Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.11.2017, Blaðsíða 40

40 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.11. 2017
LESBÓK
S
varta hárið flæðir krullað
og villt; hún er grönn og
fínleg en undir fíngerða
yfirborðinu leynist töff-
ari. Hún er alltaf kölluð
Rúna þótt henni hafi verið gefið nafn-
ið Guðrún, enda þótti henni Rúna
strákslegra og hún var strákastelpa.
Hún er hestakona, tamninga-
maður, heimsmeistari og kona sem
hefur siglt lífsins ólgusjó.
Rúna mætir í viðtalið með bakkelsi
í poka og við setjumst yfir kaffi og
kertaljósi. Við hefjum spjallið um lífið
og tilveruna og nýju bókina sem var
að koma út, Rúna, örlagasaga, rituð
af Sigmundi Erni Rúnarssyni. Þar
eru öll spil lögð á borðið.
Fluga á vegg
„Mér fannst í fyrstu út í hött að segja
sögu mína en ég talaði við pabba
minn og spurði hann álits. Ég bað
hann um að minnast ekki á þetta við
nokkurn mann, en hann sagði, af
hverju ekki? Pabbi hefur alltaf skipt
mig miklu máli, þannig að ég sló til.
Ég trúði kannski ekki að þetta yrði að
veruleika, en svo er bókin komin,“
segir Rúna og er afar sátt við útkom-
una.
„Það sem mér fannst svo skemmti-
legt við Sigmund Erni, og alveg bók-
arinnar virði að kynnast honum, var
hvernig hann vinnur þetta. Hann tek-
ur ekkert upp heldur handskrifar allt
saman. Mér finnst það æðislegt. Þess
vegna er þetta líka hans bók,“ segir
hún.
„Hann er ótrúlega næmur. Stund-
um fékk ég smá gæsahúð þegar hann
las upp fyrir mig kafla. Það var eins
og hann hefði verið fluga á vegg, hann
er svo góður í að lýsa aðstæðum.“
Hestar eru rauði þráðurinn
Rúna er frá bænum Mosfelli í Svína-
dal í Austur-Húnavatnssýslu. For-
eldrar hennar, Einar Höskuldsson og
Bryndís Júlíusdóttir, voru bændur
með hefðbundinn búskap og mikið af
hestum. Þær eru tvær systurnar;
Rúna er sú eldri.
„Hestar eru rauði þráðurinn í mínu
lífi. Það hefur eiginlega stjórnað mér
meira og minna, þessi áhugi á hest-
unum. Ég hef alltaf reynt að gera það
sem mér finnst skemmtilegt, og það
er allt í kringum hesta,“ segir Rúna
sem fékk hest nánast við fæðingu.
Hún man vel eftir því þegar hún
fór í fyrsta sinn á bak fyrsta hestinum
sínum fimm ára gömul.
„Þetta var stórt augnablik fyrir
mig. Ég man þetta eins og það hafi
gerst í gær!“
Faðir hennar var tamningamaður
og hefur Rúna fetað í hans fótspor.
Rúna segir að það að kynnast dýrum
svo náið nýtist henni í öðrum þáttum
lífsins.
„Dýrin eru oft svo mannleg, og við
svo dýrsleg. Hestar eru líka með per-
sónuleika og ég líki þeim oft við ein-
hvern sem ég þekki. Ég líki fólki við
hesta og hestum við fólk. Mér finnst
þetta mjög lógískt, því við erum öll
dýr. Þetta samband milli manns og
hests er svo heillandi.“
Rúna fór í bændaskóla um tvítugt
og var ákveðin í að verða bóndi; að
minnsta kosti að vinna með dýrum og
þá helst hestum, kindum og hundum.
Svo æxlaðist það þannig að Rúna
hélt til Þýskalands á hestabúgarð.
„Mig langaði alltaf að kynna mér
betur hefðir og klassíska reið-
mennsku í öðrum löndum. Þýskaland
er nálægt okkur og mikil hestaþjóð,“
segir hún en á þessum tímapunkti var
hún að enda samband við íslenskan
mann.
„Þegar þessi kaflaskil urðu í lífinu
fannst mér upplagt að víkka sjón-
deildarhringinn en ég ætlaði upp-
haflega að vera úti í hálft ár og fara
svo heim að vinna hjá Gunnari Dung-
al og Þórdísi Sigurðardóttur í hesta-
miðstöðinni Dal, þar sem ég hafði
verið áður. En svo varð aldrei neitt úr
því,“ segir Rúna því ástin greip í
taumana.
Þekktur í hestaheiminum
„Ég kynntist manninum mínum
þarna, sem ég átti eftir að giftast. En
ég hafði vitað af honum síðan ég var
fjórtán ára; hann er tíu árum eldri en
ég. Hann hafði komið hingað og
keppt og var þekktur í hestaheim-
inum,“ útskýrir hún.
„Við kynntumst á hestamanna-
móti, en ekki hvað!“ segir hún og
skellihlær.
