Ný Dögun - 01.11.1991, Qupperneq 17

AJý Dðgwrv
látna og eins hitt, sem það kemur ekki til
með að sakna.
Útförin dregur til sín þann stuðning, sem
stendur fólki næst fljótlega eftir að missirinn
hefur átt sér stað og það er af hinu góða og
getur reynstheilladrjúgt upp á framvinduna.
Of t er þá stigið skref, sem margir k víða fyrir,
það er gengið út úr sorgarhúsi til að mæta
öðrum. Hin eiginlega aðlögun að lífi án
nærveru þess, sem er látinn, byrjar þó síðar.
Smátt og smátt er tekist á við nýtt hlutverk,
sem byggir sumpart á því sem áður var og
sumpart á því sem hefur aldrei verið fyrr.
Þetta er erfiður, viðkvæmur og oft sárs-
aukafullur tími. Hin mikla athygli fyrstu
daga og vikna hefur þá vikið fyrir öllu því,
sem líður fram eins og ekkert hafi í skorist.
Þá er tómarúmið algjört hjá þeim, sem mest
hafa misst og þörfin brýnust fyrir nálægð
góðra vina, sem styðja án þess að þrýsta, og
skilja án þess að fella dóma.
Það er stundum við þessar nýju og fram-
andi aðstæður að syrgjendur freistast til að
gera stórbrotnar breytingar, sem betra er að
bíða með svo sem eins og að selja, flytja,
hella sér út í aukna athafnasemi, ný sambönd
o.s.frv.
Með stuðningi náinna vina eru meiri líkur
á að syrgjandinn komist í snertingu við
sjálfan sig, geri sér fulla grein fyrir hvað er
misst, og geti þá betur tekist á við tilveru án
ástvinar og látið laust það sem er liðið. Öðlast
minningu í stað þess, sem áður var lifuð
fullreynd og nálægð. Og allt tekur þetta
tíma. Hversu langan tíma það tekur er
einstaklingsbundið.
Sorgarrannsóknir sem voru gerðar af Dr.
Eric Lindemann í framhaldi af brunanum
mikla í Boston á fjórða áratugnum, leiddu í
ljós þá niðurstöðu, að ef eftirlifendur finndu
enn til mikillar sorgar að liðnum sex vikum
frá missi, þá væru viðbrögð þeirra óeðlileg
og brýn þörf fyrir aðstoð geðlæknis.
Rannsóknir á fimmta áratugnum töluðu
um hálft ár, til að ljúka sorgarferlinum. Ara-
tugi seinna má lesa um sorgarárið, al-
mananaksárið, sem þyrfti til að leysa vand-
ann og ljúka honum. Síðar hafa bæst við tvö
til þrjú ár.
Sannleikurinn er sá að fólk fer með sorgir
sínar á sama hátt og önnur stór áföll, sem
koma fyrir það í lífinu. Það er enginn af-
markaður tími gefinn, sem sy rgjandinn hefur
til að láta huggast. Hvort sem um er að ræða
taumleysi tilfinninga eða frystingu þeirra
eða yfirvegun á ytra borði, þá mun láta
nærri að hver og einn þurfi að hafa sinn
tíma, hver og einn þurfi að syrgja eins og
honum sjálfum er eiginlegt og finnst best.
Tíminn einn og sér græðir engin sár.
Til þess að græðslan geti orðið, þurfum
við að vinna með tímanum. Og þegar undin
hefur lokast og það hefur hemað yfir, þá
tekur enn í örið, vegna þess að reynslan sjálf
er geymd en ekki gleymd. Eitthvert atvik,
afmælisdagur, hátíð jóla og páska eða bara
ekki nei tt sérstakt getur látið þann sem missti
jafnvel fyrir áratugum finna til með líkum
hætti og löngu áður. Það er eðlilegt og
undirstrikar þá staðreynd að við kunnum
að syrgja sviplegan dauða alla ævina út,
með mismunandi miklum þunga.
Margir spyrja: Hvenær er sorgin orðin
óeðlileg og hvernig lýsir hún sér þá? Undar-
legir hegðunarhættir, sem eru í hróplegu
ósamræmi við persónugerð syrgjandans, eru
auðþekkjanlegir. Þaðsem er minna áberandi,
en þó augljóst, ef grannt er skoðað, er þegar
þungi sorgarinnar setur til lengri tíma
stöðugt strik í reglubundið daglegt líf og
kemur niður á vinnu, svefni, heilsu og
samskiptum. Þá gæti hjálp fagfólks verið
nauðsynleg og hugsanlega læknismeðferð.
í öllum tilvikum, er skilningur á ferli
sorgarinnar gagnlegur bæði fyrir syrgjendur
og alla þá sem styðja syrgjendur. Vinni þessir
aðilar saman, þá standa vonir til að græðsla
og lausn fáist, og aftur gefist kraftar til að lifa
og njóta.
17