Morgunblaðið - 21.04.2018, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN 31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2018
Til sölu: Hótelíbúðir við miðbæ Akureyrar. Í dag eru sex íbúðir í húsinu, ásamt
geymslum og þvottahúsi. Auðvelt er að gera fleiri íbúðir.
Hótelíbúðir eru með 9.2 í einkunn á booking.com og er bókunarstaða góð fyrir
sumarið. Einnig geta íbúðirnar verið kjörnar fyrir félagasamtök eða verkalýðsfélög.
Nánari upplýsingar gefur Gellir fasteignasala á Akureyri í 461-2012 eða 696-1006
Strandgötu 31 2h
600 Akureyri
www.gellir.is
Enn sé ég mig til
knúinn að skrifa um líf-
eyrismál, en ég hef
skrifað a.m.k. sjö grein-
ar í Morgunblaðið á ár-
unum 2006 til 2016. Þær
fjalla um lífeyrissjóðinn
minn, hlutfallsdeild Líf-
eyrissjóðs bankamanna
og hvernig aðildarfyr-
irtækin hafa misnotað
og hlunnfarið sjóðinn
allt frá árinu 1997. Það
byrjaði þegar Ríkisstjórn Íslands
þröngvaði í gegn breytingum á
reglum sjóðsins við einkavæðingu
Landsbankans. Þessi greinaskrif eru
varla merki um að hafa sýnt tómlæti.
Já, ég er byrjaður einu sinni enn að
tala um svipuð mál, enda lítið gerst til
framfara fyrir sjóðinn á þessu tíma-
bili. Það nýjasta, sem er að frétta í
sambandi við þessi mál, er að fjár-
málaráðuneytið hefur hafnað (eins og
Landsbankinn og önnur aðildarfyr-
irtæki) sanngjörnum kröfum um að
semja um leiðréttingu. Þetta gerist
þrátt fyrir að dómkvaddur óháður
matsmaður hafi sýnt fram á for-
sendubrest, sem orðið hefur. Það
vantar 3 til 5,5 milljarða inn í sjóðinn
til að leiðrétta hann. Hægt er að
kynna sér niðurstöðu matsmannsins á
t.d. á vefnum hjá Lífeyrissjóði banka-
manna http://lifbank.is/sjodurinn/
frettasida/nr/215/.
En sem sagt, ríkið sagði nei, vill
ekki semja um neitt, ekki frekar en
Landsbankinn ofl. Ríkið er aðili að
málinu bæði sem forsvarsmaður
Seðlabankans og sem eigandi Lands-
bankans, sem er núna aftur í eigu
þjóðarinnar, eins og var
þegar fyrstu mistökin
voru gerð við útreikning
forsendanna, sem fram-
tíð hlutfallsdeildar sjóðs-
ins skyldi byggð á. Hlut-
fallsdeildin var til
skamms tíma sambæri-
leg við B-deild LSR og
oft talað um að þær væru
eins. En hjá eftirlauna-
þegum í B-deild LSR
hafa mál þróast á allt
annan hátt en hjá mínum
sjóði á síðustu árum.
Til að sýna hvernig
þetta hefur þróast þeim, sem fá eft-
irlaun í mínum sjóði í óhag, miðað við
þá sem fá greitt úr B-deild LSR þá vil
ég benda á eftirfarandi dæmi. Sam-
starfsmaður minn hjá RB, fór á eft-
irlaun 2010 og hafði þá greitt í Lífeyr-
issjóð bankamanna í 25 ár. Hann hafði
áður unnið hjá ríkinu í 15 ár og greitt í
Lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins. Árið
2011, sem var fyrsta heila árið sem
hann fékk greidd eftirlaun, þá skiptust
eftirlaunagreiðslur þannig að hann
fékk u.þ.b. 1/3 eftirlauna sinna frá rík-
inu, en 2/3 komu úr hlutfallsdeild Líf-
eyrissjóðs bankamanna, sem er í
ágætu samræmi við hlutfall starfstím-
ans. Hins vegar eru eftirlaunin, sem
hann fékk árið 2017 þannig, að þau
skiptast nánast jafnt, þ.e. helming-
urinn kemur frá LSR en helmingurinn
frá Lífeyrissjóði bankamanna. Lífeyr-
irinn frá ríkinu hefur haldist stöðugur
og jafnvel eflst, en sá frá Lífeyrissjóði
bankamanna rýrnað. Þar hefur tæp-
lega 10% skerðingin að sjálfsögðu mik-
ið að segja, en henni urðum við fyrir í
desember 2014, þegar lífeyrisréttindin
og þar með eftirlaunin voru skert
vegna bágrar stöðu hlutfallsdeildar.
