Breiðfirðingur - 01.04.2016, Qupperneq 109

BREIÐFIRÐINGUR 109REYKHÓLASVEIT
Þorskfirðinga saga eða Gull-Þóris saga hefur ekki verið hátt skrifuð af fræðimönnum, hvorki sem bókmenntaverk né söguleg
heimild. Varðveislan er á sama hátt brotakennd; sagan er aðeins til í
einu skinnhandriti frá um 1400 (AM 561 4to), þaðan eru síðan seinni
pappírshandrit runnin. Í skinnhandritinu eru síðan eyður sem lengi hafa
verið bitbein fræðimanna (Kålund 1883). Almennt telja fræðimenn
að eldri gerð þessarar sögu hafi verið til, sú gerð sögunnar hafi verið
áreiðanlegri hvað sagnfræði varðar og það er sú saga sem Sturlubók
Landnámabókar lánar vitneskju úr að mati fræðimanna; höfundur
hinnar yngri, þ.e. varðveittu sögunnar, hafi hinsvegar brenglað og
spillt því sem reiða mátti sig á í gömlu sögunni. Kristofer Kålund,
sem gaf söguna út á sínum tíma, var á þeirri skoðun að höfundur yngri
sögunnar hefði sett saman nýja sögu af handahófi fyrst og fremst til
skemmtunar (Kålund 1898). Í formála að sögunni í útgáfu íslenskra
fornrita má síðan lesa að sagan sé meira í ætt við fornaldarsögu, styðst
ekki við sannsöguleg munnmæli og skáldar upp sögur og persónur út
frá örnefnum. „Galla“ á sögunni má rekja til höfundar yngri gerðarinnar
(Þórhallur Vilmundarson 1991: cx–cxxxiv).
Á sinn hátt er þó slík gagnrýni ekki ýkja frumleg, þar sem sjálfur höf­
undur sögunnar deilir ærlega með okkur sínum efasemdum um sagn­
fræðilegan áreiðanleika textans. Í niðurlaginu (kap. 20) greinir hann frá
örlögum höfuðpersónunnar, Þóris, á þennan ævintýralega veg:
Bergsveinn Birgisson
Rýnt í deilur
Þorskfirðingasögu