Morgunblaðið - 13.12.2017, Qupperneq 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 2017
Óseyrarbraut 12, 220 Hafnarfirði | Klettagörðum 5, 104 Reykjavík | stolpigamar@stolpigamar.is
Gámaleiga
Er gámur lausnin fyrir þig?
Við getum líka geymt gáminn fyrir þig
568 0100
stolpigamar.is
HAFÐU
SAMBAND
Búslóðageymsla z Árstíðabundinn lager z Lager z Sumar-/vetrarvörur
Frystigeymsla z Kæligeymsla z Leiga til skemmri eða lengri tíma
Í bókatíðindum 2017
er getið fjögurra bóka,
sem helgaðar eru Mar-
teini Lúter (1483-1546),
reyndar fimm því ein
þeirra er í tveim bind-
um. Allar þessar bækur
eru gefnar út til að
minnast þess að 31.
október sl. voru liðin
500 ár frá því að Lúter,
sem þá var prestur og
háskólakennari í þýska bænum Witt-
enberg, festi á dyr hallarkirkjunnar
þar (árið 1517) 95 staðhæfingar gegn
aflátssölu, en sala syndakvittana stóð
þá með miklum blóma í landinu. Þótt
Luter ritaði staðhæfingar þessar á
latínu, voru þær innan skamms
þýddar á þýsku og fóru eins og eldur
í sinu um allt Þýskaland.
Marteinn Lúter hafði hrundið af
stað þeirri hreyfingu sem lúters-
trúarmenn nefna siðbót, kaþólskir
uppreisn Lúters en Íslendingar láta
sér nægja að kalla siðaskipti.
Wittenberg er ekki stór borg, en
gömul, fékk kaupstaðaréttindi árið
1293. Árið 1502 var þar stofnaður há-
skóli, sem fljótlega varð einn af
þekktustu háskólum Evrópu. Vegna
starfa sinna í Wittenberg og trúlega
fyrir eigin áhuga sökkti Lúter sér
niður í biblíulestur og rannsóknir á
því riti og komst að þeirri niðurstöðu
að postulinn Páll hefði
haft rétt fyrir sér er
hann reit Rómverjum:
En hinn réttláti mun
lifa fyrir trú. (Róm-
verjabréfið 1.17.) Þessi
sannfæring Lúters
gerði að engu í huga
hans þá staðhæfingu
kaþólsku kirkjunnar, að
utan hennar væri enga
sáluhjálp að hafa og gat
vart til annars leitt en
beinnar uppreisnar
gegn þeirri kirkju. Af-
látssalan illræmda rak svo smiðs-
höggið á afstöðu Lúters. Sú var
kenning kaþólikka að Kristur og með
honum dýrlingar kirkjunnar hefðu
með líferni sínu fögru, stofnað eins
konar sjóð góðverka og væri sá sjóð-
ur í vörslu kirkjunnar. Aflátssalan
var ávísun á þennan sjóð og leysti
syndugan mann frá refsingu þessa
heims og annars.
Það var ekki bara Lúter sem gerði
garðinn frægan í Wittenberg á þess-
um tíma, vert er einnig að minnast
nánasta samstarfsmanns hans, Filip-
usar Melanktons (1497-1560), sem
þar starfaði einnig um árabil. Það var
t.d. hann sem samdi fyrir ríkisþingið
í Augsburg á 1530 ,,Hina óumbreyttu
Augsburgarjátningu“, sem hefur
verið kölluð ,,Stefnuskrá hinnar lút-
ersku kirkju“.
Á ríkisþingið í Worms (1521)
mætti Lúter til að verja skoðanir sín-
ar. Hann kom þangað í griðum en fór
þaðan sekur maður, réttdræpur hvar
sem hann fyndist. Friðrik vitri kjör-
fursti á Saxlandi (1463-1525) lét
nema hann á brott og kom honum
fyrir í Wartburgarkastala, þar sem
hann vann að biblíuþýðingu sinni,
einhverju mesta afreki í þýskum bók-
menntum og skapaði með því þýskt
bókmál. Lúter varð í lífi sínu einn
mesti áhrifavaldur þýskrar sögu og
raunar mannkynssögunnar um leið.
En skugga bregður þó líka á sögu
hans og honum alldökkum. ,,Hver
maður er eins og guð gerði hann og
oft verri“, sagði Sanco Pancha. Með-
an á dvöl Lúters í Wartburgarkast-
ala stóð fór flest úrskeiðis í Witten-
berg og hreyfing hans lenti inn á
brautir þær, sem Lúter voru lítt að
skapi. Ýmsir hópar í trúarvímu óðu
um borgina og brutu og eyðilögðu
flest það sem minnti á kaþólska trú
og hvöttu aðra til að gera slíkt hið
sama. ,,Saga mannfélagsins hefur
fram að þessu verið saga um stétta-
baráttu“ (Kommúnistaávarpið 1848).
