Breiðfirðingur - 01.04.2016, Qupperneq 56

BREIÐFIRÐINGUR56
Kristjánsson [Kollsvík] og Hafliði Halldórsson [Látrum]. Endurskoð­
end ur voru kosnir Helgi Árnason og Daníel Eggertsson.
Forsaga og aðdragandi
Áður en lengra er haldið er rétt að víkja að atburðum næstu áratuga á
undan til að varpa ljósi á þær aðstæður sem bændur í Rauðasandshreppi
bjuggu við á þessum tímum og aðdragandanum að stofnun þessa fá­
menna félags, sem átti eftir að verða ríkur þáttur í lífi búenda í ytri hluta
hreppsins næstu 4­5 áratugina.
Í Árbók Barðastrandarsýslu 1949 skrifar Ívar Ívarsson (ranglega
nefndur Ívar Lárusson í bókinni) fróðlega grein undir heitinu „Sam­
vinnumál Rauðasandshrepps 40 ára“. Var greinin rituð í tilefni af 40
ára afmæli samvinnustarfs í Rauðasandshreppi, sem hafði verið minnst
með samsæti árið áður í húsi Umf. Vonar á Rauðasandi. Greinin er hin
fróðlegasta og eins og skilja má af yfirskriftinni hófst samvinnustarf­
semi bænda í sveitarfélaginu á árinu 1908.
Í upphafi greinar lýsir Ívar aðstæðum eins og þær voru í lok nítjándu
aldar og í byrjun þeirrar tuttugustu á eftirfarandi hátt:
„Á síðustu áratugum nítjándu aldarinnar voru ástæður manna
í hreppn um mjög misjafnar. Sumir, og þá helst þeir er sjó stunduðu
samhliða landbúnaði, voru vel efnum búnir á þess tíma mælikvarða,
en fjölskyldumenn, sem ekkert höfðu annað en landbúnað og hásetahl-
ut sinn frá vorinu að lifa af, vissu stundum ekki hvað til matar skyldi
hafa næsta dag. Má nærri geta hversu þungt slíkt ástand hefur verið
húsmóðurinni með barnahópinn. Til engra var að leita um matbjörg
nema til kaupmannsins. Gekk sú málaleitan stundum erfiðlega fátæ-
kum manni, sem ekki hafði ættgöfgi að kynna sig með. Flestir fengu þó
einhverja ásjá til næstu kauptíðar eða gegn hreppsábyrgð. Menn sem
nú eru fimmtugir og eldri muna vel þetta ástand og minnast þess með
hálfgerðum hryllingi.“
Þannig var efnahagsástandið í Rauðasandshreppi á morgni 20. aldar
þegar stofnað var til fyrsta félagsins. Samvinnuhreyfingin hafði rutt sér
til rúms víða um land og hugsjónamenn í Rauðasandshreppi töldu að
röðin væri komin af þeim. Einn helsti frumkvöðull að stofnun fyrsta