Morgunblaðið - 13.07.2018, Qupperneq 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. JÚLÍ 2018
fyrir öll tölvurými og gagnaver
Kæling
Stangarhyl 1A • 110 Reykjavík • Sími 587 8890 • rafstjorn.is
Við tökum út
og þjónustum
kæli- og
loftræsti-
kerfi
Á tveggja daga hátíð
sem ber nafnið Lýsa og
haldin verður á Akur-
eyri í byrjun september
verður þétt dagskrá frá
morgni til kvölds þar
sem almenningur,
stjórnmálafólk og fé-
lagasamtök hittast og
ræða um mikilvæg mál-
efni. Fyrir þá sem vilja
hafa áhrif á samfélagið
er þetta sannkölluð hátíð fyrir inni-
haldsrík samtöl og tækifæri til að tjá
og hlusta á ólík sjónarmið.
Samfélagsmálin rædd
Þetta er fjórða árið í röð sem slík
hátíð er haldin á Íslandi að norrænni
fyrirmynd hátíða eins og Almendalen
í Svíþjóð, Folkemødet í Danmörku og
Arendal í Noregi. Tilgangurinn er að
skapa vettvang fyrir alla Íslendinga
þar sem samfélagsmál eru rædd, auð-
velt er fyrir félagasamtök og stjórn-
málafólk að skipuleggja viðburði og
ókeypis er fyrir almenning að taka
þátt.
Dýpt og traust
Nú spyrja kannski
sumir hvort ekki sé
óþarfi að fólk ferðist á
slíka hátíð á tímum þeg-
ar hægt er að halda
fjarfundi og skrifa
pistla á fjölmarga sam-
félagsmiðla. Þrátt fyrir
að samfélagsmiðlarnir
geri það auðveldara nú
en nokkurn tíma fyrir
einstaklinga, félaga-
samtök og stjórn-
málafólk að tjá sig um samfélagsmál
þá skapa yfirlýsingar í 280 táknum
ekki þá dýpt og traust sem samtal
augliti til auglitis getur gert. Mark-
mið Lýsu er að skapa tækifæri til
innihaldsríkra samtala milli þín og
mín og stjórnmálafólks og félaga-
samtaka í landinu. Á sama hátt og
það er gaman að hlusta á tónlist í sím-
anum og allt önnur upplifun að sjá
uppáhaldshljómsveitina á tónleikum,
þá er skemmtilegt að tjá sig um sam-
félagsmál á samfélagsmiðlum og allt
annað að mæta á svæðið og eiga sam-
tal við þann sem þú vilt hlusta á eða
sannfæra.
Hugmyndir gerjast og blómstra
Það er grasrótarstarf félagasam-
taka sem gerir Lýsu áhugaverða
veislu þar sem hugmyndir gerjast og
blómstra. Mörg félög nota tækifærið
og halda félagsfundi sína á eða í
tengslum við Lýsu og skipuleggja
viðburði og samræður með öðrum
þátttakendum. Almannaheill, samtök
þriðja geirans er aðstandandi hátíð-
arinnar og Menningarfélag Akureyr-
ar er framkvæmdaraðili Lýsu. Við
hvetjum allt áhugafólk um samfélags-
mál að taka þátt. Lýsa er upplýsandi
hátíð um samfélagsmál og öllum er
boðið að mæta.
Eftir Ketil Berg
Magnússon
Ketill Berg Magnússon
» Það er grasrótar-
starf félagasamtaka
sem gerir Lýsu áhuga-
verða veislu þar sem
hugmyndir gerjast
og blómstra.
Höfundur er stjórnarformaður
Almannaheilla.
