Fréttablaðið - 19.05.2018, Qupperneq 16

Gunnar
Útgáfufélag: 365 miðlar ehf. Stjórnarformaður: Einar Þór Sverrisson forStjóri: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir Útgefandi og aðalritStjóri: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
aðStoðarritStjórar: Kjartan Hreinn Njálssson kjartanh@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 fréttaBlaðið Skaftahlíð 24, 105 reykjavík Sími: 512 5800, ritstjorn@frettabladid.is helgarBlað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is markaðurinn: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
menning: Magnús Guðmundsson magnus@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Er þetta ekki
örugglega
formaður
Sjálfstæðis-
flokksins,
sem vill
almennt litla
opinbera
yfirbyggingu
og lágmarks-
skattheimtu,
sem talar?
Hið stóra EF: „Hvað hefði getað orðið?“ Spurningin er samtímanum svo hugleikin að í engilsaxnesku hefur hún nýverið fengið sína eigin skamm-
stöfum: FOMO – fear of missing out. Samkvæmt breska
sálfræðingnum og rithöfundinum Adam Phillips skiptist
tilvist okkar í tvennt: Í hið eiginlega líf og fantasíulíf, líf
sem við lifum aldrei en við teljum að hefði getað orðið.
Þetta „ólifaða“ líf, samkvæmt Phillips, tekur gífurlegt
pláss í höfðinu á okkur, svo mikið að segja má að við
eyðum ævinni með manneskjunum sem okkur tókst
aldrei að verða. Lífshlaup okkar verður harmkvæði um
óuppfylltar óskir, ónýtta hæfileika og ókannaðar slóðir.
Phillips segir að slík gremja sé hins vegar ekki endi-
lega eyðileggingarafl. Hann er þeirrar skoðunar, eins og
Freud, að leit okkar að nautn og ánægju liggi til grund-
vallar hæfni okkar til að lifa af. Ástæðan er sú að við innst
inni vitum að við erum „ekkert merkilegri“ en t.d. „maur
eða blóm“ og til þess að koma í veg fyrir lamandi von-
leysi yfir þeirri staðreynd þurfum við að finna leið til að
gera líf okkar bærilegt. Þegar við leyfum okkur að finna
til gremju öðlumst við skilning á hvað það er sem veitir
okkur ánægju. Það er því hið „ólifaða“ líf og gremjan sem
því fylgir sem gerir okkur kleift að lifa hinu eiginlega lífi.
86% líkur
Hið stóra EF: „Hvað hefði getað orðið?“ Spurningunni
var óvænt varpað inn í líf okkar Íslendinga í vikunni.
Skyndilega stóðum við frammi fyrir hugsanlegum óupp-
fylltum óskum, ónýttum hæfileikum og ókönnuðum
slóðum. Við stóðum frammi fyrir „ólifuðum“ lífum. Að
þessu sinni voru þessi líf hins vegar ekki fantasíur.
Íslensk erfðagreining býr yfir upplýsingum um meira
en þúsund Íslendinga sem eru í bráðri lífshættu. Um
er að ræða einstaklinga með stökkbreytingu á BRCA2-
erfðavísinum. „Konur sem bera stökkbreytinguna eru
með 86% líkur á því að fá banvænt krabbamein,“ ritaði
Kári Stefánsson í grein í Fréttablaðinu. „Þær eru þrisvar
sinnum líklegri til þess að deyja fyrir sjötugt en konur
almennt og þær lifa að meðaltali tólf árum skemur.“ Kári
sagði jafnframt að hægt væri „að bægja frá meiri hlut-
anum af þessari ógn með fyrirbyggjandi aðgerðum“.
Starfshópur um nýtingu erfðaupplýsinga í einstakl-
ingsmiðuðum forvörnum þar sem sérstök áhersla var
lögð á miðlun upplýsinga um BRCA-stöðu fólks skilaði
af sér tillögum til heilbrigðisráðherra fyrir viku. Lagði
hópurinn til að engar upplýsingar yrðu veittar nema ósk
viðkomandi lægi fyrir en að setja mætti upp vefsíðu á
vegum hins opinbera þar sem einstaklingar gætu óskað
eftir þeim.
Tíu ár
Í grein sinni í Fréttablaðinu sagðist Kári hafa í áratug
reynt að sannfæra heilbrigðisyfirvöld um að vara arfbera
Brakkagensins við hættunni sem að þeim steðjar. Hve
mörg mannslíf glötuðust vegna þessarar tíu ára tregðu
heilbrigðisyfirvalda; ungt fólk sem kvaddi í blóma lífsins;
konur sem hurfu á braut án þess að sjá börn sín vaxa úr
grasi, án þess að líta barnabörn sín augum? Hve mörg
börn misstu móður úr fyrirbyggjanlegu brjóstakrabba-
meini?
Ómældur skaði er skeður. En guði sé lof fyrir Kára Stef-
ánsson – eða réttara sagt: hending hafi þökk fyrir tilvist
Kára Stefánssonar og genasamsetningu hans sem veldur
því að hann er stundum eins og naut í postulínsverslun.
Kári hyggst ekki bíða á meðan ráð sitja á rökstólum og
senda fjölskyldur niður heljarslóð.
Gremja, eins og Adam Phillips bendir á, getur reynst
afl til uppbyggingar. Stundum þarf að brjóta og bramla.
