Morgunblaðið - 22.09.2017, Blaðsíða 38

VIÐTAL
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
„Mér hefur í langan tíma fundist
þetta verk mjög viðeigandi – held
reyndar að það sé afar viðeigandi á
mjög mörgum tímum,“ segir Una
Þorleifsdóttir leikstjóri um Óvin
fólksins eftir Henrik Ibsen sem frum-
sýndur er á Stóra sviði Þjóðleikhúss-
ins í kvöld.
„Það er áhugavert hvernig Ibsen
tekst á við spurningarnar um sann-
leikann, hvort og hvernig lýðræðið
virki, eðli stjórnmála, hlutverk fjöl-
miðla, náttúruvernd, eðli siðferðis og
hvernig persónulegir hagsmunir og
samfélagslegir takast á. Hann nær í
130 ára gömlu verki að draga fram
spurningar sem virðast alltaf eiga
við,“ segir Una sem þýddi verkið í
samvinnu við Grétu Kristínu Ómars-
dóttur, dramatúrg sýningarinnar, og
saman unnu þær nýja leikgerð.
Óvinur fólksins fjallar um Tómas
Stokkmann sem er læknir heilsubaða
í smábæ nokkrum. Böðin eru hin nýja
lífæð bæjarins og eiga að koma hon-
um á kortið. Þegar Tómas uppgötvar
heilsuspillandi mengun í böðunum
krefst hann úrbóta. Í upphafi standa
fjölmiðlar við hlið hans en þegar
Petra Stokkmann, systir hans og
bæjarstjóri, gerir íbúum ljóst hver
fórnarkostnaður slíkra aðgerða væri
fyrir bæjarfélagið fara að renna tvær
grímur á fólk.
Vildu breyta kyni persóna
Spurðar hvers vegna þær hafi valið
að vinna eigin leikgerð á leikritinu
segja Una og Gréta nokkrar ástæður
fyrir því. „Aðalástæðan var sú að okk-
ur langaði að breyta kyni persóna.
Okkur fannst ekki boðlegt að í verki
sem fjallar um samfélagsleg málefni
standi sjö karlmenn og tvær konur á
sviðinu, því konur eru líka þátttak-
endur í stjórnmálum og valdhafar. Ef
sýning á að gefa raunsanna mynd af
samfélagi samtímans sem við getum
speglað okkur í verður auðvitað að
breyta því,“ segir Gréta. Í stað Péturs
Stokkmanns bæjarstjóra er því kom-
in Petra auk þess sem Ásláksen, með-
eigandi Blaðsins og formaður félags
atvinnurekenda, og Billing blaðamað-
ur eru orðnir að konum. Eins og fram
hefur komið leika Björn Hlynur Har-
aldsson og Sólveig Arnarsdóttir
Stokkmann-systkinin Tómas og
Petru. Lilja Nótt Þórarinsdóttir
leikur Katrínu, eiginkonu Tómasar,
og Snæfríður Ingvarsdóttir dóttur
þeirra. Sigurður Sigurjónsson er
Marteinn Kíl, verksmiðjueigandi og
fósturfaðir Katrínar; Guðrún S.
Gísladóttir er Ásláksen; Snorri Eng-
ilbertsson leikur Hofstad, ritstjóra
Blaðsins; Lára Jóhanna Jónsdóttir
er Billing og Baldur Trausti Hreins-
son skipstjórinn Jóhann Horster.
Skerpa á kjarna verksins
„Jafnframt langaði okkur að upp-
færa tungumálið inn í þá pólitísku
orðræðu sem við þekkjum og heyr-
um dagsdaglega. Til þess þarf að
þýða upp á nýtt og endurskrifa. Síð-
ast en ekki síst langaði okkur að
þétta textann og skerpa á kjarna
hans til að ná utan um stóru spurn-
ingar verksins,“ segir Una og bendir
á að seinni hluti leikritsins hafi þann-
ig verið styttur töluvert.
