Ný Dögun - 01.11.1991, Qupperneq 15

/Sjý DógiÁrv
tilgang og markmið krufningar, ef dánar-
orsök liggur ekki fyrir á fullnægjandi hátt.
Það er mörgum erfitt að veita slíkt leyfi og
þess vegna höfuðnauðsyn að fólk fái tæki-
færi til að tjá sig og geti átt gott samtal við
lækni um allar þessar „ef" spurningar sem
leita á hugann.
Við finnum til undan ástvinamissi, ekki
eingöngu tilfinningalega, heldur einnig með
öllum líkamanum. Og sorgin hefur áhrif á
hugsun og hegðun. Það er með öðrum orðum
enginn þáttur undanþeginn, sorgin tekur til
og hefur áhrif á allan manninn.
Án þess að farið verði nánar út í hin ýmsu
auðkenni sorgarinnar, þá er til að mynda
algengt á fyrsta skeiði þessa ferils, að fólk
eigi erfitt með svefn. Ýmist steðjar að þrálátt
svefnleysi, óreglulegur svefn eða þá að fólk
getur sofið allan sólarhringinn. Stöðug
þreyta sækir á.
Læknishjálp og lyfjagjöf er stundum nauð-
synleg, einkum ef lítil hvíld hefur gefist til
lengri tíma. Þegar verið er að vinna sig í
gegnum það, sem gerst hefur, þarf ákveðna
aðlögun til að meðtaka og greina þessa
sársaukafullu reynslu inn í þankagang og
skilning.
Við þessar aðstæður vill fólk oft vera eitt,
fara í langar göngur eða liggja fyrir tímunum
saman til að hugsa, rifja upp og muna og til
að finna til. Slitróttir draumar og ásæknar
myndir, m.a. af lífvanalíkamalátinsástvinar,
áhyggjur af framtíðinni, söknuður, að finna
ekki fyrir líkamlegri nálægð þess sem e.t.v.
hafði verið eins konar hluti af manni sjálfum,
allt leitar þetta á hugann og varnar hvíld og
svefni.
Þetta ástand, sem oft gerir vart við sig
fyrstu tvær til þrjár vikurnar eftir missi,
getur varað langan tíma og einnig sagt til sín
fyrirvaralaust, þótt mánuðir séu liðnir frá
missi. Því er gott og nauðsynlegt fyrir alla,
að þekkja hin ýmsu einkenni sorgarinnar að
vita að þau eru algeng hjá öllum þeim, sem
hafa komist í návígi við dauðann.
Áður var minnst á taumleysi eða dofa
syrgjandans og jafnframt hjálparleysi hjálp-
andans. Taumleysið getur valdið því, að
gripið sé til ótímabærra ráðstafana, svo sem
lyfjagjafa. Ég minnist manns sem hafði misst
son sinn skyndilega af slysförum. Hann hafði
sjálfur verið að skemmta sér þegar drengur-
inn hans dó og trylltist þegar honum voru
flutt þessi hræðilegu tíðindi. Hann veinaði
og braust um og leyfði engum að komast
nálægt sér.
Hjálparleysi okkar á slysadeildinni var
algjört og það var talið að eitthvað yrði að
gera. Þegar aðstoðarlæknir vildi sprauta
manninn niður þá var það gamalreyndur
hjúkrunarfræðingur, sem varpaði fram þeirri
spurningu hvernig okkur myndi líða við
þessar aðstæður.
Er það ekki eðlilegt að finna til a þennan
hátt, spurði hún. Eigum við ekki að bíða og,
leyfa honum að hafa sinn tíma. Og það var
ekkert gert, nema þetta eina að dvelja sem
næst honum, og smátt og smátt var eins og
maðurinn sefaðist í kyrrum gráti. Það var
hægt að komast nær honum og hann vildi
fara inn og sjá son sinn. Þar áttum við bæna-
stund við dánarbeðið, og hann var inni hjá
syni sínum eins lengi og hann vildi með
öðrum nákomnum ættingjum.
Kannski þyrftum við að vera meira á
varðbergi gagn vart þeim, sem frjósa og dofna
upp og geta ekki látið í ljós neinar tilfinningar.
Það er stundum misskilið, sem mikill
styrkleiki. Ágústínus kirkjufaðir, lýsir því er
hann missti móður sína. „Ég lukti aftur aug-
um hennar", segir hann. „Beiskur harmur
fyllti brjóst mitt ogbraust út í tárum. En brátt
tók viljinn völdin og lét augun drekka lind
sína til þurrðar. í þeirri baráttu var mér yfrið
illt. Þegar hún hafði tekið andvörpin fór
Adeodatus, barnið, að gráta hástöfum, en
þagnaði því að vér þögguðum allir niður í
honum. Á sama hátt varð barnið í mér, sem
leitaði út í gráti, bælt og þaggað af rödd og
hjarta hins vaxna manns". Skilaboðin sem
Ágústínus sendi umhverfinu voru ótví-
ræð.Vinir hans sem voru hjá honum
hlustuðu hugalt, segir hann, og héldu að ég
findi ekkert til. Þama var viljinn að verki,
knúinn fram af þjóðfélegslegu og viðteknu
viðhorfi. Það þótti ekki við hæfi að karlmaður
gréti. Og það er ekki fyrr en Ágústínus
viðurkennir sársaukann og sér Guðsgjöf í
15