„Hann talaði nánast enga ensku og
ég vissi ekki mun á danke og bitte.
Enda ætlaði ég aldrei að læra þýsku,
ég var alltaf á leiðinni heim,“ segir
hún en segir það ekki hafa verið ást
við fyrstu sýn en henni hafi þótt hann
áhugaverður.
Ári seinna voru þau gift. „Kannski
gekk þetta svona vel fyrst af því að
við töluðum ekki sama tungumálið,“
segir hún og hlær.
Rúna viðurkennir að sér hafi þótt
dálítið erfitt að segja frá sambandi
þeirra í bók, en þau skildu fyrir fimm
árum eftir tuttugu ára hjónaband.
„Það gekk ekki allt upp og það er
ekki hægt að horfa fram hjá því. Það
er engan veginn þannig að ég sé að
kenna honum um, alls ekki. Það er
eitthvað gott í öllum. Fólk verður að
vega og meta hvað ég segi í bókinni
en þetta er ekki uppgjör, nema
kannski við sjálfa mig. Ég hugsa að
ég sé frekar gagnrýnin á sjálfa mig
en ég hef verið heppin í lífinu og
skemmt mér. Ég gerði það sem mig
langaði til. Það er langt frá því að
þessi ár hafi öll verið slæm, ég hefði
ekki verið í sveitum Þýskalands í tutt-
ugu ár ef mér hefði liðið illa. Ég
kynntist mörgu góðu fólki og átti góð-
an tíma. En ég átti líka afar erfiðan
tíma,“ segir Rúna.
Dans í kringum gullkálfinn
Rúna þurfti að ákveða hvort hún vildi
segja frá þessum erfiðu tímum í bók.
„Ég var að velta því fyrir mér
hvort ég ætti að þora að segja frá,
þetta er svolítið eins og að standa á
brúninni og fara í teygjustökk. Hvort
ég ætti að þora að opinbera sjálfa mig
svona. En svo hugsaði ég bara, ég
ætla ekki að vera svona mikill heigull,
þetta gerðist. Það þýðir ekki annað
en að horfast í augu við það,“ segir
hún.
Í dag er mjög lítið samband á milli
þeirra fyrrverandi hjóna og skilnað-
urinn var afar erfiður. „Ég vona að
það geti batnað með tímanum,“ segir
hún en ágreiningur var um skiptin við
skilnaðinn. Þau höfðu haft það mjög
gott fjárhagslega og hún segir að ekki
hafi gefist tími til að staldra við.
„Þetta er svona týpískt tilfelli, við
fórum algjörlega fram úr okkur og
eignuðumst stóran stað. Það var í
rauninni enginn tími til að lifa,“ segir
Rúna.
„Dansinn í kringum gullkálfinn var
orðinn mjög hraður. Ég held að þetta
gerist hjá mjög mörgum, maður verð-
ur þræll þessa batterís. Hann er of-
boðslega duglegur og metnaðarfullur,
og við bæði. Enda hefðum við ekki
orðið heimsmeistarar eða Þýska-
landsmeistarar, Íslandsmeistarar og
allur þessi pakki, ef við hefðum ekki
haft metnað,“ segir Rúna.
Börn ekki á óskalista
Í bókinni segir Rúna frá því að hún
hafi aldrei getað hugsað sér að eign-
ast barn. „Já, ég held hestarnir hafi
alltaf stjórnað svo miklu í lífi mínu og
þeir gáfu mér svo mikla lífsfyllingu.
Þeir taka allan tímann og þeir áttu
hug minn allan. Mér þótti lítil börn
bara frekar óaðlaðandi,“ segir Rúna
og fannst að barn myndi hefta starfs-
feril hennar sem hestakona og tamn-
ingamaður.
„Ég hef alltaf verið að keppa við
strákana. Það voru alveg konur í
þessu en bara miklu miklu færri. Að
temja hesta var ekki álitið kven-
mannsverk.“
Rúna samþykkti að eignast eitt
barn með manni sínum en ekki fleiri.
„Ekki að ræða það. En ég tók þá
ákvörðun að eignast eitt barn. Mig
langaði í stelpu og að hún væri með
hrokkið hár,“ segir hún og fékk hún
óskina uppfyllta en dóttir hennar
Anna Bryndís er í dag nítján ára
Verslunarskólamær. Með hrokkið
hár.
Erfitt að fara frá hestunum
Árið 2012 flutti Rúna heim og þurfti
að segja skilið við þetta fyrra líf, sem
Að horfast í augu
við örlögin
Rúna Einarsdóttir, hestakona með meiru, segir sögu sína í bókinni Rúna, ör-
lagasaga, rituð af Sigmundi Erni Rúnarssyni. Hún dregur ekkert undan og
segir frá tuttugu ára dvöl í Þýskalandi, erfiðum skilnaði, sorginni sem fylgdi
að kveðja hesta sína og bílslysi við heimkomuna sem breytti öllu lífinu.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
’ Dýrin eru oft svomannleg, og við svodýrsleg. Hestar eru líka meðpersónuleika og ég líki þeim
oft við einhvern sem ég
þekki. Ég líki fólki við hesta
og hestum við fólk. Mér
finnst þetta mjög lógískt, því
við erum öll dýr. Þetta sam-
band milli manns og hests er
svo heillandi.
