Jökull - 01.01.2009, Qupperneq 116

Fjölnir Torfason
Takmark þessara manna sem nú fóru til landkönn-
unar var að komast í grastorfuna stóru sem sendimenn
séra Þorsteins höfðu lýst í sinni ferð. Menn höfðu
grun um að í grastorfu þessari væri ef til vill að finna
fuglavarp. Lengi höfðu menn veitt athygli mávateg-
und sem ég kann því miður ekki deili á, flugu fugl-
ar þessir yfir fjöllin að því er virtist í stefnu á þessa
grastorfu.
Fjórmenningarnir bröltu niður af jöklinum, niður
brattar hlíðar dalsins og viti menn, grastorfan stóra var
þakin í máv hvert sem auga var litið. Tíndu menn-
irnir nokkuð af eggjum og suðu í potti sem þeir tóku
með sér að heiman. Á meðan sauð í eggjunum voru
sungin ættjarðarlög og síðan tekið hraustlega til matar
síns. Eftir að hafa borðað sig belgfulla af mávseggjun-
um færðist værð yfir mannskapinn og lögðust þeir til
svefns í torfunni innan um mávagerið. Eftir litla stund
vakna þeir við það að hundur eins þeirra sem í ferðinni
var, stóð á barmi mikils gils sem austurendi torfunnar
lá að og gelti og gelti án afláts og horfði niður í gil-
ið stingandi augum. Þarna leið nokkur tími og ekki
hætti hundskvikindið að gelta, hvað sem reynt var. Á
endanum ákváðu fjórmenningarnir að ekki væri leng-
ur vært í torfunni góðu og ákváðu að halda þegar í
stað heim á leið. Gilið sem hundurinn gelti ofan í
skírðu þeir Draugagil, þar sem þeir voru nokkuð vissir
um að hundurinn hefði séð draug ofan í gilinu. Þegar
Steinþór Þórðarson á Hala, afiminn sagði mér söguna
spurði ég hann hvort það gæti verið að útilegumaður-
inn hefði gengið aftur og væri enn á sömu slóðum og
hann átti að hafa verið drepinn 135 árum fyrr. Þá sagði
hann: „Það er nú frekar ólíklegt en þó getur maður
ekki verið viss um að svo sé ekki.“
Fundinn Svöludalur 1932
Enn var farið til jökla úr Suðursveit á Jónsmessu 24.
júní árið 1932. Þá lögðu tveir menn upp frá Reyni-
völlum, og fóru þeir sömu leið og farin var 1928.
Hér var aftur á ferð Þorsteinn Guðmundsson bóndi á
Reynivöllum, en með honum í för var Baldur Johnsen
frá Vestmannaeyjum, þá 22 ára læknanemi, stjúpson-
ur Jarþrúðar Pétursdóttur prestsdóttur frá Kálfafells-
stað. Hafði hann sumardvöl hjá séra Jóni Péturssyni
bróður Jarþrúðar, sem þá var tekinn við föðurarfleifð
sinni sem þjónandi prestur á staðnum. Fóru þeir í
Mávatorfu en eftir skamma viðdvöl þar héldu þeir
áfram för, ferðinni var heitið þvert yfir Vatnajökul til
Norðurlands. Hafa þeir sennilega ætlað að leika eftir
för þremenninganna Helga Guðmundssonar frá Hof-
felli, Sigurbergs Árnasonar frá Svínafelli og Unnars
Benediktssonar frá Einholti sem fóru norður í land yf-
ir Vatnajökul frá Hoffelli, fram og til baka sumarið
1926.
Þeir Þorsteinn og Baldur fóru síðan aftur uppBrík-
urjökul og töldu sig nú vera komna á beinu brautina
til fyrirheitna landsins. Eftir nokkra göngu á slétt-
um jöklinum koma þeir skyndilega fram á flugbratta
fjallshlíð. Fyrir fótum þeirra var þá gríðarstór dal-
ur opin mót vestri, að norðan var lágt fjall (Eyjólfs-
fjall), að austan gnæfðu Þverártindseggjar og að sunn-
an var hásléttan sem Bríkurjökull þakti að mestu og
sameinaðist heiðarlandi sem gekk norður úr Prestfelli.
Hrepptu þeir vont veður á þessum slóðum og þurftu
að hafast við í tjaldi sínu og bíða veðrið af sér. En á
dauða sínu áttu mennirnir von, frekar en að rekast á
þennan risastóra dal. sem við frekari athugun reyndist
ófær til niðurgöngu úr þeirri átt sem þeir komu. Sagan
segir að á meðan mennirnir stóðu á brúninni og réðu
ráðum sínum kom svala fljúgandi að þeim úr norðri,
skírðu þeir þennan stóra dal eftir þessum litla fugli og
nefndu Svöludal. Skemmst er frá því að segja að þeir
hættu við för sína að svo búnu og sneru aftur heim.
Mikið hefði séra Þorsteinn Einarsson á Kálfafells-
stað verið glaður hefði hann vitað af þessum dal, því
að Eyjólfsfjall virðist að hluta vera framhald af fjall-
garðinum sem markar austurhlíðar Kálfafellsdals. Nú
er að byrja að koma mynd á þessi miklu fjöll sem
liggja bak við byggðina í Suðursveit. Þessi dalur
sem þarna fannst 1932 og heitir nú Svöludalur er án
efa sami dalurinn og sendimenn séra Vigfúsar fundu
í leiðangrinum 1793; þá komu þeir að honum frá
norðri, en leiðangursmennirnir 1932 komu frá suðri.
Svöludalur er fylltur jökli í botninn nú á tímum en
líklegt er að 1793 hafi hann verið jökullaus að nokkru,
þar sem Brókarjökull var á þeim tíma minni en hann
er nú og miklu minni en hann varð í hámarki um
1830–1840. Það er því ekki að undra þó sendimenn
Galdra Fúsa hafi þurft að tjá sig með tilþrifum þegar
þeir komu til byggða eftir ferðina 1793. Þessi dalur,
Svöludalur er svo vel falinn milli fjallanna, svo feikn-
ar stór og tilkomumikill, á þeim tíma án efa nokk-
116 JÖKULL No. 59, 2009