Breiðfirðingur - 01.04.1995, Qupperneq 64

62
BREIÐFIRÐINGUR
áður verið. Ef hægt væri að grafa upp hvenær Stangarbýlið fór
í eyði væri þar með ef til vill hægt að tímasetja hvenær fiskur
hætti að ganga í Hvammsfjörð.
Grágrýtismölin sem þekur allar fjörur sunnan fjarðar innan
til er mjög sérkennileg og þess vegna mjög auðvelt að rekja
feril hennar og útbreiðslu og ráða þar af nokkuð um sjávar-
strauma í Hvammsfirði. Möl þessi er framburður ánna í Suð-
urdölum og berst með sjávargangi og sjávarstraumi út með
ströndinni út að svonefndum Arnhúsatanga, en þar skiptir svo
um að þar fyrir utan finnst vart nokkur steinn úr þessari möl.
Þetta er vegna þess að á þessum stað fer að gæta meira inn-
streymis í fjörðinn en útstreymis úr honum. Af þessu kann að
mega ráða að í botni fjarðarins á þessum slóðum séu skil líkt
og í fjörunni. Af einhverjum ástæðum virðist svo sem lífríki
Hvammsfjarðar sé fábreyttara og fátæklegra innan þessara
meintu skila en utan þeirra. Af augljósum ástæðum færast
þessi skil smám saman utar eftir því sem framburður ánna
fyllir upp fjarðarbotninn. Og gæti þetta munað þó nokkru frá
landnámi. Af þessu má ætla að lífríki Hvammsfjarðar sé
heldur í hnignun.
Allt breytist hitastig lofts og sjávar, veðurfar og hafstraum-
ar, og þar með stærð og göngur fiskistofna. Enda mun enginn
kominn til að sanna að þessi gamla sögn um útræði úr Stang-
arósnum sé aðeins tilbúningur.
Gunnarsstöðum í september 1990
Þessi frásögn til skýringar á ruglingi á sýslumörkum Dala- og Snæfellsnessýslu og á fiskleysi í
Hvammsfirði er upphaflega samin af Kristjáni Guðbrandssyni á Gunnarsstöðum fyrir Pétur
Þorsteinsson sýslumann. Ritstjórum finnst þessi stutta frásaga öll hin merkilegasta og vel þess
virði að birtast í Breiðfirðingi. Nafnið Gljúfurá kemur fyrst fyrir í tveimur frumbréfum á skinni frá
því um 1500. (íslenzkt fombréfasafn. VII. s. 541 og VIII. s. 548.) Ekki er okkur kunnugt um aðra
nákvæmari frásögn á prenti um upphaf álaga á Hvammsfirði. Guðmundur Ólafsson fomleifafræð-
ingur lagfærði uppdráttinn.