„Að mínu mati verður samband
Tómasar og Petru miklu dýnam-
ískara við kynjabreytinguna á sama
tíma og það verður tragískara. Með
breytingunni tökum við stöðu
kvenna í stjórnmálum og kynjavídd-
ina inn í umræðuna. Staða stjórn-
málamannsins verður meira marg-
laga ef hann er kona, sem er meira
spennandi,“ segir Gréta.
„Ibsen skrifar inn í verkið Petru,
dóttur Stokkmann-hjónanna, sem er
kennslukona. Í samhengi verksins
hefur hún frekar róttækar skoðanir.
Hann er því að skrifa inn í verkið,
eins og hann getur miðað við rit-
unartímann, konu sem berst fyrir
frelsi. Við erum báðar sannfærðar
um að hefði hann verið að skrifa
þetta verk í dag hefðu kynjahlutföll
persóna verið jöfn, því verkið snýst
ekki á þann hátt um samskipti
kynjanna. Verkið snýst um það að
vera manneskja, um siðferði, pólitík
og mannleg samskipti,“ segir Una og
bendir á að Tómas minni ótvírætt á
uppljóstrara í samtímanum á borð
við Edward Snowden, Chelsea
Manning, vísindamenn sem rann-
saka loftlagsmál og þá sem börðust
gegn Kárahnjúkavirkjun.
Lifum á tímum síðsannleika
„Við teljum okkur hafa ógrynni af
upplýsingum, en erum ekki fær um
að greina hvað er satt. Hvernig get-
um við tekið upplýsta ákvörðun um
mikilvæg og knýjandi málefni ef um-
ræðan einkennist af hávaða? Ég er
sjálf stundum ekki fær um að greina
milli raunveruleikans og lyga í sam-
hengi við stór málefni. Maður nær
ekki að hugsa,“ segir Una. „Við lifum
á tímum síðsannleika,“ bætir Gréta
við. „Við erum hætt að treysta sér-
fræðingum og teljum álit þeirra ekki
vega meira en álit næsta manns. All-
ar skoðanir eru jafnréttháar,“ segir
Una og bendir á að um alþjóðlega
þróun sé að ræða sem rekja megi
a.m.k. þrjá áratugi aftur. „Þetta er
mjög áberandi í allri umræðu um
loftslagsmálin,“ segir Una og bendir
á að barátta feli alltaf í sér fórnar-
kostnað. „Þá vaknar óhjákvæmilega
spurningin hvort sé mikilvægara;
sannleikurinn og siðferðið eða eig-
inhagsmunir,“ segir Una. „Á tímum
samfélagsmiðla er auðveldara að
fyrirgera æru sinni og mannorði op-
inberlega,“ segir Gréta og bendir á
að sé baráttufólk jaðarsett geti það
leitt til róttækari viðbragða eins og
hryðjuverka.
„Markmið okkar er að lyfta öllum
til jafns. Allir hafa eitthvað til síns
máls í okkar uppsetningu. Það eru
allir óvinir fólksins á einhverjum
tímapunkti,“ segir Gréta. „Okkar
pólitísku skoðanir skipta ekki máli
og eiga ekki að vera í forgrunni. Við
Gréta erum mjög góðir pennar fyrir
okkar andstæðinga í verkinu. Okkur
finnst mikilvægt að öll sjónarmið fái
að heyrast og áhorfendur geti tekið
afstöðu,“ segir Una og tekur fram að
sér finnist tilfinnanlegur skortur á
samræðu í samfélaginu um ýmis
málefni. „Mér finnst við alltof fljót
að reyna að banna fólki sem er
ósammála okkur að hafa skoðanir.
Einhvern veginn verðum við að geta
talað saman og reynt að hafa samúð
með þeim sem eru ósammála okkur.
Einungis þannig komust við út úr
því að hata hvert annað,“ segir Una.
