Morgunblaðið - 09.03.2018, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MARS 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
LögfræðingarCarles Puigde-
monts, fyrrverandi
forseta Katalóníu-
héraðs, sendu á
dögunum álitsgerð
til mannréttinda-
nefndar Sameinuðu þjóðanna,
þar sem því var haldið fram að
Spánn hefði brotið á mannrétt-
indum hans með því að neyða
hann í útlegð. Þá var herferð
spænskra stjórnvalda, þar sem
leiðtogum sjálfstæðissinna hef-
ur verið varpað skipulega í
fangelsi, fordæmd þar sem með
því hefðu Spánverjar gert póli-
tíska baráttu að glæpamáli.
Óvíst er hvort mannréttinda-
nefndin muni gera nokkuð með
umkvartanir Puigdemonts, en
jafnvel þótt sú viðleitni myndi
skila einhverjum árangri hefur
Puigdemont að einhverju leyti
þegar þurft að viðurkenna ósig-
ur í einu máli, þar sem hann hef-
ur ákveðið að sækjast ekki leng-
ur eftir forsetaembætti
Katalóníuhéraðs.
Ástæðan fyrir því var einföld
því ekki er fyrirséð hvenær Pu-
igdemont getur stigið aftur fæti
á spænska grund þar sem hans
bíða ekkert annað en ákærur
fyrir sjálfstæðisbaráttuna á síð-
asta ári. Þess í stað hefur hann
tekið upp búsetu í hinu sögu-
fræga þorpi Waterloo þar sem
Napóleon Frakklandskeisari
beið sinn síðasta ósigur. Vilja
andstæðingar hans
meina að staðsetn-
ingin sé í meira lagi
táknræn fyrir sjálf-
stæðisbaráttu
Katalóníubúa.
Héraðsþing
Katalóníu kemur
saman á mánudag og mun þar
ræða skipan í forsetaembætti
héraðsins. Eini frambjóðandinn
til þessa, og sá sem Puigdemont
styður sem arftaka sinn, er
Jordi Sanchez. Alls óvíst er
hvort hann getur náð kjöri þar
sem hann situr nú á bak við lás
og slá fyrir þátttöku sína í sjálf-
stæðisbaráttu Katalóníubúa. Þá
er heldur ekki víst að Sanchez
myndi njóta stuðnings meiri-
hluta þeirra þingmanna sem
styðja sjálfstæði héraðsins,
jafnvel þó að spænsk stjórnvöld
myndu hleypa honum út, en þeir
skiptast nú í þrjá ólíka flokka.
Það gæti því reynst örðugra
en talið var í upphafi fyrir þá að
mynda nýja yfirstjórn héraðsins
eftir að sú fyrri var leyst upp af
stjórnvöldum í Madríd. Enn um
sinn ríkir því algjör óvissa um
það hvað muni taka við og ekki
síður hvernig Katalóníudeilan
muni leysast.
Og enn er beðið eftir því
hvort Evrópusambandið ætlar
að láta óátalið að stjórnmála-
barátta eins af aðildarríkjum
þess sé háð með fangelsunum
þeirra sem hafa rangar skoðanir
að mati stjórnvalda.
Puigdemont
ákveður að snúa
ekki aftur og
forsetaefnið nýja
er í fangelsi}
Katalónía á krossgötum
Fátt hefur veriðjafnumtalað í
breskum fjöl-
miðlum þessa vik-
una og bana-
tilræðið við fyrrverandi
rússneska njósnarann Sergei
Skripal og Júlíu dóttur hans, en
þau fundust illa haldin á sunnu-
daginn á almannafæri í smá-
bænum Salisbury. Í ljós hefur
komið að þau hafi orðið fyrir
eitrun frá einhvers konar
taugagasi, sem aftur bendir til
þess að tilræðið hafi verið á
vegum einhvers ríkis frekar en
óbreyttra borgara.
Málið hefur óneitanlega vak-
ið minningar frá morðinu á Al-
exander Litvinenko, sem eitrað
var fyrir með Pólóníum í Lund-
únum árið 2006. Við rannsókn
málsins bárust böndin að
tveimur útsendurum rússnesku
leyniþjónustunnar og sagði í
niðurstöðum dánardómstóls að
morðið á Litvinenko hefði lík-
lega verið framið að ósk
Vladimírs Pútíns Rússlands-
forseta.
Ekkert er hins vegar fast í
hendi að svo komnu máli með
tilræðið við Skripal, annað en
það sem fólk telur sig geta leitt
líkum að. Reynist
sú tilgáta rétt, að
útsendarar rúss-
neska ríkisins hafi
hér verið að verki,
er um að ræða háalvarlegt atvik
í samskiptum Bretlands og
Rússlands, sem dregið gæti
dilk á eftir sér. Þá hafa sér-
fræðingar í öryggismálum bent
á, að slíkt tilræði af hálfu Rússa
væri í raun hægt að líta á sem
griðrof og brot á óskráðum
reglum, þar sem Skripal var
framseldur til Bretlands árið
2010 og átti samkvæmt því að
vera „úr leik“ sem skotmark og
þátttakandi í þeim hráskinna-
leik sem njósnastarfsemi getur
verið.