Það umhverfi sem mótaði Lúter
var ekki undantekning þar frá, nema
síður væri. Í bæjunum rákust á hags-
munir handverksmanna og auðugra
kaupmanna, í sveitunum ánauðugra
bænda og landaðals og blóðug stétta-
átök voru algeng. Samtímis því að
Lúter skakkaði leikinn í höfuðvígi
sínu, Wittenberg, gerðu svokallaðir
ríkisriddarar uppreisn. Þar var um
að ræða aðalsmenn, áhangendur
Lúters, sem fannst hagur sinn mjög
þrengdur af kaþólsku kirkjunni,
furstunum og hinni ört vaxandi borg-
arastétt. Þessa uppreisn (1522-1523)
börðu furstar Rínarhéraðanna niður
með harðri hendi. Hún var þó aðeins
eins konar forleikur þess sem í vænd-
um var, „Bændastríðsins mikla“, sem
hófst 1525 í S- Þýskalandi og breidd-
ist þaðan út, svo hratt að um tíma var
allt Þýskaland ef undan er skilið N-
Þýskaland og Bæheimur á valdi
bænda.
En Adam var ekki lengi í Paradís
og skyndilega var uppreisnin að engu
orðin. Bændur skorti heilsteypta for-
ystu, vopn og þjálfun og þegar upp
kom á meðal þeirra alls konar ágrein-
ingur var uppreisnin dæmd til að
mistakast. Bændur biðu mikinn ósig-
ur við Frankenhausen og eftir hann
voru þeir brytjaðir niður hvar sem til
þeirra náðist. Áætlað er að um 100
þúsund þeirra hafi látið líf sitt af
völdum þessarar styrjaldar. Í
bændastríðinu taldi Lúter sig þurfa
að sýna svo ekki færi á milli mála
hvar hann stæði í þessum stormum
sinnar tíðar, enda kenndu kaþólikkar
honum um að vera valdur að upp-
reisninni. Hann skrifaði bækling
gegn bændum sem birtist þegar sýnt
var orðið að þeirra væri ósigurinn.
Þetta var hið versta rit og nánast við-
bjóðslegt aflestrar. Dæmi: „Því eiga
allir, hver sem betur getur, að berja,
drepa og stinga leynt og ljóst, minn-
ugir þess að ekkert getur verið eitr-
aðra, skaðvænna og djöfullegra en
uppreisnaseggur.“ „Bændur hafa
vonda samvisku og rangan málstað...
sérhver bóndi sem drepinn er er
glataður á líkama og sál og eign djöf-
ulsins um alla eilífð. En yfirvöldin
hafa góða samvisku og réttlátan mál-
stað.“ „Furðulegir þessir tímar þeg-
ar fursti getur þjónað himninum bet-
ur með blóðsúthellingum en
bænargjörð.“
Það er áreiðanlega leitun að manni
sem hefur snúist eins harkalega gegn
stétt sinni og uppruna og bóndason-
urinn Lúter gerði gegn þýskum
bændum í „Bændastríðinu mikla“,
enda áttu kenningar hans ekki upp á
pallborðið hjá alþýðu S-Þýskalands
að stríðinu loknu, mikill hluti hennar
– og ekki þá síst bændur og búalið –
leitaði huggunar í trú feðra sinna og
hefur haldið fast við kaþólska trú allt
fram á þennan dag.
Eftir Ólaf Þ.
Jónsson » Það er áreiðanlega
leitun að manni sem
hefur snúist eins harka-
lega gegn stétt sinni og
uppruna og bóndason-
urinn Lúter gerði gegn
þýskum bændum í
„Bændastríðinu mikla“.
Ólafur Þ. Jónsson
Höfundur er skipasmiður.
Lúter og Bændastríðið mikla 1525
Það er einstak-
lega skrýtið að allir
séu svona hissa
þegar þeir sjá
hversu margir hafa
orðið fyrir kynferð-
islegri áreitni þeg-
ar allir tjá sig um
það eins í #metoo-
átakinu á Face-
book. Þöggunin er
stór þáttur í því að
við erum þar sem við erum í dag
og hún byrjar snemma.
Ég þekki stelpu á grunn-
skólaaldri sem hafði áhygjur af
fimm daga skólaferð vegna þess
að bekknum var skipt í hópa og
hún lenti með drengjum sem
báru enga virðingu fyrir kven-
mönnum. Hún hafði auk þess
bara eina af vinkonum sínum með
sér í þessum hóp, meðan tíu aðrar
bestu vinkonur hennar voru sam-
an í öðrum hóp. Ég hafði því sam-
band við kennara hennar og lýsti
þessum áhyggjum fyrir honum í
tölvupósti. Hann svaraði mér því
að hún yrði ekki með þessum
drengjum nema í sex
klukkustundir á dag
og að hann gæti ekk-
ert í þessu gert ann-
að en að láta starfs-
fólkið á staðnum
vita. Þegar hún kom
heim sagði hún mér
að þegar þau voru að
gera eina æfinguna
kom einn strákanna
oft við rassinn á
henni, hún vildi ekki
segja neitt því það
gæti verið að þetta hafi bara ver-
ið óvart og því hefði verið vand-
ræðalegt að nefna það.
