Saga - 2008, Blaðsíða 197

Bannsakabréf Jóns
Haki spyr „hvort ekki hef›i mátt líta betur á flátt hinna lær›u kirkj-
unnar manna á Íslandi á fjórtándu öld hva› vi›kemur innlei›ingu
og beitingu kirkjulegs réttar“, en hann telur flær lei›ir sem
„straumar hinnar alfljó›legu kirkju bárust [eftir] til Íslands“ ver›a
nokku› hornreka. Í flessu nefnir hann sérstaklega Bannsakabréf
Jóns Halldórssonar Skálholtsbiskups frá árinu 1326 (bls. 185–186).
Ég tek heilshugar undir a› fla› sé eftirsóknarvert a› kanna betur
flessar lei›ir og ég læt fless raunar geti› í bókinni. Ég fjalla samt
sem á›ur nokku› um kirkjulög frá 14. öld. Kirkjan gaf út vi›bót vi›
almennu kirkjulögin ári› 1317, Liber sextus, en efni hennar sem
var›a›i bannfæringu var teki› úr páfabullunni Clericus laicos frá
1296.19 fiessi vi›bót sk‡rir sennilega a› mestu hvers vegna statútur
voru gefnar út í Ni›aróserkibiskupsdæmi skömmu sí›ar enda eru
flær beinar fl‡›ingar úr vi›bótinni. Breytingar sem flar koma fram
var›a framkvæmd tiltekinna atri›a innan fless lagaramma sem fyr-
ir var og fless vegna eru statúturnar a› mestu leyti upptalning á
gömlum lögum. Ég veit ekki hvers vegna Haka finnst ég vanrækja
Bannsakabréf Jóns, flví ég nefni fla› a› minnsta kosti 15 sinnum og
fjalla um fla› í samhengi vi› a›rar statútur. Ég tel a› fla› hafi ekki
talist n‡mæli en hafi haft „sama megintilgang og skipan Eilífs erki-
biskups frá 1327, flann a› bannsákvæ›in flurfi a› opinbera til fless
a› ekki sé hægt a› afsaka sig me› vanflekkingu. Bannsakabréf Jóns
biskups er a› öllu leyti eins og vi› er a› búast um bannslög kirkj-
unnar á fjórtándu öld.“20 Tilgangur skipanar Eilífs var a› koma á
framfæri n‡mælum úr Liber sextus og fla› „a› fl‡›a skuli skipanir
frá páfanum á norrænu og hengja flær upp í kirkjum ásamt frum-
textanum svo a› „ranglátir veraldlegir valdsmenn“ geti ekki afsak-
a› illgjör›ir sínar gagnvart kirkjunni me› „óvisku“.“ Jón var mælsk-
ari en Eilífur: „fiví a› engi kann illt a› varast nema viti.“21
A› lokum vil ég flakka öllum fleim sem voru mér innanhandar
vi› efnisöflun, yfirlestur, lei›réttingar og túlkun og studdu mig vi›
útgáfu bókarinnar e›a á annan hátt. Án fleirrar hjálpar hef›i mér
ekki tekist a› ljúka verkinu.
andsvar við andmælum 197
19 Sama rit, bls. 390–391.
20 Sama rit, bls. 395–396, 398.
21 Sama rit, bls. 392.
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 197