Saga - 2008, Blaðsíða 139

ritunar í Skálholti, beinaupptöku fiorláks helga sumari› 1198. fiar
eru vi›staddir flrír háaldra›ir höf›ingjar sem óhætt er a› telja í hópi
frumkvö›la flessa stórvi›bur›ar.
Eins og fram hefur komi› eru flau dæmi sem hér hafa veri› rædd
hvorki mörg né l‡sandi fyrir almenna samfélagsstö›u gamals fólks.
fieir fáu einstaklingar sem hægt er a› aldursgreina me› sæmilegri
vissu eru allir höf›ingjar. Og fló a› sk‡r dæmi séu um a› aldra›ir
höf›ingjar hafi geta› haldi› völdum og vir›ingu fram í andláti› er
afar ósennilegt a› hlutskipti fleirra hafi veri› dæmigert fyrir aldr-
a›a Íslendinga yfirleitt.
Ni›urstö›ur
Ég hef fjalla› hér um hvernig öldru›um Íslendingum er l‡st í mi›-
aldaheimildum. fiar er ótvírætt go›sagnasmí›i á fer› en hana má
tengja vi› samfélagslegan veruleika 12. og 13. aldar, eins og ég hef
hér freista› a› gera. Óhætt vir›ist a› setja fram flessar ni›urstö›ur
út frá flessari reifun:
1. Ísland fylgir almennu reglunni me›al evrópskra mi›alda-
heimilda a› flví leyti a› neikvæ›ar ímyndir ellinnar eru meira
áberandi en jákvæ›ar. Óhætt er a› líta svo á a› flessar nei-
kvæ›u ímyndir endurspegli í senn neikvætt hugarfar og
raunverulega stö›u aldra›ra sem flurftu a› glíma vi› heilsu-
brest og lakari félagslega stö›u. Me›al fless sem fram kemur
sk‡rt og greinilega í íslenskum heimildum er a› gamlar
konur eru ekki teknar mjög alvarlega, hæ›st er a› ástar-
raunum gamalla manna og aldra›ir vígamenn áttu mjög
erfitt uppdráttar. Um flá sí›arnefndu eru nokkrar sláandi
sögur flar sem gamalmennin hatast vi› eigin afkvæmi og
leggja fæ› á æskufólk yfirleitt. Um lei› reyna flau a› ná
tökum á umhverfinu en geta a›eins gert fla› á ey›andi hátt.
2. Til eru einnig jákvæ›ar go›sagnir um gamalmenni sem
halda völdum og áhrifum fram á hinstu stundu og s‡na af sér
einhvers konar hetjuskap í dau›anum. fiessar go›sagnir eru
óvenjulegri en spegla a› einhverju leyti íslenskan veruleika
flar sem allmörg sæmilega sk‡r dæmi eru um a› höf›ingjar
hafi haldi› fullri reisn og umtalsver›um völdum fram í háa
elli. Eins og s‡nt hefur veri› fram á er fló enginn
hæg›arleikur a› grafa upp sk‡r dæmi vegna fless hversu
sjaldan er geti› um nákvæman aldur Íslendinga á mi›öldum.
aldraðir íslendingar 1100–1400 139
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 139