Sú skerðing er ein af afleiðingum for-
sendubrestsins, sem óháði matsmað-
urinn staðfesti og er enn fyrir hendi,
þrátt fyrir ofangreinda skerðingu.
Nú er væntanlega það næsta í stöð-
unni að fara í málrekstur fyrir dóm-
stólum, en það er ekki það ákjósan-
legasta sem maður gerir, þ.e. að
standa í málrekstri gagnvart launa-
greiðanda sínum. Það er líka frekar
óheppilegt að því leyti, að stjórn
sjóðsins er skipuð til jafns fulltrúum
sjóðsfélaga og fulltrúum aðildarfyr-
irtækjanna, sem bera til jafns ábyrgð
á heilbrigði og rekstri sjóðsins. Þau
væru eiginlega að fara í mál við sjálf
sig.
Aðalfundur Lífeyrissjóðs banka-
manna fer fram 25. apríl nk. Þar
verða þessi mál öll rædd og skýrð og
nýir stjórnarmenn væntanlega kosn-
ir. Ég vil hvetja sjóðsfélaga til að
mæta á aðalfundinn og sýna þannig
að þeir láta þessi mál sig varða. Ann-
ars er eins víst að aðildarfyrirtækin
beri áfram fyrir sig að við sýnum tóm-
læti og noti sem afsökun fyrir að
verða ekki við sjálfsögðum kröfum
okkar um leiðréttingar.
Enn aðalfundur
í skugga málshöfðunar
Eftir Kjartan
Jóhannesson » Fjármálaráðuneytið
hefur hafnað kröfum
um að semja um leið-
réttingu, þrátt fyrir að
dómkvaddur óháður
matsmaður hafi sýnt
fram á forsendubrest.
Kjartan
Jóhannesson
Höfundur er starfsmaður RB og hef-
ur nýlega áunnið sér hámarksréttindi
í hlutfallsdeild Lífeyrissjóðs banka-
manna.
Í nýlegum Talna-
brunni landlæknis
kemur fram að stærra
hlutfall eldra fólks býr
á hjúkrunarheimilum
og dvalarheimilum hér
á landi en á hinum
löndunum á Norð-
urlöndum. Fyrir
marga er nauðsynlegt
að komast inn á hjúkr-
unarheimili en biðin er of löng fyrir
stóran hóp fólks og erfið fyrir þá sem
standa viðkomandi nærri. Marg-
sinnis hafa birst fréttir af yfirfullum
Landspítala, af fólki sem hefur feng-
ið samþykki fyrir dvöl á hjúkr-
unarheimili og getur ekki farið heim
til sín á meðan beðið er eftir plássi.
Þau mál þarf að leysa og því ætti að
skoða betur hvort einhverjir ein-
staklingar gætu dvalið heima ef
heimahjúkrun og heimaþjónusta
væri aukin og efld ásamt því að leita
nýrra leiða til að draga úr vandanum.
