Morgunblaðið - 09.06.2018, Blaðsíða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 2018
Rauðagerði 25 · 108 Reykjavík · Sími 440 1800 · www.kaelitaekni.is
Okkar þekking nýtist þér
Þín eigin skrifborðskæling!
Stjórnaðu hitastiginu við
vinnustöðina þína.
Kælitæki, rakatæki og lofthreinsitæki,
allt í einu tæki. Til í hvítu og svörtu.
Kynningarverð aðeins kr. 37.227 m.vsk.
Hafró kom nýlega
úr ralli, en rallið er
þeirra aðferð við að
mæla stærð fisk-
stofna, svo gefa megi
út veiðiráðgjöf, sem
byggist nú á afla-
reglu, þar sem fyrir
fram ákveðið hlutfall
skal veitt úr hverjum
stofni. Veiða skal 20%
af áætluðum veiði-
stofni þorsks. Hafró tilkynnti að
stofnvísitala þorsks „væri 5%
lægri en meðaltal áranna 2012-
2017, þegar vísitölur voru háar“.
En þegar skoðað er nánar má sjá
að vísitalan hefur lækkað um 21%
frá í fyrra, svo einkennilegt er að
miða hana við meðaltal fyrri ára.
Niðurstaða rallsins varðandi þorsk
er þvert á það sem Hafrómenn
héldu í fyrra, en þá bjuggust þeir
við að veiðistofninn myndi stækka
nokkuð milli 2017 og 2018. Afla-
ráðgjöfin er nokkuð beintengd
vísitölunni svo vænta má tilsvar-
andi lækkunar á aflamarki eða um
50 þús. tonn en líklega gildir enn
sú regla að kvóti megi
ekki breytast meira
en 30 þús. tonn milli
ára. Ráðamenn hafa
keppst um að mæra
fiskveiðistjórnunar-
kerfi okkar, segja það
besta kerfi sem völ er
á, það tryggi stöðug-
leika og að deilur um
það séu mjög á
undanhaldi. Svo virð-
ist sem markmið lag-
anna hafi gleymst, en
þar segir: „Markmið
laga þessara er að stuðla að
verndun og hagkvæmri nýtingu
þeirra (nytjastofnanna) og tryggja
með því trausta atvinnu og byggð
í landinu.“ Segja má að tekist hafi
að vernda stofnana því þorskaflinn
nú er ekki nema helmingur þess
sem hann var áður en farið var að
stjórna með kvótakerfinu. En
markmiðið um hagkvæma nýtingu
til að treysta byggð og atvinnu í
landinu hefur brugðist og flest
sjávarþorp flokkast nú undir brot-
hættar byggðir. Undirstaðan
kvótakerfisins er fiskveiðiráðgjöf
Hafró. Stofnunin ákveður afla-
mark og mótar þær reglur um há-
marksafla sem hún telur að gefi
mesta nýtingu. Á áttunda áratugn-
um trúði Hafró því að þorskstofn-
inn væri ofveiddur og draga yrði
úr veiðum. Stofnunin fullyrti þá að
ef farið yrði að þeirra ráðum væri
hægt að veiða 500 þús. tonn af
þorski árlega. Ráð þeirra var í
meginatriðum að draga úr veiði,
sérstaklega á smáfiski svo hann
fengi að vaxa, stofninn að stækka
og þá fengist meiri afli seinna.
Þegar við höfðum fengið full yfir-
ráð yfir landhelginni var hægt að
hefjast handa. Möskvi var stækk-
aður í trolli og farið var að loka
svæðum þar sem mikið veiddist af
smáþorski. Þetta bar þann árang-
ur að verulega dró úr afla á smá-
fiski. Þegar hann svo fór að
stækka og banka á dyrnar var
sett á skrapdagakerfi til að tak-
marka þorskaflann. Það dugði
skammt og 1981 veiddust 470 þús.
tonn af þorski. Aflinn féll svo í 300
þús. tonn árið 1983, sem þótti
skelfilegt og þurfti að leita aftur
til stríðsáranna til að finna svo lít-
inn afla. Fiskur var orðinn léttari
eftir aldri vegna ónógrar fæðu og
stofninn féll. Í stað þess að endur-
skoða stefnuna í ljósi þeirrar nið-
urstöðu að fæðuframboðið stóð
ekki undir stækkun stofnsins
héldu menn áfram að friða. Árið
1994 varð nýr skellur og gripið
var til enn frekari friðunar-
aðgerða. Sett var á 25% aflaregla.