Ef ungir krakkar eru aldir upp
við að eiga ekki að standa upp
fyrir sjálfum sér og segja hvað
gerðist, er ekkert skrýtið að þau
geri það ekki sem fullorðið fólk.
Eftir Hrefnu
Hjörvarsdóttur
Hrefna Hjörvarsdóttir
» Þöggun sam-
félagsins hefst í
grunnskóla og heldur
bara áfram eftir það.
Höfundur er nemi í MA.
hrefnahjorvars@gmail.com
Þöggun
samfélagsins
Það er svo sárt að
sakna en það er gott að
gráta. Tárin eru dýr-
mætar daggir, perlur úr
lind minninganna. Minn-
inga sem tjá kærleika og
ást, væntumþykju og
þakklæti fyrir liðna
tíma. Minninga sem þú
einn átt og enginn getur
afmáð eða frá þér tekið.
Tárin mýkja og tárin
styrkja. Í þeim speglast fegurð minn-
inganna. Gráttu, „því að sælir eru sorg-
bitnir því þeir munu huggaðir verða“.
Sælir eru þeir sem eiga von á Krist í
hjarta því að þeir munu lífið erfa og
eignast framtíð bjarta.
Leyfðu sorginni að hafa sinn tíma og
fara í sinn eðlilega farveg. Svo mun það
gerast, smátt og smátt að þú gefst upp
fyrir henni og minningarnar björtu og
góðu komast að, taka við og búa með
þér. Ómetanlegar minningar sem eng-
inn getur frá þér tekið.
Að harðasta vetrinum loknum fer svo
aftur að vora og yljandi vindar taka um
þig að leika og litskrúðug ólýsanlega
fögur blóm gera vart við sig, hvert af
öðru. Þau taka að spretta umhverfis
lind minninganna.
Blessaðir séu þeir sem gefa sér tíma
til að strjúka vanga og
þerra tár af kinn bara með
því að faðma og vera til
staðar. Því mundu að með
veru þinni getur þú fært
sálir fólks upp úr dimm-
ustu kjöllurum og upp á
björtustu svalir.
Forðastu ekki þá sem
sorgin hefur bitið. En
mundu að spakmæli,
reynslusögur, viðmið eða
of mörg orð yfirleitt eiga
ekki við í húsum sem
sorgin hefur sótt heim.
Hlustaðu bara og vertu í þolinmæði.
Því þegar þú vitjar sjúkra, sorgbit-
inna eða þeirra sem ellin þjakar þarftu
nefnilega ekki endilega að staldra svo
lengi við. En vertu á meðan þú ert, án
þess að vera sífellt að líta á klukkuna.
Trú, von og kærleikur
Öll þurfum við á trú að halda og von.
Það fer enginn neitt og gerir ekki neitt
án vonar. Fólk sem biður fyrir veikum
ástvinum þarf á trú og von að halda.
Einnig þeir sem vaka yfir deyjandi ást-
vini. Og líka þegar við höfum misst og
við syrgjum og söknum. Þá þurfum við
á voninni að halda og trúnni og ekki síst
hinum umvefjandi kærleika Krists sem
getur líka birst í faðmlagi og umhyggju
samferðamanna okkar og fólksins í
kringum okkur.
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
» Fegraðu umhverfi þitt
með gjöfum. Stráðu
fræjum kærleika og frið-
ar. Og þín verður minnst
sem þess sem elskaði
og bar raunverulega
umhyggju fyrir fólki
Höfundur er ljóðskáld
og rithöfundur og aðdáandi lífsins.
Perlur úr lind minninganna
Jarðneskir englar
Fegraðu umhverfi þitt með gjöfum.
Stráðu fræjum kærleika, umhyggju og
friðar. Og þín verður minnst sem þess
sem elskaði. Þess sem bar raunveru-
lega umhyggju fyrir fólki.
Boðberar kærleikans eru jarðneskir
englar sem leiddir eru í veg fyrir fólk til
að veita umhyggju, miðla ást, fylla nú-
tíðina innihaldi og tilgangi, veita fram-
tíðarsýn vegna tilveru sinnar og kær-
leiksríkrar nærveru. Þeir eru jákvæðir,
styðja, uppörva og hvetja. Þeir sýna
hluttekningu, umvefja og faðma, sýna
nærgætni og raunverulega umhyggju í
hvaða kringumstæðum sem er án þess
að spyrja um endurgjald.
Með kærleiks- og friðarkveðju.
Lifi ljósið og lifi lífið!