Annars staðar á Norðurlöndunum
hefur verið áhersla á aukið valfrelsi
og það er eitthvað sem þyrfti að
standa eldri borgurum til boða hér á
landi. Aldraðir ættu að hafa val um
hvort auka eigi heimaþjónustu og
heimahjúkrun eða að þiggja hjúkr-
unarrými, að minnsta kosti á meðan
sú þjónusta er ekki kostnaðarsamari
en hjúkrunarrýmið. Fyrir marga
skiptir það miklu máli og hefur mikið
með lífsgæði fólks að gera að geta
búið sem lengst á eigin heimili og
með sínum maka. Það er opinber
stefna að fólk búi sem lengst heima
en forsendan fyrir því að fólk sem er
farið að tapa heilsunni geti það er að
efla þjónustu í heimahúsum. Þjón-
ustan þarf að vera í takt við ólíkar
þarfir fólks og fjölskyldna þeirra því
hópur aldraðra sem þarf heimaþjón-
ustu er síður en svo einsleitur og að-
stæður þeirra misjafnar. Þá væri það
framfaraskref ef fólk hefði eitthvert
val um það hver það er sem kemur
heim og veitir þjónustu þar sem
þetta er afar persónuleg þjónusta.
Það er staðreynd að fjölskyldu-
meðlimir sinna stórum hluta umönn-
unar og því er kominn tími til að við-
urkenna það og veita umönnunar-
aðilum meiri stuðning og byggja
þjónustuna upp í samráði við þá.
Margir aðstandendur vilja sinna sínu
fólki vel og myndu án efa fagna því ef
samráð við fagfólk væri meira og
þjónusta inn á heimilið sveigjanlegri.
Ef fjölskyldumeðlimur ætlar í frí þá
væri hentugast að þjónustuaðilarnir
sem þekkja vel til taki að sér meiri
umönnun og viðveru á meðan. Það
þurfa allir frí og það er mjög mik-
ilvægt að passa upp á að aldraðir ein-
staklingar sem sinna umönnun
veikra maka sinna fái tíma til að
sinna eigin heilsu og félagslífi. Að
öðrum kosti brennur umönnunar-
aðilinn fljótt út og þjónustuþörf
þeirra beggja eykst, fyrst inni á
heimilinu en þörf fyrir hjúkrunar-
rými mun einnig verða nauðsynlegri
fyrr.
Íslenska þjóðin er að eldast og á
næstu árum mun fjölga hratt í þeim
aldurshópi sem þarf aðstoð við at-
hafnir í daglegu lífi. Það er því kom-
inn tími til að skoða hvað aðrar þjóðir
í kringum okkur hafa verið að gera
og finna nýjar leiðir til að bregðast
við þessari fjölgun í aldurshópnum
með velferðartækni og nýrri nálgun
sem felst í því að draga úr eftirspurn-
inni eftir þjónustu. DigiRehab er vel-
ferðartækni frá Danmörku sem hef-
ur reynst mjög vel í dönskum
sveitarfélögum en það er styrkt-
arþjálfunarkerfi sem er hannað af
sjúkraþjálfurum en veitt af heima-
þjónustustarfsfólki. Þetta eru ein-
faldar styrktar- og jafnvægisæfingar
sem stuðla að bættri sjálfsbjarg-
argetu og draga úr byltuhættu og
þörf á hjálpartækjum á einungis
þremur mánuðum. Með því að inn-
leiða slíkt í heimaþjónustu hér má
bæði stuðla að meiri lífsgæðum fyrir
þá sem fá þjálfun og lægri kostnaði
fyrir ríki og sveitarfélög sem standa
straum af honum að miklu leyti. Það
er vel hægt að efla eldra fólk og
virkja betur þann auð sem elstu
þegnar landsins búa yfir. Við höfum
trú á því að mörgum þyki eftirsókn-
arvert að búa yfir því sjálfstæði sem
búseta á eigin heimili getur veitt. Við
mælum með því að við drögum úr
forræðishyggju í málefnum aldraðra,
veitum þeim aukið val og leggjum
áherslu á að styrkja og efla fólk.
Þannig drögum við úr þörf á hjúkr-
unarrýmum, heimaþjónustu og
heimahjúkrun og stuðlum enn-
fremur að áhyggjulausu ævikvöldi á
eigin heimili.
Bætum þjónustu við aldraða
Eftir Ingu Láru
Karlsdóttur og Ás-
dísi Halldórsdóttur
»Eflum og styrkjum
aldraða sem búa
heima hjá sér með
sveigjanlegri heima-
þjónustu og notum nýj-
ar forvarnarleiðir með
velferðartækni að leið-
arljósi.
