Jökull - 01.01.2009, Qupperneq 112

Fjölnir Torfason
flaug flugvél yfir dalinn og sást úr henni að féð hélt
sig enn í Mávatorfu og hafði ennþá næga beit. Þegar
komið var fram í janúar fór fólk á Breiðabólsstaðar-
bæjum að huga að því hvort hægt væri að fá þyrlu frá
Varnarliðinu í Keflavík til þess að fljúga meðmenn og
hunda í Mávatorfu og freista þess að ná fénu þannig.
Eftir miklar umræður varð niðurstaðan sú að þar sem
enginn núlifandi maður þekkti til í Mávatorfunni þá
var samkvæmt loftmyndum ekki ljóst hvort þyrla gæti
lent í Torfunni eða næsta nágrenni, því var hætt að
hugsa um þá leið til björgunar.
Það var þungbært fyrir fólkið á bæjunum að vita af
fénu lengst inn í fjöllum og hafa engin ráð á að bjarga
því. Það er skylda bóndans að bjarga hverri kind af
fjalli hvað sem það kostar, þó það taki jafnvel marga
menn heilu dagana að bjarga einni kind úr svelti þá
töldu menn það ekki eftir sér. Hjá góðum bónda er
hver kind nánast eins og hluti af honum sjálfum. Hver
kind var skírðmeð nafni og hafði sinn svip, hver kind
hafði persónuleg einkenni, kom til dæmis alltaf fyrst
inn þegar fénu hafði verið hleypt í vatn, önnur horfði
aldrei í augu á nokkrum manni heldur væflaðist hálf-
gert utan við hópinnmeðan enn önnur þurfti nauðsyn-
lega að fá athygli með því að nudda sér við hönd eða
fót bóndans þegar færi gafst á.
Undirbúningur
Nú leið veturinn 1985, veður var lengst af tíðindalítið
og fremur hagstætt. Fólkið á Breiðabólsstaðarbæjun-
um talaði oft um fjárhópinn í Innri Veðurárdal og þeg-
ar komið var fram í apríl voru menn ekki vonlausir um
að féð hefði bjargað sér á snöpum yfir veturinn.
Fyrri hluta dags hinn 25. apríl þá um vorið gerði
mikinn snjóbyl hér um slóðir, svo blindur var bylur-
inn að ekki tókst að ná börnunum heim úr skólanum
í Hrollaugsstöðum þennan dag og var það í fyrsta og
eina skipti sem börnin þurftu að gista í skólanum frá
því daglegur akstur hófst haustið 1973. Haustið 1985
voru fjöll smöluð sem venja var, farið var í innstu leit-
ir í Veðurárdal, meðal annars til að kanna hvort féð
væri enn í Mávatorfunni eða annars staðar í Innri Veð-
urárdal. Hvar sem leitað var sást ekki til fjárhópsins
og í sjónaukum sáust engin merki um afdrif fjárins.
Því var það ákveðið eftir fyrstu göngur í byrjun sept-
ember að gera út sérstakan leiðangur til að kanna af-
drif kindanna og ekki síður til að kanna fjöllin nán-
ar, sem full þörf virtist á samanber dalinn stóra sem í
fyrsta sinn hafði sést haustið áður. Um veturinn höfðu
verið fengnar loftmyndir frá Landmælingunum, þær
grandskoðaðar, m. a. settar undir víðsjá sem stækk-
aði þær mörg þúsund sinnum. Hér kann einhver að
spyrja, væru menn ekki læsir á landakort, því þurfti
að kaupa dýrar loftmyndir til að skoða einhverja færa
leið í afdal í Suðursveit? Svarið er einfalt, landakort
þess tíma sýndu skástrikuð svæði á mestum hluta leið-
arinnar, skástrikað þýddi ókannað land. Þau örnefni
semmerkt voru á landakortið reyndust svo illa staðsett
að munaði í sumum tilfellum mörgum kílómetrum.
Í víðsjánni mátti greina bestu leiðir til að fara,
bæði á jökli og ekki síður í fjöllunum. Ákveðið var
fyrirfram í smáatriðum hvaða leið skyldi valin, hjá
hvaða sprungusvæði þyrfti að sneiða þegar farið var
inn Breiðamerkurjökul, hvaða leið væri farin úr Prest-
felli og yfir dalinn stóra og áfram yfir í Mávatorfu og
síðast en ekki síst hvaða leið væri best úr Innri Veður-
árdal upp í Hvítingsdalseggjar ef okkur litist ekki á að
fara fram Bríkurjökul vegna glæru og hálku sem við-
búið væri á hájöklum svo síðla sumars. Síðar kom í
ljós að tímanum sem varið var í að liggja yfir víðsjánni
og loftmyndunum var ekki illa varið, ef til vill skipti
hann sköpum um að ferðin endaði ekki með ósköpum
eins og stundum vill verða ef menn fara til fjalla illa
undirbúnir og vankunnugir.
Sagan á bak við Fjöllin
Það var mikil spenna í mönnum þegar ákveðið var að
fara í þennan leiðangur í Fjöllin bak við byggðina í
Suðursveit. Þessi Fjöll eru falin í jöklum og ófærum
fjöllum, leynd var yfir tilvist þeirra oft áratugum eða
árhundruðum saman og fólki í Suðursveit stóð ógn af
þessum fjöllum eftir voðaverk sem þarna var unnið
fyrir nær 200 árum. Þegar sá er þetta ritar var barn og
unglingur á Hala þá var ekki talað einu orði um þessi
Fjöll. Þegar spurt var varð fólk afundið eða skrýt-
ið á svipinn, jafnvel brá fyrir hræðsluglampa í aug-
um, ef til vill ekki nema von, nokkrir menn úr Suður-
sveit höfðu verið dæmdir fyrir sauðaþjófnað úr þess-
um fjöllum og aðrir höfðu drepið þar mann og enn
aðrir höfðu orðið þar fyrir sérstakri lífsreynslu sem
tæpast gat talist þessa heims.
Sagan segir að einhvern tíma á sýslumannsárum
Ísleifs Einarssonar á Felli (1684–1720) hafi nokkr-
112 JÖKULL No. 59, 2009