Geimverur – Leitin að lífi í geimnum heitir
bók eftir Sævar Helga Bragason sem JPV
gefur út. Í bókinni leitar Sævar svara við
spurningunni um það hvort við séum ein í al-
heiminum eða líf sé á öðrum hnöttum. Hann
veltir því einnig fyrir sér hvers vegna okkur
hefur ekki tekist að sanna tilvist geimvera og
eins staðhæfingum ýmissa um að slíkar verur
hafi kannski nú þegar heimsótt jarðarbúa.
Leit að lífi
Í Vallarstjörnum lýsir Helgi Hallgrímsson fjór-
tán plöntutegundum sem eiga það sameiginlegt
að útbreiðsla þeirra er bundin við Austurland að
mestu eða öllu leyti. Nokkrar platnanna eru al-
gengar á svæðinu en aðrar fágætar eða mjög
sjaldgæfar. Sex þeirra eru friðlýstar og sjö á
válista. Bókin á rætur að rekja til greina um
þetta efni sem Helgi hefur ritað í tímaritið Glett-
ing, en hann umritaði þær fyrir þessa útgáfu og
myndskreytti ríkulega. Glettingur gefur út.
Einkennisplöntur Austurlands
Æskubrek á atómöld heitir ævisaga Ragnars
Arnalds sem nær til ársins 1963 að hann settist á
þing 24 ára. Meðal helstu persóna frá æskudög-
um hans sem koma við sögu í bókinni eru vin-
irnir og skólafélagarnir Jón Baldvin Hannibals-
son, Halldór Blöndal, Atli Heimir Sveinsson,
Magnús heitinn Jónsson, og svo Styrmir Gunn-
arsson. Í bókinni segir meðal annar frá því
hvernig herstöðvarmálið varð til þess að Ragnar
gekk í Þjóðvarnarflokkinn 14 ára gamall,.
Æskubrek Ragnars Arnalds
Ævintýri Stebba heitir barnasaga eftir Garðar
Olgeirsson í Hellisholtum. Í bókinni eru sögur
sem sækja efni sitt í íslenskan menningarheim,
en í þeim birtast álfar, nátttröll, draugar og ráð-
ug gömul kerling. Stebbi er tólf ára piltur sem
ratar í ýmis ævintýri en tekst að ráða fram úr
erfiðum aðstæðum með hjálp vina sinna. Þetta
er fyrsta bók Garðars. Ellisif Malmo Bjarnadótt-
ir, listakona í Laugarási, myndskreytir sög-
urnar. Bókaforlagið Sæmundur gefur út.
Stebbi í ævintýrum
Þó að enn eigi einhverjar bækur
eftir að koma út vestan hafs og
austan eru fjölmiðlar og bóksalar
byrjaðir að birta árslista sína.
Dagblaðið New York Times birti á
dögunum lista yfir þær hundrað
bækur sem blaðinu þótti skara
fram úr á árinu, bóksalarnir Ama-
zon og Barnes & Noble sömuleiðis,
dagblaðið Washington post birtir
lista yfir bestu bækur í ýmsum
flokkum og velur tíu helstar og svo
má lengi telja. Greinilegt er og að
menn nota mismunandi kvarða, því
ekki gerist oft að sama bók sé á
mörgum listum.
Á lista Washington Post eru
þessar tíu taldar helstar: The Bio-
logy of Humans at Our Best and
Worst eftir Robert M. Sapolsky
The Future Is History, How Tota-
litarianism Reclaimed Russia eftir
Masha Gessen I Can’t Breathe, A
Killing on Bay Street eftir Matt
Taibbi I Was Told to Come Alone,
My Journey Behind the Lines of Ji-
had eftir Souad Mekhennet, Less
eftir Andrew Sean Greer Lincoln
in the Bardo eftir George Saund-
ers The Power eftir Naomi Alder-
man The Making of Barack Obama
eftir David J. Garrow, Saints for
All Occasions eftir J. Courtney
Sullivan og Sing, Unburied, Sing
eftir Jesmyn Ward.
Tíu bestu að mati Amazon eru
Killers of the Flower Moon: The
Osage Murders eftir David Grann,
Little Fires Everywhere eftir Cel-
este Ng, Beartown eftir Fredrik
Backman, Exit West eftir Mohsin
Hamid, Homo Deus eftir Yuval
Noah Harari, Lincoln in the Bardo
eftir George Saunders, The He-
art’s Invisible Furies eftir John
Boyne, You Don’t Have to Say You
Love Me eftir Sherman Alexie, So-
urdough eftir Robin Sloan og The
Dry eftir Jane Harper.
George Saunders hlaut Booker-verð-
launin 2017 fyrir Lincoln in the Bardo.
Bestu bækur ársins
UPPGJÖR