Fréttablaðið - 29.09.2018, Blaðsíða 16

Tækni Google er alls staðar. Vilji
maður vita eitthvað slær maður
oftar en ekki spurningu inn í Google.
„Hvað heitir aftur leikarinn í mynd-
inni þarna? Hvað hét þarna sænska
lagið sem var alltaf á Bylgjunni?
Bíddu, hvað er Buffon eiginlega
orðinn gamall?“ eru spurningar sem
gæti hafa verið erfitt að fá svar við á
stundinni fyrir Google en er þeim
mun auðveldara nú.
Nú í september eru tuttugu
ár liðin frá því að Google kom á
markað. Fyrir það höfðu Stanford-
stúdentarnir Larry Page og Sergey
Brin unnið saman að leitaralgrími.
Úr varð leitarvél sem þeir kölluðu í
upphafi BackRub.
Eftir útgáfu leitarvélarinnar hélt
notendahópurinn sífellt áfram að
stækka og fyrirtækið sömuleiðis.
Google flutti ítrekað í nýjar og stærri
skrifstofur og unnið var að nýjum
verkefnum eða fest kaup á spenn-
andi sprotafyrirtækjum. Google
News fór í loftið 2002, Gmail 2004,
Google Maps 2005, Google Chrome
2008 og hinn lítt þekkti samfélags-
miðill Google+ árið 2011 svo fátt
eitt sé nefnt. Þá er einnig vert að
nefna kaup Google á YouTube árið
2006. Og líkt og Fréttablaðið fjallaði
um í gær gaf Google, sem hefur til-
heyrt móðurfyrirtækinu Alphabet
undanfarin ár, einnig út stýrikerfið
Android sem er nú það stærsta í
heimi.
Ýmsir hafa reynt að keppa við
Google. Þegar leitarvélin fór í loftið
Margt breyttist með tilkomu Google
Google er tuttugu ára. Margt breyst frá því leitarvélin fór í loftið. Fréttablaðið ræddi við fræðimann, kennara og blaðamann til að fá
mynd af því hvernig Google hefur breytt greinum þeirra. Þau kveðast öll sammála um það að breytingarnar hafi verið afar miklar.
Heimurinn varð smærri en áður
Guðrún Hálfdánardóttir hefur
unnið við blaðamennsku í áratugi.
Frá árinu 1996 hefur hún starfað
sem blaðamaður og fréttastjóri
á Morgunblaðinu og mbl.is. Að
sögn Guðrúnar breyttist margt
með tilkomu leitarvéla þar sem
heimurinn varð allt í einu
smærri en áður.
„Þegar ég var að byrja
í blaðamennsku fyrir
rúmum 22 árum höfðum
við ekki aðgang að
netinu á ritstjórninni og
ég man vel eftir því þegar
við hófum undirbúning að
stofnun mbl.is haustið
1997 hversu stór­
kostlegt það var
að hafa aðgang
að netinu,“ segir
Guðrún og bætir
því við að það
hafi alls ekki
verið sjálf­
gefið á sínum
tíma.
Að mati
Guðrúnar voru breytingarnar
sem Google hafði í för með sér
tvímælalaust til hins betra. Nefnir
hún í því samhengi að auðveldara
aðgengi að upplýsingum hljóti að
vera af hinu góða. „Síðan er aftur á
móti alltaf spurning um hvort
upplýsingarnar eru réttar
líkt og fréttir af lyga­
fréttum sýna okkur svart
á hvítu.“
Guðrún telur þó að
það þurfi að hafa í huga
að það sé ekki hægt að
trúa hverju sem er. Gæta
þurfi þess að nota heimildir
sem maður treystir. „Til
að mynda er Wiki­
pedia frábær vefur
en um leið þá má
ekki trúa öllu
sem þar stendur.