Átök hins náttúrulega
og manngerða
Í leikmynd Evu Signýjar Berger
er náttúrunni stillt upp á móti yfir-
gnæfandi manngerðu byggingavirki
sem minnir á rafmagnsmöstur eða
byggingarkrana, en er að sögn að-
standenda hvorugt. Innt eftir hvað
stýrt hafi útliti sýningarinnar bendir
Una á að hún hafi lagt upp með það
að allir leikararnir væru inni á svið-
inu alla sýninguna og væru ávallt
sýnilegir. „Verkið gerist í litlum bæ
þar sem allir vita allt um alla og mik-
il nánd og tengingar eru milli fólks.
Með leikmyndinni reynum við að
undirstrika þetta og skapa tilbúinn
heim sem bindur okkur ekki
ákveðnum stað en skapar ýmis hug-
renningatengsl. Verkið er skrifað
við upphaf iðnbyltingarinnar og þar
fara átök hins náttúrulega og mann-
gerða að magnast í þjóðfélaginu,“
segir Una og bendir á að málmvirkið
á sviðinu vísi þannig beint til iðnbylt-
ingarinnar.
„Í búningum sínum vinnur Eva
meira með tímaleysi. Verkið á sér
langa uppsetningarsögu og okkur
langaði að vísa í fortíðina og þessa
sögu. Persónur verksins klæðast nú-
tímafatnaði en með því að nota
ákveðin minni úr tísku fyrri tíma,
ásamt einfaldri litapallettu, skapast
heildarmynd sem fjarlægir mann
samtímanum. Þannig verða persón-
urnar nánast eins og draugar for-
tíðar í leikmyndinni,“ segir Una.
Að semja inn í stærri ramma
Á liðnu leikári unnu Una og Gréta
saman við uppfærslu Góðs fólks.
Spurðar hvort mikill munur sé á því
að setja upp nýtt leikverk eða klass-
ík segist Una ekki velta því mikið
fyrir sér. „Fólk mætir með sínar eig-
in hugmyndir um hvernig sýning
eigi að vera hvort heldur verið er að
setja upp leikgerðir á skáldsögum
eða klassískum verkum. Ég lít alltaf
svo á að þegar ég fæ handrit í hend-
urnar þá sé það upphafspunktur að
einhverju ferðalagi. Hvort sem ég er
sjálf höfundur leikgerðarinnar eða
ekki er ég alveg óhrædd við að
strika, henda og byrja upp á nýtt ef
nálgunin krefst þess,“ segir Una.
Óvinur fólksins er fyrsta sýningin
sem Una vinnur fyrir Stóra sviðið,
en hún hefur unnið fimm sýningar í
Kassanum. Aðspurð segir hún
spennandi að vinna sýningu fyrir
mun stærra rými. „Hér fæ ég tæki-
færi til að gera hluti sem ég hef ekki
getað gert áður, bæði tæknilega og
leikmyndarlega séð. Að sama skapi,
af því að sviðið er svo stórt þá er
auðveldara að búa til fleiri lög og
leika sér með það. Sjónrænt og í
sviðslegu samhengi er maður að
semja inn í miklu stærri ramma. Ef
við hugsum okkur sviðið sem lifandi
málverk eða sjónræna upplifun er-
um við hér að vinna á miklu stærri
skala en í Kassanum, sem mér finnst
mjög spennandi og ögrandi fyrir
mig,“ segir Una að lokum.
„Snýst um það að vera manneskja“
 Una Þorleifs-
dóttir leikstýrir
Óvini fólksins
eftir Ibsen
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Morgunblaðið/RAX
Teymi Una Þor-
leifsdóttir og
Gréta Kristín
Ómarsdóttir.
Átök Snorri Engilbertsson, Björn Hlyn-
ur Haraldsson og Sólveig Arnarsdóttir í
hlutverkum sínum í Óvini fólksins.
38 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. SEPTEMBER 2017
bestalambid.isBeztu uppskriftirnar okkar
Enn einn dagur
í Paradís
Bez
t á k
júklinginn