Saga - 2008, Blaðsíða 257

GU‹S D†R‹ OG SÁLNANNA VELFER‹. [PRESTASTEFNUDÓM-
AR BRYNJÓLFS BISKUPS SVEINSSONAR ÁRIN 1639–1674]. S‡nis-
bók íslenskrar alfl‡›umenningar 10. Már Jónsson tók saman. Ritstjór-
ar Daví› Ólafsson, Már Jónsson og Sigur›ur Gylfi Magnússon. Há-
skólaútgáfan. Reykjavík 2005. 513 bls. Registur.
fia› hl‡tur a› vekja nokkra fur›u a› efni úr fórum Brynjólfs biskups Sveins-
sonar skuli vera gefi› út í ritrö› sem ber heiti› S‡nisbók íslenskrar alfl‡›u-
menningar. Ekki er heldur a› finna í bókinni neitt sem sk‡rir fla› af hverju
bók me› efni úr fórum eins æ›sta manns íslenskrar elítu á 17. öld ratar inn
í ritrö› tileinka›a fljó›félagshópi sem hann tilheyr›i alls ekki og haf›i
sennilega ekki svo miki› saman vi› a› sælda í hversdagslegu lifanda lífi.
fia› á reyndar vi› um sí›ustu fimm bækur ritra›arinnar a› vi› fyrstu s‡n
er flar fátt sem vi›kemur alfl‡›umenningu. fia› flarf flví a› leita aftur í for-
mála ritstjórnar í sjöttu bók flessarar ágætu ritra›ar til a› ö›last skilning á
flví hva› prestastefnudómar biskupsins eru a› gera flarna (Til merkis mitt
nafn, Reykjavík 2002, bls. 11).
Ég held a› á›urnefndur formáli a› dómabókum Markúsar Bergssonar
s‡slumanns á 18. öld sk‡ri einnig til hvers megi brúka prestastefnudóma
Brynjólfs biskups. Dómarnir gefa ágætis inns‡n í heim alfl‡›unnar á árum
sem ekki hafa geti› af sér miklar heimildir um venjulegt fólk. Svona rit gef-
ur vitaskuld enga heildstæ›a mynd af veruleika alfl‡›ufólks enda er henni
ekki ætla› a› gera fla›. Í prestastefnudómum birtist alfl‡›an a›eins í mála-
flokkum er lutu dómsvaldi kirkjunnar, fl.e. í kynfer›ismálum og flví er a›
geistlegu si›ahaldi laut.
Hér er vitaskuld um a› ræ›a heimildaútgáfu sem ætla› er a› gefa inn-
s‡n í hugarheim 17. aldar eins og hann birtist í heimildum yfirstéttarinnar
og hins opinbera. fiessi bók b‡›ur me› ö›rum or›um upp á endurvinnslu
fræ›imanna á fremur brei›u svi›i. Ekki síst ætti bókin a› vera gullnáma
fyrir flá sem í anda eftirlendufræ›a vilja grafast fyrir um afdrif alfl‡›unnar
og ljá henni rödd me› túlkunum á heimildum annarra stétta. Hér má fló
ekki gleyma a› prestastefnudómarnir eru líka einstæ› heimild um opin-
bera stjórns‡slu 17. aldar, hvernig hún var í framkvæmd og hvernig yfir-
stjórn kirkjunnar gekk a› halda uppi sæmilegu rekstrarformi á flessum út-
kjálka konungdæmisins. fiegar Brynjólfur tók vi› biskupsembætti var hann
n‡kominn a› utan eftir nær fimmtán ára samfellda dvöl og má ætla a›
prestastefnudómar hans endurspegli tilraunir til a› yfirfæra geistlegar
stjórnunarstefnur, sem flá tí›ku›ust í Danmerkurhluta konungdæmisins, á
íslenskt samfélag. Reyndar eru prestastefnur Brynjólfs til vitnis um n‡-
sköpun í kirkjustjórnun hér á landi.
Í ritinu er a› finna ítarlegan inngangskafla eftir Má Jónsson um Brynjólf
og feril hans, tí›arandann og mannlífi› á 17. öld. fiessi kafli virkar einkar
vel til a› gefa lesandanum flá grunnvitneskju um 17. öld sem nau›synleg
er til a› gera sér prestastefnudómana a› gó›u. Fyrir endurvinnandann hef-
ritfregnir 257
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 257