Þú getur hins
vegar notað
Wikipedia til
þess að leiða
þig áfram í
heimildaleit.“
Google ýmist gullnáma eða vitleysa
Guðlaug Guðmundsdóttir, ís­
lenskukennari við Menntaskólann
við Hamrahlíð, segir engum blöð­
um um það að fletta að leitarvélar
eins og Google hafi gjörbreytt um­
hverfi skólafólks, bæði nemenda
og kennara. „Þær einfölduðu alla
upplýsingaleit sem var ótvíræður
kostur. Hjá kennarastéttinni voru
leitarvélarnar skemmtileg nýjung
og viðbót við hin ýmsu uppfletti­
rit sem kennarar notuðu lengi
vel samtímis. Nú hefur sjálfsagt
dregið úr því. Kennarar eins og
aðrir kunna að meta þann hraða
sem leitarvélin býður upp á.“
Að sögn Guðlaugar hafa nem­
endur alltaf verið fljótir að tileinka
sér tæknina. Google hafi verið stór
þáttur í námi allt frá því að leitar­
vélin ýtti öðrum sambærilegum
til hliðar. Hins vegar segir hún að
góðir nemendur viti að leitarvélar
séu ekki óbrigðular upplýsinga­
veitur. Þeir læri að nota aðrar
heimildir líka.
„Áhrif leitarvéla í skólastarfi hafa
bæði verið til góðs og ills. Þær
bjóða upp á mikið magn upplýs­
inga í formi texta og mynda, sem
geta verið hreinar gullnámur fyrir
nemendur á öllum skólastigum.
En þær bjóða líka upp á bannsetta
vitleysu og oft er ómögulegt að
greina þar á milli. Einkum fyrir
óreynda og auðtrúa,“ segir Guð­
laug.
Hún bætir því við að tíminn sem
fari í upplýsingaleit hafi styst en
það sé oft á kostnað yfirlegu og
yfirvegunar. „Nú er orðið mjög
brýnt að kenna að greina og
meta upplýsingar sem flæða frá
Google. Stundum er gott að geta
unnið hratt en að grúska í mörgum
ólíkum heimildum og ígrunda þær
verður vonandi aldrei úrelt.“
Sálm. 86.11
biblian.is
Vísa mér veg þinn,
Drottinn, að ég gangi
í sannleika þínum,
gef mér heilt hjarta,
að ég tigni nafn þitt.
voru fyrir á markaði Yahoo Search,
Ask og Altavista. Enga þeirra leitar-
véla notar fólk almennt í dag og fór
Altavista reyndar á hausinn fyrir
hálfum áratug.
Og samkeppnisaðilar í nútím-
anum hafa nú enga svakalega mark-
aðshlutdeild. Samkvæmt GlobalStats
hefur Google nú 91 prósents mark-
aðshlutdeild. Bing, leitarvél Micro-
soft, hefur 3 prósent og Yahoo 2,5
prósent. Kínverska leitarvélin Baidu
hefur svo rúmt eitt prósent og hin
rússneska Yandex um hálft.
Erfitt er að sjá fyrir sér meiriháttar
áföll fyrir leitarvélina í framtíðinni.
Google hyggur nú á sókn í Kína og
er að þróa afar umdeilda, ritskoð-
aða leitarvél í samstarfi við kínversk
yfirvöld. Því munu Kínverjar loks fá
löglegan aðgang að Google, þó tak-
markaðan.
Ótrúleg upplýsingabylting
„Fyrir leitarvélarnar, Google og fleiri,
þurfti að treysta miklu meira á að
fletta upp í bókum, nota efnis yfir lit
og einstök efnisorð til að finna efni.
Guðlaug Guð-
mundsdóttir
framhaldsskóla-
kennari.
Við getum sagt að treysta hafi þurft
á almenningsbókasöfn, eigið bóka-
safn og eigin kennslubækur. Þetta
var mjög takmarkandi,“ segir Jón
Atli Benediktsson, rektor Háskóla
Íslands og rafmagnsverkfræðingur,
um áhrifin sem Google hafði á fræða-
starf.
