Ný Dögun - 01.11.1991, Page 21

/sjý Dögurv
REIÐIN er algeng og alltaf jafn erfitt fyrir
starfsfólk að mæta henni án þess að taka
hana persónulega. En reiði er oft eina leiðin
tilað sýnahvernigviðkomandilíður. Það er
mikilvægt að láta ekki hrekja sig burtu og
reyna að fullvissa sjúkling um að reiðin sé
eðlileg og skiljanleg viðbrögð.
SORGIN lýsir sér oft í því að sjúklingur-
inn dregur sig til baka, vill ekki tala, snýr sér
upp í horn þegar einhver kemur inn eða
þykist sofa. Auðveldast er að láta slíkan
sjúkling vera en hann þarf kannski mest á
því að halda að staldrað sé við og talað við
hann, að honum sé leyft að tjá sorg og
biturleika yfir örlögum sínum, sé sýnd um-
önnun og von í stað uppgjafar. Stundum er
nauðsynlegt að meðhöndla slíkan sjúkling
með lyfjum, því að jafnvel í dauðanum
getur verið nauðsynlegt að meðhöndla
depurðina.
Tjáskipti
Það er stundum sagt að næst á eftir ómeð-
höndluðum verk sé ekkert jafn erfitt fyrir
sjúklinginn og léleg samskipti við lækninn.
Fæmi í tjáskiptum er okkur sem vinnum
með deyjandi sjúklinga jafn mikilvæg og
færni í einkennameðferð. Og það er
ástæðulaust að vera hræddurvið að tala
við þann sem er dauðvona.
Góð tjáskipti felast ekki í að tala mikið
eða viturlega, heldur fyrst og fremst að
hlusta á það sem er sagt, skynja það sem er
ósagt, sýna með orðum og látbragði að
maður skynji þann veruleika sem hinn
deyjandi lifir í, þora að tala um erfið mál,
vera hreinskilinn í öllum svörum þó án þess
að þröngva öllum sannleikanum upp á
sjúklinginn. Mikilvægast af öllu er þó að
mæta sjúklingnum þar sem hann vill vera
en ekki þar sem við teljum að hann ætti að
vera.
Rebekka var dul, hæglát kona og afar trúuð.
Eiginmaðurinn var stefnufastur, ákveðinn og
talaði opið um sjúkdóm Rebekku. Starfsfólkið
deildi talsvert innbyrðis um pessa fjölskyldu og
taldi mikla spennu ríkja á heimilinu. Sumir
vildu endilega hjálpa fjölskyldunni til að tjá
tilfinningar sínar. Loksins komst einn starfs-
mannannaað Rebekku.Nei,sagðihún,hún hafði
ekki pörffyrir að tala, hún var ekki hrædd við að
deyja, en hún varsvosorgmædd yfir pvíað purfa
aðyfirgefapaufeðgin. Enhún bað okkurendilega
umað halda áfram að koma.
Það er því ekki alltaf þörf á að tala svo
mikið umdauðann. Mikilvægaraerað vera
tilbúinn og færast ekki undan þegar sjúkl-
ingur óskar þess að tala. Stundum getur þó
verið nauðsynlegt að taka fyrsta skrefið.
Einn skjólstæðinga minna var gömul kona
sem dvaldi heima í umsjá stórrar fjölskyldu.
Konan var dauðvona en fjölskyldan vildi ekki að
rættværivið hana um dauðann og pað vareilíft
pískur, hvísl og vandkvæði á heimilinu. Dag
einnsettistég hjá hennipegarégvissiað margir
heyrðu til og spurði hvernig henni liði. Jú, hún
var ósköpléleg. „pú ert alvarlega veik",sagði ég
pá. „Er ég að deyja?", spurði hún eftir stund
ogégsvaraði pvíeinfaldlega játandi. Bara petta
litla samtal breytti samskiptamöguleikum
fjölskyldunnar.
Það er mikilvægt að koma fram við hinn
deyjandi sem þá persónu semhannerþrátt
fyrir hrömun líkamans. Það er alveg óhætt
að gera kröfur til hins deyjandi eins og við
gerum til annarra. Hinn deyjandi er oftast
merktur af sínum sjúkdómi og hefur lítið
úthald, viðtölin þurfa því að vera stutt en í
stað þess er nauðsynlegt að komatilhans
aftur og aftur.
Aðstandendur
Það ermikilvægtað sinna aðstandendum
jafnhliða aðhlynningu dauðvona sjúklinga
og til þess liggja margar ástæður. „Jákvæð "
upplifunþeirra af síðustu ævidögum ástvina
sinna auðveldar oft þann erfiða og sár-
saukafulla tíma og stuðlar að eðlilegri fram-
rás sorgarinnar. Fullvissan um að eitthvað
sé hægt að gera til líknar dregur ekki sjaldan
úr óttanum við að veikjast sjálfur og deyja.
Mikið af stuðningi við ættingja er hægt
að veita jafnhliða því að kenna þeim um-
21