Rokkhátíð lýðræðisins
Eins og ég drap á í
pistli mínum „Eru verk-
föll tímaskekkja?“, þá
hafa verkföll almenns
launafólks ekki skilað
árangri til bættra
raunkjara. Mæli ég það
m.a. út frá því að árið
1979 dugði einstæðri,
eins barns móður að
vinna 70% afgreiðslu-
starf í lyfjabúð til að
leigja góða íbúð, hafa
barn sitt á leikskóla og
eiga fyrir nauðsyn-
legum útgjöldum. Eng-
inn léti sér detta í hug
að reyna slíkt í dag. Ár-
angur hefur einungis
náðst hjá hópum sem
hærra eru settir í launa-
stiganum auk þess sem
þeir launahópar fá frek-
ar ýmiss konar auka-
greiðslur.
Þegar miðað er við
hvernig kaupmáttar-
aukning er oftast reikn-
uð út virðist sá útreikn-
ingur unninn út frá
meðaltekjum allra
kjarahópa sem vinnuveitendur gera
kjarasamninga við. Í slíkum for-
sendum eru láglaunahóparnir langt
fyrir neðan meðaltalið en stöðu
þeirra aldrei getið. Þeir hafa ekki
heldur þá aðstöðu sem hærri tekju-
hóparnir hafa margir, að geta um-
svifalaust lamað mikilvæga þætti
þjóðlífsins með vinnustöðvun. Verk-
fallsaðgerðir þeirra hópa bitna yf-
irleitt harðast á lágtekjufólki, sjúk-
lingum og öldruðum sem enga
aðkomu eiga að deilunni. Má þar t.d.
nefna aðgerðir kennara, starfsfólks
sjúkrastofnana og lögreglumanna.
Aðferðir stéttarfélaga til öflunar
kjarabóta fyrir félagsmenn hafa ekk-
ert breyst í áratugi þótt lífshættir
fólks og rekstrarfyrirkomulag fyr-
irtækja hafi mikið breyst á sama
tíma. Þetta hefur um langan tíma
vakið mér undrun og hef ég lengi
bent á leiðir sem farsælli væru til ár-
angurs samhliða því að valda þjóð-
félaginu minni skaða.
Nýjar leiðir til kjarabóta
Inn í núverandi fyrirkomulagi
kjarasamninga launafólks við vinnu-
veitendur um bætt launakjör fyrir
framlagða vinnu er þvælt atriðum
sem lúta að ákvörðun löggjafarþings
annars vegar og samtökum sveitarfé-
laga hins vegar. Eru það atriði varð-
andi lagaleg og félagsleg réttindi alls
launafólks á Íslandi óháð stéttar-
félögum eða kjarasamningum, t.d.
skattamál, heilbrigðis- og trygginga-
mál, vinnuverndarmál ásamt atriðum
er varða lög og reglur um aðbúnað á
vinnustöðum svo eitthvað sem nefnt.
Sameiginleg réttindamál allra
ættu að vera tekin fyrir af þver-
pólitískri nefnd allra þingflokka sem
semdi um nauðsynlegar lagabreyt-
ingar við sameiginlega nefnd allra
stéttarfélaga. Niðurstaða slíkra við-
ræðna lægi fyrir áður en 2. umræða
fjárlaga hæfist.
Í samningum sem hér er reifað
væri gagnaðili launafólks hinn eig-
inlegi viðsemjandi. Annars vegar
væri það ríkisstjórn og Alþingi en
hins vegar samtök sveitarfélaga. Út-
færsla á ferli viðræðna gæti verið í
álíka farvegi tímafrests og skýrt
verður hér á eftir um ferli í kjara-
samningum stéttarfélaga og atvinnu-
rekenda.
Ferli og uppfærsla
þessara tveggja ólíku
samninga annars veg-
ar við Alþingi og sveit-
arfélög um réttinda-
mál og lagaumhverfi
og hins vegar við
vinnuveitendur um
launakjör og aðbúnað
af hálfu vinnuveitenda
geta og þurfa að fylgj-
ast nokkuð að þó að
uppfærsla og gild-
istaka hvors fyrir sig
sé sjálfstæð og ótengd
framvindu hins samn-
ingsins.