Boris Johnson, utanríkis-
ráðherra Breta, hefur þegar
lofað því að Bretar myndu
svara fyrir sig, án þess þó að
geta í hverju slíkt svar fælist.
Bresk stjórnvöld vilja ekki taka
vægt á því ef erlend ríki eru að
taka fólk af lífi án dóms og laga
innan landamæra Bretlands. Á
hinn bóginn er alls óvíst að
Bretar hafi í raun einhver tök á
því að fæla Rússa eða önnur
ríki frá slíkum aðgerðum í
framtíðinni.
Bretar segjast
svara, en hverju?}Óskráðu reglurnar brotnar
Í
slensk stjórnvöld hafa ákveðið að
taka þátt í næstu PIAAC-rannsókn
sem hefst í ár og munu niðurstöður
liggja fyrir árið 2023. PIAAC (Pro-
gramme for the International
Assessment of Adult Competencies) er um-
fangsmikil rannsókn á vegum OECD á
grunnfærni fullorðinna, þ.e. lesskilningi,
tölulæsi og notkun upplýsingatækni við úr-
lausn daglegra verkefna. PIAAC er ætlað að
svara til um hversu vel fólk á vinnumarkaði
er í stakk búið til að takast á við ný verkefni
og áskoranir nútímasamfélags.
PIAAC er að festa sig í sessi sem lykil-
könnun sem stjórnvöld víða um heim styðj-
ast við í stefnumótun. Um 40 lönd hafa tekið
þátt í PIAAC og þar af öll löndin á Norður-
löndum.
Það er nokkuð ljóst að PIAAC mun í framtíðinni
hafa sömu stöðu gagnvart vinnumarkaði og atvinnulífi
og PISA gagnvart menntakerfinu. Ef PISA veitir inn-
sýn í styrkleika og veikleika nemenda við lok grunn-
skóla í hverju landi, þá mun PIAAC veita innsýn í
styrkleika og veikleika þess mannauðs sem felst í
vinnumarkaði hvers lands.
Meðal þess sem PIAAC hefur nú þegar sýnt fram á
er að þeir mælikvarðar sem hingað til hafa verið not-
aðir til að meta hæfni vinnuafls gefa ekki endilega
rétta mynd af samkeppnishæfni vinnumarkaðarins í al-
þjóðlegu samhengi, né hversu vel hann er
búinn undir að mæta þeim áskorunum sem
felast í fjórðu iðnbyltingunni. Til gamans
má geta að um 10 ríki OECD hafa unnið
eða eru að vinna sérstaka hæfnistefnu.
Norðmenn voru fyrsta OECD-ríkið til fara í
slíka vinnu árið 2014 og á dögunum birtu
þeir nýja hæfnistefnu sem unnin var í víð-
tæku samráði hagsmunaaðila.
Viðvarandi verkefni íslenskra stjórnvalda
og atvinnulífs er að auka samkeppnishæfni
Íslands. Í því felst að styðja við fjölbreytt
atvinnulíf og að Ísland búi sig undir að
mæta þeim áskorunum og nýta þau tæki-
færi sem felast í sífellt örari tæknibreyt-
ingum. Þeim munu fylgja nýjar kröfur um
menntun og hæfni starfsfólks og að til stað-
ar sé umhverfi sem hvetur til nýsköpunar á
öllum sviðum, þ.m.t. hjá hinu opinbera og í rótgrónum
greinum. Niðurstöður PIAAC munu gegna þýðingar-
miklu hlutverki sem varðar stefnu og ákvarðanir
stjórnvalda í menntamálum, velferðamálum og efna-
hagsmálum. Þá hefur PIAAC einnig gefið vísbendingar
um jafnréttismál, launamisrétti, stöðu innflytjenda og
lýðræðisþátttöku. Það er því fagnaðarefni að Íslandi
taki þátt í PIAAC-rannsókninni í fyrsta sinn.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
PISA vinnumarkaðarins
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
liljaalf@gmail.com
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Danski uppfinningamað-urinn Peter Madsen neit-aði því fyrir BæjarréttiKaupmannahafnar í gær
að hafa drepið sænsku blaðakonuna
Kim Wall. Hann er ákærður fyrir að
hafa ráðið henni bana um borð í
heimasmíðuðum kafbáti sínum,
Nautilus, í ágúst í fyrra. Réttar-
höldin yfir Madsen hófust í gær og
var honum lesin ákæra og lögð fram
ýmis gögn sem sanna áttu sekt hans.