Annar skellur varð 2001 og þá var
haldið tveggja daga fyrirspurna-
þing, þar sem stefna Hafró var
krufin til mergjar, en stefnunni í
engu breytt. Enn kom skellur
2007 og þá kom aflareglunefnd
saman og lét tölvuna reikna út að
það ætti að taka 20% úr stofn-
inum. Til samanburðar má geta
þess að áður fyrr þegar aflinn var
4-500 þús. tonn árum saman voru
35-40% tekin úr stofninum án þess
að valda nokkrum skaða. Í öll þau
skipti sem aflinn féll var undanfari
þess horaður fiskur og sjálfát.
Fæðubúrið þoldi ekki friðun og til-
raunirnar til stækkunar stofnsins.
En eftir að 20% aflareglan var
sett fór friðunin að bera þann ár-
angur meira varð af stórum fiski.
Ástæðan er líklega sú að skyndi-
lega varð til fæða fyrir stóran fisk
en árið 2006 fór makríll, og síðar
síld að ganga á Íslandsmið á
sumrin. Stór fiskur fór skyndilega
að veiðast fyrir Norðurlandi og
var hann fullur af makríl og síld.
En þegar makríllinn fer héðan á
haustin er stórþorskurinn enn
svangur og leggst í sjálfát og
ræðst einnig á aðra nytjafiska.
Nýliðun þorsks hefur verið léleg
frá 1986 vegna þessara þátta,
fæðuskorts og sjálfáts, en hrygn-
ingarstofninn hefur verið óvenju-
stór undanfarin ár, það þarf að
leita aftur til 1964 til að finna eitt-
hvað svipað. Það er ekki bjart
fram undan í þorskveiðum og
fyrirsjáanlegt að afli mun ekki
aukast frá því sem nú er nema
aflareglu og sóknarmynstri verði
breytt þannig að veitt verði meira
úr stofninum og hætt að friða
smáfisk. Þorskstofninn er að mínu
mati kominn í hámark og mun því
aðeins geta minnkað. Þá bendi ég
á að með óbreyttri aflareglu yrði
stofninn að tvöfaldast til að gefa
500 þús. tonn. Það er ómöguleiki.
Er ekki komið nóg af mistök-
um við stjórn fiskveiða?
Eftir Jón
Kristjánsson » Það er ekki bjart
fram undan í þorsk-
veiðum og fyrirsjáan-
legt að afli mun ekki
aukast frá því sem nú er
nema aflareglu og
sóknarmynstri verði
breytt.
Jón Kristjánsson
Höfundur er fiskifræðingur.
Að skrifa nafnlaust
um hitamál samfélags
ber þess ekki merki að
menn vilji taka um-
ræðuna fyrir opnum
tjöldum og með mál-
efnalegum hætti.
Dæmi um slík skrif eru
Víkverjans á síðum
Morgunblaðsins fyrsta
dag þessa mánaðar.
Þar er umfjöllunar-
efnið Hvalárvirkjun í Ófeigsfirði á
Ströndum.
Víkverji telur að mannanna verk á
borð við virkjanir og háspennuturna
séu listamönnum heimsins lítill inn-
blástur þar sem hvorki undursamleg
ljóð né dýrleg listaverk hafi litið
dagsins ljós undir áhrifum frá slíkum
mannvirkjum. Þetta er án efa rétt
hjá Víkverja. En svipaða sögu má
segja um flesta þá innviði sem menn-
irnir byggja upp til að létta sér lífið
og tilveruna. Hraðbrautir og hring-
torg, stórskipahafnir og sjúkrahús,
flugbrautir og flóðavarnir – allt eru
þetta nauðsynlegir innviðir en trú-
lega lítil uppspretta andans öðrum en
arkitektum sem gera sitt ýtrasta til
að mannvirkin falli vel að umhverfi
sínu. Hástemmd ljóð um slík mann-
virki eru sennilega vandfundin.
Reyndar urðu raforkumál góðu
skáldi hér fyrir vestan oft að yrkis-
efni. Guðmundur Ingi Kristjánsson
frá Kirkjubóli í Bjarnadal í Önundar-
firði sat marga fundi Orkubús Vest-
fjarða og lét sig raforkumál fjórð-
ungsins miklu varða. Hann orti:
Aldrei var svo vitlaus gerð
virkjun hér á landi,
að hún borgi ei sitt verð
og til heilla standi.
Og góðum skáldum verður fleira
að yrkisefni en náttúran ein. Upp í
hugann kemur fallegur texti um al-
genga stjóriðjuafurð – bárujárnið
góða. Það veitti nú einhverjum inn-
blástur einhvern tímann.
