval ljóða og ljóðaþýðinga hans undir heitinu Það sem lifir dauðann af er ástin.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
’Ég er gæddur einhverrikaldhæðni sem ég get beittþegar fáranleiki lífsins genguryfir mig. Við lifum á tímum
þegar allt er, satt best að segja,
orðið rosalega fáranlegt.