Gremja Kára Stefánsson yfir hinu „ólifaða“ lífi, óupp-
fylltum óskum, ónýttum hæfileikum og ókönnuðum
slóðum varð til þess að Íslensk erfðagreining hefur nú
farið fram hjá landlæknisembættinu og opnað vef-
síðuna www.arfgerd.is. Þar geta landsmenn óskað eftir
upplýsingum um hvort þeir beri umrædda erfðabreytu.
Látum boðið berast: Ert þú eða einhver þér nákominn í
bráðri lífshættu?
Ert þú í bráðri lífshættu?
Hafðu lyfin tilbúin þegar þú sækir
Pantaðu tiltekt á appotek.is
eða í síma 568 0990
Garðs Apótek - í leiðinni
Fáðu lyfin send heim með póstinum
Pantaðu sendingu á appotek.is
Garðs Apótek - um land allt
Sogavegi við Réttarholtsveg og Miklubraut
Opið kl. 9-18 virka daga, lokað um helgar
B jarni Benediktsson fjármálaráðherra viðraði þá hugmynd að settur yrði á fót sérstakur þjóðarsjóður um arðgreiðslur Landsvirkjunar á ársfundi fyrirtækisins. Bætti hann við að góð fjárhagsstaða Landsvirkjunar gerði fyrirtækinu kleift
að greiða umtalsverðan arð til ríkisins á næstu árum.
Hugmynd Bjarna er ekki ný. Norski olíusjóðurinn
er þekktasta dæmið um sjóð af þessu tagi. Einnig
starfrækja olíustórveldin í Austurlöndum nær sjóði
sem eru samtvinnaðir ríkisrekstrinum. Nægir þar að
nefna Katar, en sambærilegur sjóður á þeirra vegum
fjárfesti í íslenska bankakerfinu haustið 2008, eins
og frægt varð.
Ljóst er að gangi plön Landsvirkjunar eftir þá yrði
sjóður sem þessi engin smásmíði. Landsvirkjun
hefur undanfarin tvö ár greitt 1,5 milljarða á ári í
arð í ríkiskassann. Hörður Arnarson forstjóri hefur
hins vegar gefið út að Landsvirkjun eigi að geta greitt
110 milljarða króna í arð til ríkisins árin 2020 til
2026 enda hafi fjárhagslegur styrkur aukist veru-
lega á síðustu árum. Það samsvarar um 900 þúsund
krónum á hvert heimili í landinu á tímabilinu.
Rétt er að halda því til haga að Landsvirkjun var
upprunalega stofnuð í þeim tilgangi að selja raforku
til stóriðju og sjá almennum markaði fyrir raforku
á hagkvæmu verði. Það hlýtur að vera eðlilegt
að spyrja hvort opinberu fyrirtæki sem rekið er í
þágu almennings beri ekki fyrst og fremst að skila
ávinningi beint til fólksins í landinu? Ljóst er af arð-
greiðslugetu Landsvirkjunar að það hlýtur að vera
svigrúm til að lækka verð til neytenda.
Ekki er hægt að verjast þeirri hugsun að hugmynd
sem þessi hljómi furðulega úr munni formanns
stærsta hægri stjórnmálaflokks landsins. Er þetta
ekki örugglega formaður Sjálfstæðisflokksins, sem
vill almennt litla opinbera yfirbyggingu og lág-
marksskattheimtu, sem talar? Kannski hefur Bjarni
hrifist af hugmyndafræði Katrínar Jakobsdóttur við
fundarborðið í stjórnarráðinu?
Rétt er að benda á að hér starfar nú þegar risa-
vaxið fjárfestingabákn sem öllum launamönnum er
skylt að greiða til. Lífeyrissjóðakerfið sem nú hefur
um fjögur þúsund milljarða í stýringu, eða um 160%
af landsframleiðslu og fer stækkandi. Staðreyndin
er sú að á Íslandi starfar nú þegar okkar eigin norski
olíusjóður.
Íslensku lífeyrissjóðirnir gína yfir öllu á inn-
lendum markaði, og eiga hátt í helming skráðra
hlutabréfa í landinu. Þarf að búa til annað opinbert
bákn til móts við lífeyrissjóðina með tilheyrandi
kostnaði? Og hverjir ættu að stýra slíkum sjóðum?
Kannski fulltrúar flokkanna, líkt og almennt tíðkast
í opinberum fyrirtækjum á borð við Ríkisútvarpið?
Bjarni sagði á ársfundinum, að aldrei áður hafi
jafn hátt hlut fall at vinnu starf semi á Íslandi ým ist
verið í op in berri eigu eða óbeinni eigu al menn ings
gegn um líf eyr is sjóðina. Er ekki nóg komið?
Væri ekki nær að nota það svigrúm sem er til
staðar og lækka álögur og skatta sem sannarlega eru
háir í öllum samanburði á Íslandi?
Okkar olíusjóður
1 9 . m a í 2 0 1 8 L a U G a R D a G U R16 s k o ð U n ∙ F R É T T a B L a ð i ð
SKOÐUN
1
9
-0
5
-2
0
1
8

0
4
:2
4
F
B
1
1
2
s
_
P
1
1
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
1
2
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
D
9
-C
F
0
8
1
F
D
9
-C
D
C
C
1
F
D
9
-C
C
9
0
1
F
D
9
-C
B
5
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
1
2
s
_
1
8
_
5
_
2
0
1
8
C
M
Y
K