Sá sem orti um bárujárnið greiddi
trúlega götu fleiri stóriðjuvera og
fleiri orkumannvirkja
hér á landi en nokkur
annar núlifandi Íslend-
ingur – allt í nafni fram-
fara á Íslandi. Hann
sagði einnig á forsíðu
Tímans, í kjölfar mikilla
hamfara hér fyrir vest-
an í janúar 1995, að
Vestfirðir væru eitt
mikilvægasta svæði
landsins hvað tekjuöflun
þjóðarinnar varðaði.
Það ætti að styrkja
stöðu byggðanna þar til þess að fólk
gæti komið sér fyrir á þeim svæðum
sem öruggust væru.
Nú hillir undir að langþráðar
framfarir í raforkumálum og at-
vinnuuppbyggingu líti dagsins ljós á
Vestfjörðum. Um það eru þeir sér-
fræðingar samdóma, sem hafa sett
sig gaumgæfilega inn í það hvaða
þýðingu Hvalárvirkjun, og nauðsyn-
leg orkuflutningsmannvirki henni
tengdri, munu hafa fyrir orkuöryggi
og möguleika til atvinnusköpunar í
fjórðungnum.
Er til of mikils mælst að þeir sem
búa við allsnægtir höfuðborgar-
svæðisins með örugga orku á lág-
marksverði, fjölbreytta atvinnu-
möguleika og alla nauðsynlega
innviði á sínum stað, standi með okk-
ur Vestfirðingum í þeirri viðleitni að
gera fjórðunginn okkar að sambæri-
legum búsetukosti og önnur svæði
Íslands?
Við lifum ekki í
ljóðinu einu saman
Eftir Birnu
Lárusdóttur
Birna Lárusdóttir
» Sá sem orti um báru-
járnið greiddi trú-
lega götu fleiri stór-
iðjuvera og fleiri
orkumannvirkja hér á
landi en nokkur annar
núlifandi Íslendingur.
Höfundur er upplýsingafulltrúi
VesturVerks á Ísafirði, sem fyr-
irhugar að reisa Hvalárvirkjun í
Ófeigsfirði á Ströndum.
birna@vesturverk.is
Félag kvenna í at-
vinnulífinu hóf á vor-
mánuðum hreyfiafls-
verkefnið Jafn-
vægisvogina ásamt
velferðarráðuneytinu,
Sjóvá, Deloitte, Pipar/
TWBA og Morgun-
blaðinu. Markmiðið
með verkefninu er að
kynjahlutfall í fram-
kvæmdastjórnum
fyrirtækja verði 40/60 árið 2027.
Markmiðið er metnaðarfullt og er
fyrsta verkefni Jafnvægisvogar-
innar að taka saman niðurstöðu
greininga á stöðu stjórnenda í ís-
lensku atvinnulífi. Niðurstöðurnar
verða m.a. birtar á ráðstefnu sem
haldin verður 31. október.
Jafnrétti er engin tilviljun og
gerist ekki af sjálfu sér – jafnrétti
er ákvörðun sem stjórnendur taka.
Fyrirtæki þurfa að vera virkilega
tilbúin í þessa vegferð til að ná
þessu markmiði. Það kostar sam-
eiginlegt átak beggja kynja því
jafnrétti er ekki eingöngu á ábyrgð
kvenna. Bæði kynin þurfa að taka
samtalið og takast á við verkefnið
saman. Það er ekki nóg að vera
best í heimi í jafnrétti ef munurinn
á stöðu kvenna og karla er enn
svona mikill.
Konur eru 65,5% útskrifaðra há-
skólanema en einungis 11% for-
stjóra. Eftir því sem fyrirtækin eru
stærri fækkar konum í fram-
kvæmdastjórastöðum. Af 90 æðstu
stjórnendum fjármálafyrirtækja
eru 81 karl og níu konur. Í lok árs
2017 voru konur 26,1% stjórn-
armanna fyrirtækja í hluta-
félagaskrá en hlutfall kvenna í
stjórnum fyrirtækja hefur staðið í
stað síðustu þrjú ár.
Hlutfall kvenna í stöðu fram-
kvæmdastjóra stendur einnig í stað
á milli ára (22,1%) en frá 1999 varð
hægfara aukning fram til ársins
2016. Hlutfall kvenna í stöðu
stjórnarformanna var 23,9% í lok
Nýtum
mannauðinn
Eftir Guðrúnu
Ragnarsdóttur og
Evu Magnúsdóttur
Guðrún
Ragnarsdóttir
Eva
Magnúsdóttir
Lifandi tónlist mbl.is/tonleikar