Inga Lára Karlsdóttir
Inga Lára er hjúkrunarfræðingur og
hjúkrunarstjóri heimaþjónustufyr-
irtækisins Sóltúns heima og Ásdís er
íþróttafræðingur og forstöðumaður
Heilsu & Vellíðan hjá Sóltúni Heima .
Ásdís Halldórsdóttir
Ýmislegt horfir til
betri vegar í kvenna-
baráttunni þó að enn
eigum við töluvert
langt í land og meg-
um hvergi láta deig-
an síga. Ekki er van-
þörf á stöðugri
baráttu fyrir launum
til jafns við karla,
baráttu fyrir að njóta
sömu virðingar og
velgengni á vinnumarkaði og í
stjórnunarstöðum og þeir, og bar-
áttu gegn kynbundnu ofbeldi. Það
er barist á mörgum vígstöðvum
með sýnilegum árangri, konum
fjölgar á þingi og sveitarstjórnum
og Meeto-byltingin er að gera
kraftaverk.
Fagna ber hverju marki sem
næst eða nálgast. Eitt er þó það í
baráttunni sem mörgum þykir
vafasamt, en það er að breyta
málfari, að kvengera áður við-
teknar málvenjur. Er ekki hrein-
lega háskalegt að róta á þennan
hátt í okkar viðkvæma málkerfi
og hefur þetta eitthvað með jafn-
rétti að gera? Í gegnum aldirnar
hefur íslenskt málfar byggst á
þeirri staðreynd að konur eru
menn og óþarft hefur þótt að
kvengera málið sérstaklega nema
í stöku tilfellum þegar rætt er
eingöngu um konur eða kvenna-
stéttir.
Svo er aftur spurning hvort við
konur höfum verið sjálfum okkur
samkvæmar í gegnum tíðina hvað
þetta varðar. Konur hafa gengið
inn í áður viðteknar karlastéttir
og verða læknar, kennarar, ráð-
herrar, lögreglustjórar og sýslu-
menn en þegar karlar sækja inn í
kvennastéttir er þessu öfugt far-
ið. Nauðsynlegt þótti að breyta
hinu fallega orði
fóstra í leikskóla-
kennari, hjúkr-
unarkona varð hjúkr-
unarfræðingur,
flugfreyja flugþjónn
og fleira mætti telja.
Ekki þótti við hæfi að
karlar bæru kvenkyns
starfsheiti. Man ég
ekki betur en konur
teldu á sínum tíma að
þetta væri innlegg í
jafnréttisbaráttuna.
Nú hefur Stúd-
entaráð með lagabreytingu ákveð-
ið að afneita heitinu maður, til að
„leysa af hólmi kynjaða orðræðu
innan stofnana og fyrirtækja“.
Starfsheiti sem enda á maður
skulu breytast í meðlim, forseta,
fulltrúa, aðila – allt karlkynsorð,
misfalleg og misjafnlega aðlög-
unarhæf. Erum við ekki hér á
hálum ís? Höfum við konur ekki
annað þarfara að gera en umbylta
íslensku máli og afneita tegund-
arheiti okkar? Ég veit ekki betur
en flestar konur og önnur skil-
greind kyn hafi hingað til litið á
sig sem menn og þótt eðlilegt að
láta tala um sig sem menn nema
gild ástæða sé til aðgreiningar.
Er fallin úr gildi setningin góða í
textanum Þori ég, vil ég, get ég?:
„Hvenær verða allir menn taldir
menn?“
Konur eru menn
Eftir Hildi
Hermóðsdóttur
Hildur Hermóðsdóttir
»Er ekki hreinlega
háskalegt að róta á
þennan hátt í okkar við-
kvæma málkerfi og hef-
ur þetta eitthvað með
jafnrétti að gera?
Höfundur er ritstjóri
og fv. útgefandi.
Atvinnublað alla laugardaga
mbl.is
ER ATVINNUAUGLÝSINGIN
ÞÍN Á BESTA STAÐ?
Allt um sjávarútveg