Að sögn AFP-fréttastofunnar
sagði Madsen að Kim Wall hefði dáið
þegar loftþrýstingur féll skyndilega
inni í kafbátnum. Hann kvaðst sjálf-
ur hafa verið ofan þilja en Wall niðri
þegar þetta gerðist. Vegna undir-
þrýstings inni í bátnum hefði hann
ekki getað opnað lúgu til að komast
niður og ná blaðakonunni upp auk
þess sem útblástur frá vélinni hefði
sogast inn í bátinn.
Anette Burkø dómari spurði
Madsen hvernig hann svaraði ákær-
unni. Hann neitaði að vera sekur um
manndráp en viðurkenndi að hafa
hlutað lík Wall í sundur. Þá neitaði
hann að hafa framið kynferðisbrot
og neitaði að hafa valdið öðrum
hættu með siglingarlagi sínu.
Jakob Buch-Jepsen saksóknari
las upp ákæruna. Hann telur að
morðið á Wall hafi verið skipulagt,
að því er jp.dk greindi frá. Madsen
hafi farið með sög, hníf, festibönd,
ydduð skrúfjárn og fleira um borð í
kafbátinn sem hann síðan hafi notað
við ódæðið. Hann hafi bundið Wall
fasta og misþyrmt henni með því að
berja hana, stinga og skera. Madsen
er einnig ákærður fyrir ósæmilega
umgengni við lík þegar hann hlutaði
það í sundur og henti í sjóinn. Auk
þess er hann ákærður fyrir annað
kynferðisbrot en kynmök. Hann hef-
ur alltaf neitað að hafa drepið Wall
en viðurkennt að hafa hlutað lík
hennar í sundur. Þá sagði saksókn-
arinn að ekki væri búið að úrskurða
hver dánarorsök Wall var.
Betina Hald Engmark, verjandi
Madsens, hefur starfað m.a. sem
saksóknari og er þetta fyrsta mál
hennar sem verjandi í morðmáli.
Hún hvatti réttinn til að líta framhjá
því sem sagt hefði verið um málið í
fjölmiðlum. Það eina sem skipti máli
væri það sem kæmi fram í réttar-
höldunum. Hún sagði að sann-
anirnar gegn skjólstæðingi sínum
væru veikburða og mikið væri byggt
á líkum. Mikið ylti á dánarorsökinni.
Vekja mikla athygli
Réttarhöldin hafa vakið gríðar-
mikla athygli í Danmörku og víðar.
Talið er að þetta séu þau réttarhöld í
Danmörku sem mesta athygli hafa
vakið nokkru sinni.
Blaða- og fréttamenn flykktust
til Kaupmannahafnar til að fylgjast
með réttarhöldunum. Stóru dönsku
fjölmiðlarnir settu jafnóðum inn á
vefsíður sínar það sem gerðist eftir
því sem réttarhöldunum vatt fram.
Í réttarsalnum eru sæti fyrir 36
áheyrendur og voru 20 þeirra tekin
frá fyrir blaðamenn frá Danmörku,
Svíþjóð og víðar að. Auk þess gátu
blaðamenn setið í öðrum sal og
fylgst með réttarhöldunum í gegn-
um fjarfundabúnað. Þar voru 105
fjölmiðlamenn frá 15 löndum, að
sögn fréttamanns Danmarks
radio (DR). Sjö sæti voru
tekin frá fyrir aðstand-
endur Kim Wall í rétt-
arsalnum, fimm fyrir
aðstandendur Peters
Madsen og þar voru
einnig fjögur sæti fyrir
fulltrúa almennings. Sá
fyrsti þeirra mætti fyrir
utan dómshúsið klukkan
fjögur í gærmorgun, að
sögn DR.
Dánarorsök Wall
liggur ekki enn fyrir
AFP
Kaupmannahöfn Jakob Buch-Jepsen saksóknari talaði við fjölmiðla utan
við réttarsalinn. Réttarhöldin yfir Madsen hafa vakið mikla athygli.
Réttarhöldin yfir Peter Madsen
hófust í gær og munu taka alls
tólf daga. Næst verður réttað í
málinu 21. mars og þá verður
Madsen yfirheyrður. Síðan verða
37 vitni kölluð fyrir réttinn og
tekur það sex daga. Í hópi þeirra
eru réttarmeinafræðingar, sér-
fræðingar í vettvangsrann-
sóknum. Einnig fólk sem bera
mun vitni um orð og athafn-
ir Madsens. Dómur verður
kveðinn upp 25. apríl.
Þrír dæma í málinu, að
sögn fréttavefjar BT.
Anette Burkø, löglærður
dómari, og tveir með-
dómendur (lægdom-
mere). Venjulega
hefðu sex kvið-
dómendur einnig
dæmt í málinu
en Peter Mad-
sen hafnaði því
að kviðdómur
yrði skipaður,
eins og hann átti
rétt á að gera.
Tólf daga
réttarhöld
DÓMUR 25. APRÍL
Peter Madsen