Eftir tilkomu Google segir Jón Atli
að auðveldara hafi orðið að komast
yfir upplýsingar. „Við getum kannski
sagt að leitarvélin hafi fært upplýs-
ingarnar, gögnin og þekkinguna til
fólksins, þar á meðal nemenda og
kennara, með mjög einföldum hætti.
Þetta er í reynd ótrúleg upplýsinga-
bylting sem er enn í gangi.“
Að sögn Jóns Atla hefur stafræna
tæknin og internetið haft áhrif á allt
líf okkar, samfélagið, atvinnulífið,
stjórnmálin, samgöngur, viðskipti,
samskipti, íþróttir, lækningar og
hvernig við hlustum á tónlist.
„Í reynd er ekkert svið undan-
þegið – allra síst menntun og rann-
sóknir. Dæmi um þetta eru svokölluð
„moocs“ sem eru netnámskeið sem
hafa meðal annars verið þróuð af
MIT og Harvard og fleiri aðilum
undir merkinu edX en hafa breiðst
út um allan heim. Með opnum net-
námskeiðum stóreykst aðgengi að
menntun, óháð efnahag, aldri og
búsetu og nemendur geta stundað
námið hvar og hvenær sem er. Sam-
hliða þessu er verið að þróa ný náms-
umsjónarkerfi sem bjóða upp á allt
annars konar samskipti nemenda og
kennara en áður.“
Jón Atli segir að nýjar kynslóðir
nemenda geri kröfur um sveigjanlegt
nám, að háskólar bjóði upp á stuttar,
hagnýtar námsleiðir og að fólk geti
farið inn og út úr háskóla alla ævi.
Þannig sé stafræna tæknin að ger-
breyta aðgengi að námi, hvernig og
hvenær nemendur læra og hvernig
kennarar kenna.
„Háskólar um allan heim eru að
endurskoða starfsemi sína í þessu
ljósi og við í Háskóla Íslands fylgj-
umst vel með þessari þróun.“
Þá segir hann að hin stafræna
bylting hafi haft mikil áhrif á rann-
sóknarstarf. Hafi umbylt mögu-
leikum til öflunar, greiningar og
miðlunar upplýsinga. Það feli í sér
einstakt tækifæri til að takast á við
þær stóru áskoranir sem fram undan
eru. Hins vegar felist líka áskoranir í
þessari byltingu.
„Upplýsingar geta verið mjög verð-
mætar og ganga kaupum og sölum.
Og þær má einnig misnota. Þetta
gerir siðferðilegar kröfur til okkar
allra. Við verðum ævinlega að hafa
hugfast að tæknin er tæki í okkar
höndum og það er skylda okkar að
umgangast hana á ábyrgan hátt í
þágu betra samfélags og mannlífs,“
segir Jón Atli.
Við getum kannski
sagt að leitarvélin
hafi fært upplýsingarnar,
gögnin og þekkinguna til
fólksins.
Jón Atli
Benediktsson,
rektor Háskóla
Íslands
Google fagnar nú tuttugu ára afmæli sínu. Frá því leitarvélin fór í loftið hafa upplýsingar færst nær almenningi. Ýmsir hafa reynt að keppa við Google en öllum hefur mistekist. Nordicphotos/Getty
Þórgnýr Einar
Albertsson
thorgnyr@frettabladid.is
2 9 . s e p T e m b e r 2 0 1 8 L A U G A r D A G U r16 f r é T T i r ∙ f r é T T A b L A ð i ð
2
9
-0
9
-2
0
1
8

0
4
:1
9
F
B
1
2
8
s
_
P
1
2
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
1
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
0
F
2
-6
B
F
4
2
0
F
2
-6
A
B
8
2
0
F
2
-6
9
7
C
2
0
F
2
-6
8
4
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
1
2
8
s
_
2
8
_
9
_
2
0
1
8
C
M
Y
K