Ferli samnings-
gerðar
Gerð kjarasamninga
milli stéttarfélaga og
atvinnurekenda lúti
ákveðnum skýrum
leikreglum settum með
lögum frá Alþingi sem
m.a. felist í eftirfar-
andi.
1. Þremur mánuðum
fyrir lok samnings-
tímabils skal stéttar-
félagi skylt að leggja
fyrir atvinnurekendur
viðkomandi starfs-
greinar kröfur sínar um breytingar á
gildandi kjarasamning við lok yf-
irstandandi samningstímabils.
2. Innan 14 daga frá afhendingu
krafna stéttarfélaga skulu viðkom-
andi atvinnurekendur hafa svarað
erindinu með skipulegri heildar-
tillögu um breytingu á kjarasamn-
ingnum.
3. Frá þeim tíma skulu aðilar
skiptast á heildartillögum að nýjum
kjarasamning á sjö daga fresti. Skal
breyting hverju sinni frá síðustu
heildartillögu vera að lágmarki 5% af
mismunatölu milli heildartillagna að-
ila að mati ríkissáttasemjara. Upp-
fylli annar hvor aðilinn ekki skilyrði
um framlagningu nýrrar heildar-
tillögu á tilsettum tíma skoðast síð-
asta tillaga vera nýr kjarasamningur.
4. Nýr kjarasamningur taki æv-
inlega gildi frá og með fyrsta degi
eftir lokadag síðasta kjarasamnings.
5. Náist ekki að ljúka nýjum kjara-
samningi fyrir lok gildistíma fyrri
samnings skal ríkissáttasemjara
heimilt að breyta tímalengd skila-
frests nýrra heildartillagna og
ákveða aðra prósentutölu sem breyt-
ingu frá fyrri tillögu. Slíka breytingu
tilkynni ríkissáttasemjari samnings-
aðilum með sjö daga fyrirvara.
6. Óski annar hvor samningsaðila
eftir að funda með gagnaðila um mál-
efni kjarasamningsins skal sá fundur
haldinn hjá ríkissáttasemjara.
7. Viðræðunefndir beggja aðila
skulu vera jafnfjölmennar, skipaðar
5-7 mönnum hvor. Allir nefndarmenn
beggja aðila að undanskildum tveim
frá hvorum aðila skulu hafa beina
tengingu við málefnið.
Hér hafa verið dregin fram meg-
inatriði þeirra breytinga sem ég tel
mikilvægar til að raunverulegar
kjarabætur fari að renna til lægstu
launahópanna. Mikilvægasti þáttur
alls þessa er að með öllu verði hætt
að gera kjarasamninga í prósentu-
hlutföllum. Framvegis verði ein-
göngu miðað við krónutöluhækkanir
þar sem meiri hækkanir verði rök-
studdar með bættu tekjuumhverfi
launagreiðenda eftir ákveðnum
formúlum.
Kjarabætur
án verkfalla
Eftir Guðbjörn
Jónsson
»Hætt verði
að mæla
hækkanir kjara-
samninga í pró-
sentutölum og
hækkanir í
krónutölum
verði rök-
studdar með
bættu tekju-
umhverfi launa-
greiðenda.
Guðbjörn Jónsson
Höfundur er fv. hagdeildarmaður í
banka.
Allt um sjávarútveg
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi um-
ræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu
greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt
í notkun og tryggir öryggi í samskiptum
milli starfsfólks Morgunblaðsins og höf-
unda. Morgunblaðið birtir ekki greinar
sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morg-
unblaðslógóinu efst í hægra horni for-
síðu mbl.is. Þegar smellt er á lógóið
birtist felligluggi þar sem liðurinn
„Senda inn grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er
notað þarf notandinn að nýskrá sig inn í
kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja
hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem not-
anda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið.
Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk
Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.